* Sở TNMT đã đề nghị UBND tỉnh ra quyết định xử phạt Vạn Phát 30 triệu đồng vì vi phạm Luật Bảo vệ môi trường

Sau khi Báo Phú Yên ngày 9/7/2007 đăng bài: “Công ty TNHH Rượu Vạn Phát gây ô nhiễm môi trường: Người khó thở, cây chết, cá chết”, tòa soạn nhận được “Đơn khiếu nại và yêu cầu trả lại sự công bằng cho Công ty TNHH Rượu Vạn Phát” do Giám đốc Công ty TNHH Rượu Vạn Phát (RVP) Bùi Thị Quy ký ngày 15/7/2007, gởi tòa soạn và nhiều cơ quan chức năng khác ở Trung ương và Phú Yên cho rằng bài báo trên “đưa tin không chính xác làm ảnh hưởng đến tình hình sản xuất và uy tín” của RVP.

RVP BIẾN BIÊN BẢN THÀNH “KẾT LUẬN”

Đám mía của ông Thái Thành Thu ở thôn Mặc Hàn, xã Sơn Hà (Sơn Hòa) bị chết do nước thải nhà máy Công ty TNHH rượu Vạn Phát -  Ảnh: P.V

Lý do chính để RVP thực hiện đơn khiếu nại nói trên là dựa vào “kết luận” của đoàn kiểm tra gồm các cán bộ của Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT), Phòng TNMT Sơn Hòa, đại diện xã Sơn Hà và thôn Mặc Hàn. Chuyến kiểm tra này được thực hiện vào ngày 10/7/2007 và cái mà RVP cho rằng là “kết luận” ấy thực tế chỉ là “Biên bản kiểm tra việc thực hiện Luật Bảo vệ môi trường”!

Theo chúng tôi biết, trên cơ sở của biên bản kiểm tra này, ngày 18/7/2007, Sở TNMT đã có báo cáo gởi UBND tỉnh, Bộ TNMT, huyện Sơn Hòa và các ngành, đơn vị có liên quan. Báo cáo này hoàn toàn không có kết luận rằng RVP có gây ô nhiễm môi trường hay không. Làm việc với nhóm phóng viên Báo Phú Yên chiều 26/7, Phó Giám đốc Sở TNMT Lê Văn Thứng cho biết: Trong báo cáo của sở có đưa ra kết quả phân tích mẫu nước làm mát thiết bị được lấy từ ngày 29/6/2007, còn mẫu nước lấy ngày 10/7/2007 thì đang trong quá trình phân tích, chưa có kết quả cụ thể.

Rõ ràng, cơ quan chức năng không kết luận mà RVP lấy biên bản kiểm tra rồi cho rằng đó là “Đoàn công tác kết luận” là quá vội vàng. Bởi lẽ trong bài “Công ty TNHH Rượu Vạn Phát gây ô nhiễm môi trường: Người khó thở, cây chết, cá chết” đã đăng trước đó, tác giả đã nói rõ ngay từ đoạn mở đầu là việc RVP gây ô nhiễm môi trường là đã hơn ba tháng nay, nghĩa là cả một quá trình chứ không phải là một thời điểm nhất định.

NGƯỜI DÂN THÔN MẶC HÀN TIẾP TỤC BÀY TỎ BỨC XÚC

Chúng tôi đã tiếp tục đến thôn Mặc Hàn và ghi nhận phản ánh của nhiều người dân rằng tình trạng hôi thối từ nhà máy. Bà Bùi Thị Lan, một người dân trong thôn này, bức xúc: “Tôi có vài sào mía ở khu vực suối Hàn, những chỗ bị nước thải tràn vào gia đình phải bỏ hoang không làm cỏ vì khi bước xuống ruộng nước thải dính vào gây ngứa ngáy và mùi thối làm đau đầu”. Ông Thái Thành Thu thì bảo: “Tôi là người thường xuyên đánh cá trên sông Ba, gần nơi RVP xả nước thải. Mỗi khi nhà máy xả nước thì mùi thối nồng nặc lan ra, không thể chịu đựng nổi. Nếu ai nói rằng nước thải không có mùi hôi thối là không đúng”. Ông Thái Văn Hường bày tỏ: “Mùi hôi của nước thải nhà máy làm bà con chúng tôi đau đầu, ban đêm không thể ngủ được”.

Có mặt tại thôn Mặc Hàn, chúng tôi cảm nhận được mùi hôi vẫn còn hắt lên từ con suối Hàn, nơi RVP xả nước thải từ các phân xưởng sản xuất ra. Tuy nhiên, so với trước, vào thời điểm này, mùi hôi có giảm bớt. Điều này cũng có nguyên do là hiện các phân xưởng đã ngừng hoạt động. Người dân còn bức xúc cho rằng vào thời điểm đoàn kiểm tra đến, do có báo trước (ông Lê Văn Thứng cho biết rằng muốn đi kiểm tra phải báo trước với đơn vị bị kiểm tra, đó là quy định của pháp luật – PV) nên các phân xưởng trong nhà máy ngưng hoạt động ngay. Ông Thái Văn Hường nói thêm: “Người dân chúng tôi sống ở đây biết rất rõ, hễ nghe có đoàn về kiểm tra thì nhà máy ngưng xả nước thải. Khi đoàn đi, nhà máy lại vô tư xả. Hiện nay, lượng nước thải đã giảm so với trước đây, nhưng nước vẫn có màu đen, rất keo và có mùi rất thối”.

