Đến những năm cuối thế kỷ XIX, chính sách thuế do chính quyền thực dân Pháp triển khai thực hiện ở Việt Nam tăng so với trước nhằm bù đắp những chi phí khổng lồ do cuộc chiến tranh xâm chiếm nước ta kéo dài trên 30 năm.

Tiếp nối phong trào yêu nước dưới danh nghĩa Cần Vương, năm 1900, nhân dân Phú Yên lại tiếp tục khởi nghĩa chống ách thống trị của thực dân Pháp, viết nên trang sử hào hùng chống ngoại xâm dưới sự lãnh đạo của Võ Trứ.

Nói đến Phú Yên là nói đến vùng đất giàu đẹp (phú), an vui (yên).

Nói đến Phú Yên là nói đến vùng đất giàu đẹp (phú), an vui (yên).

Trong thời kỳ phong trào Cần Vương Phú Yên dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Bá Sự, việc giết hại giáo dân đã chấm dứt, khẩu hiệu “Bình Tây sát tả” được gác lại, lực lượng nghĩa quân bước đầu có sự tham gia của đồng bào theo đạo Thiên Chúa, trong đó có người nắm giữ vị trí quan trọng như Huỳnh Cự.

Di tích lịch sử Mộ và đền thờ Lương Văn Chánh tại xã Hòa Trị (huyện Phú Hòa) đang được tôn tạo, mở rộng nhằm phục vụ kỷ niệm 400 năm Phú Yên và Năm Du lịch quốc gia Duyên hải Nam Trung Bộ - Phú Yên 2011. Các nhà thầu chịu trách nhiệm thi công công trình đang tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Sau khi bắt được Nguyễn Bá Sự, quân Pháp vô cùng mừng rỡ như đã trút được gánh nặngï. Chúng đưa ông về Tụ Hiền trang đểû dụ dỗ, đồng thời đe dọa nghĩa quân còn lại trên căn cứ La Hiên phải nhanh chóng ra đầu hàng. Bất chấp sự dụ dỗ cũng như đòn tra tấn của kẻ thù, Nguyễn Bá Sự cự tuyệt mọi hợp tác với chúng, chỉ yêu cầu quân giặc đem ông ra chém.

Nguyễn Đình Tư trong Non nước Phú Yên xuất bản năm 1965 cho rằng: “Trên bước đường cùng, các tay chân đắc lực lần lượt bị bắt. Cuối cùng thấy thời vận đã hết, còn lén lút trốn tránh ngày nào thì dân chúng còn bị khổ sở ngày đó, nên ông (Nguyễn Bá Sự-T.G chú) bèn ra nạp mình cho giặc để cứu lương dân” (tr.149).

Nguyễn Trứ được Pháp phong chức chánh tổng Xuân Sơn Thượng, Nguyễn Nhiệu được phong làm lãnh binh. Sự phản bội của các tướng lĩnh này đã ảnh hưởng không tốt đến phong trào, làm cho một số nghĩa quân hoang mang, có ý định rời bỏ căn cứ trở về gia đình sống an nhàn.

Đầu năm 1890, sau một thời gian khôi phục lực lượng dựa vào đồng bào dân tộc thiểu số, đặc biệt sự yểm trợ của các tù trưởng Ma Bí, Ma Kiên, Phó Đẩy, Hà Duy Tiên ở các xã Bầu Bèn, Đá Mài, nghĩa quân tiến hành trừng trị những phần tử làm tay sai cho địch, kêu gọi dân làng ở Cây Vừng, Suối Cối, Kỳ Lộ, Phú Giang, làng Thanh, Suối Ché, Cà Lúi… đứng lên bất hợp tác với chính quyền thực dân, lập căn cứ chống Pháp.

Huyện Tuy An ngày nay nhà cửa cao sang, đường sá sạch đẹp và con người thanh lịch. Những ai là con dân Tuy An xa xứ, dù một lần trở về thăm quê hương đều có chung một cảm xúc vui mừng vì quê hương có nhiều đổi mới.

Huyện Tuy An ngày nay nhà cửa cao sang, đường sá sạch đẹp và con người thanh lịch. Những ai là con dân Tuy An xa xứ, dù một lần trở về thăm quê hương đều có chung một cảm xúc vui mừng vì quê hương có nhiều đổi mới.

Tháng 8/1980, sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Vinh, chúng tôi nhận quyết định của Bộ Giáo dục lên đường vào miền Nam công tác. Đoàn về Phú Khánh và dừng tại Nha Trang để chờ phân công về các huyện.

Tháng 8/1980, sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Vinh, chúng tôi nhận quyết định của Bộ Giáo dục lên đường vào miền Nam công tác. Đoàn về Phú Khánh và dừng tại Nha Trang để chờ phân công về các huyện.

Như vậy, mặc dù khu vực đồng bằng do quân Pháp kiểm soát, nhưng vùng rừng núi trải dọc triền đông của dải Trường Sơn, nghĩa quân của Nguyễn Bá Sự vẫn tiến hành các hoạt động mở rộng căn cứ và liên kết với nghĩa quân các tỉnh từ Bình Định đến Khánh Hòa, Bình Thuận phá thế bao vây, cô lập của thực dân Pháp.

Để có lương thực tích trữ cho cuộc chiến đấu lâu dài, nghĩa quân khai khẩn đất đai vùng bình nguyên Trà Kê với diện tích hàng chục hec-ta để trồng các loại cây lương thực, chăn thả bò, ngựa và xây dựng kho Tổng Lương.

Hòa Đồng – mảnh đất thân thương được hình thành hơn 400 năm, nơi gắn liền bước chân mở đất của người Việt vào phía Nam trong suốt chiều dài lịch sử.

Hòa Đồng – mảnh đất thân thương được hình thành hơn 400 năm, nơi gắn liền bước chân mở đất của người Việt vào phía Nam trong suốt chiều dài lịch sử.