RVP đã dẫn nội dung của biên bản kiểm tra, nhưng đã quên một chi tiết trong biên bản này là ý kiến rất đáng chú ý của bà Nguyễn Thị Phượng: “Nước tại cống thải của nhà máy vẫn thường có mùi hôi xảy ra” và ông Trần Công Diên: “Hiện nay vào buổi tối có mùi hôi từ hệ thống thoát nước bay vào, khoảng 2-3 đêm/lần”!

Đơn khiếu nại của RVP cũng nêu lời ông trưởng thôn Mặc Hàn Đặng Danh Chiến phát biểu trong biên bản kiểm tra của đoàn công tác Sở TNMT rằng: Hiện nay chưa nghe phản ảnh nào về ô nhiễm môi trường đối với nhà máy này. Thực tế có phải như vậy không?

Ông Nguyễn Tỏ, nhà ở cạnh nhà máy, có ao cá nuôi bị thiệt hại do bã bùn của nhà máy thấm vào, nói: “Không chỉ trực tiếp yêu cầu nhà máy khắc phục, tôi đã nhiều lần có đơn gởi chính quyền địa phương. Nhiều bà con trong thôn cũng đã lên tiếng cùng với tôi nhưng đến nay vẫn chưa được cơ quan nào giải quyết”.

Còn bà Bùi Thị Lan nói rằng bà và nhiều người khác trong thôn đã ký tên và gởi đơn 2-3 lần cho ông trưởng thôn.

Ông Thái Thành Thu cho biết: “Tôi đã nhiều lần đến nhà trưởng thôn Mặc Hàn báo cáo và ông trưởng thôn cũng thừa nhận nước thải nhà máy có mùi hôi thối, nhưng không hiểu sao ông trưởng thôn vẫn lặng im. Nếu ai nói rằng nước thải không có mùi hôi thối là không đúng. Thực tế, chúng tôi đã nhiều lần báo với thôn về tình trạng trên”.

Hầu hết những người dân thôn Mặc Hàn tiếp xúc với chúng tôi đều nói rằng họ không thể hiểu nổi vì sao chính quyền thôn lại làm ngơ trước phản ánh, bức xúc của họ.

Một số người dân còn trực tiếp đưa chúng tôi đến xem những đám mía của họ trồng ở khu vực nhà máy của Công ty RVP xả nước thải. Từ ngày nước thải chảy tràn vào các đám mía, nhiều diện tích mía không thể sinh trưởng, cây còi cọc, héo úa. Ở những vùng đất lõm, đọng nước thải, mía bị chết úng.

Ông Thái Thành Thu, một người có mía bị chết nói: “Dù mía đã bị chết, gia đình tôi cũng chỉ đứng nhìn chứ không dám trồng cây nào khác bởi nghĩ chúng cũng không thể sống nổi”. Bà Bùi Thị Lan thì nói rằng gia đình bà không dám bước xuống ruộng làm cỏ mía vì nước thải dính vào hôi thối và gây ngứa ngáy. Khi mía trồng bị chết, nhiều hộ dân đã phản ánh và yêu cầu RVP bồi thường thiệt hại. Lúc đó, RVP hứa sẽ bồi thường theo sản lượng thu hoạch bình quân trên các sào mía. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn ít nhất 6 hộ dân chưa được Công ty RVP bồi thường thiệt hại do nước thải làm mía chết.

“HỆ THỐNG XỬ THẢI HOÀN TOÀN TỐT” BỊ... PHẠT!

Trong đơn kiến nghị, RVP cho rằng: “Những bằng chứng cụ thể nêu trên đã nói lên được đúng thực chất tình hình xử lý nước thải của RVP là hoàn toàn tốt, vì doanh nghiệp luôn ý thức việc bảo vệ môi trường là trên hết do đó công ty đã đầu tư xây dựng một hệ thống xử lý nước thải hơn 20 tỉ đồng...”. Chưa biết hệ thống “hoàn toàn tốt” này chất lượng thế nào, nhưng trong báo cáo của Sở TNMT gởi UBND tỉnh và các ngành chức năng, thì trong đợt kiểm tra ngày 10/7/2007 đoàn kiểm tra phát hiện “nước thải vệ sinh nhà xưởng bị rò rỉ chảy ra theo hệ thống thoát nước làm mát thiết bị”!

Từ những phản ánh của người dân, từ ghi nhận thực tế và nhìn lại quá trình đầu tư cho việc xử lý nước thải của RVP, thì tình hình gây ô nhiễm môi trường của RVP là rất đáng lo ngại. Nếu các cơ quan hữu quan không kiểm tra thường xuyên và xử lý kiên quyết thì việc RVP gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng là hoàn toàn có thể xảy ra.

NHÓM PHÓNG VIÊN ĐIỀU TRA