Hơn 10 năm tham gia cách mạng, cô binh vận Phạm Thị Lòng là một chiến sỹ được cách mạng tin tưởng giao nhiều nhiệm vụ quan trọng tại địa bàn các xã cánh Nam huyện Tuy An. Đất nước giải phóng, cô tham gia công tác tại xã An Hòa 30 năm, hiện đang nghỉ hưu, sống một mình ở thôn Nhơn Hội vì chồng cô đã hi sinh và 2 con đều mất trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.

Đồng hành với những người mẹ đang mong ngóng bé con chào đời, hiểu từng cơn đau quặn thắt, Quyên nở nụ cười hân hoan cùng gia đình sản phụ khi mẹ tròn con vuông và thầm lặng làm tiếp công việc hộ sinh sau khi đứa trẻ bình an ra đời. Chính chữ “Tâm” của Bác là ngọn đuốc soi đường để lớp trẻ như Quyên biết yêu thương, sẻ chia và cống hiến.

Trên mảnh đất Phú Yên hôm nay có những người hiến tặng và âm thầm đi sưu tầm, tìm kiếm những kỷ vật thời chiến để lưu giữ những ký ức một thời oanh liệt cho đời sau. Đó là chiếc xe đạp, khẩu súng lục, chiếc la bàn hay chiếc gùi lương thực của các đồng chí đã từng tham gia chiến trường Phú Yên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ...

Cầm cuốn “Nhà lao Cây Dừa” của nhà văn Chu Lai trong tay, đại tá Đinh Thanh Hải, nguyên Trưởng phòng Bảo vệ an ninh kinh tế Công an Phú Yên như sống lại một thời trai trẻ. Ông sôi nổi kể cho chúng tôi nghe về nhà lao Cây Dừa (tức nhà tù Phú Quốc), nơi mà trong gần sáu năm ròng, ông đã bị đày ải với bao cực hình vô cùng dã man của kẻ thù.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân và dân ta, có đóng góp to lớn của đội ngũ phụ nữ “anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang”. Đội nữ biệt động - Ban An ninh tỉnh Phú Yên là một minh chứng điển hình.

Sau nhiều năm “biến mất”, vừa rồi sò huyết bất ngờ xuất hiện trở lại ở đầm Ô Loan (huyện Tuy An). Vậy là “cơn sốt” gắp sò huyết cũng xuất hiện theo, người ta bắt cả sò nhỏ, sò lớn…

Đã ở cái tuổi ngoại lục tuần nhưng hàng ngày bà vẫn cần mẫn trên chiếc xe máy cũ kỹ đi khắp nơi cùng ngõ hẻm liên lạc với những cựu tù chính trị năm nào để thực hiện các chế độ chính sách đãi ngộ của Nhà nước. Công việc không lương, không phụ cấp, nhưng với bà đó là niềm vui, vinh dự và trách nhiệm với đồng chí, đồng đội. Bà là cựu tù chính trị Nguyễn Thị Mỹ Hảo, mọi người vẫn gọi thân mật là cô Hảo liên lạc cựu tù.

Cùng với các “thương hiệu” đá cảnh nổi tiếng trong cả nước: Suối Giàng (Văn Chấn – Yên Bái); Bỉm Sơn, Sông Mã (Thanh Hóa); Cát Sơn (Bình Định)... Đá cảnh dưới lòng sông Ba Hạ (Phú Yên) cũng “nổi đình nổi đám” trong giới chơi sinh vật cảnh những năm gần đây.

35 năm trước, đất nước trọn niềm vui chiến thắng, niềm hạnh phúc vỡ òa. Ở vùng đất An Ninh, huyện Tuy An, ngày vui chiến thắng được dệt nên bởi ý chí kiên cường, lòng quả cảm, một lòng trung thành với cách mạng của quân và dân An Ninh. Họ đã chấp nhận bao hy sinh, bám đất bám làng để phục vụ cách mạng, góp phần cùng du kích địa phương làm nên những trận đánh ác liệt, xây dựng nơi này thành một căn cứ vững chắc phía đông huyện Tuy An.

Chiến tranh đã đi qua hơn một phần ba thế kỷ, nhưng mỗi khi nhớ lại những năm tháng lịch sử hào hùng, trong lòng bà Hà Thị Hồng Phấn, chiến sĩ đội nữ biệt động năm xưa lại trào dâng niềm tự hào, xúc động. Cả tuổi thanh xuân, bà đã cống hiến cho sự nghiệp cách mạng, cùng đồng đội lập nên nhiều chiến công, góp phần viết nên những trang sử vàng của lực lượng Công an Phú Yên.

...Muốn tạo được thời cơ cần có những trận đánh tiêu diệt lớn, những đòn bất ngờ gây rung động lớn, đẩy địch vào con đường tan rã, không còn gì để co cụm và cũng không còn chỗ để co cụm. Một trong những quy luật cơ bản của chiến tranh là tiêu diệt lực lượng quân sự của địch, cả sinh lực lẫn phương tiện chiến tranh.

Ngày 16/3/1975, trên đường đi Buôn Ma Thuột, đồng chí Võ Chí Công cho đoàn dừng lại và điện báo cáo Bộ Chính trị “Địch đã rút bỏ Tây Nguyên, có khả năng sẽ rút bỏ Huế, tình thế mới đã xuất hiện, đề nghị Trung ương cho đánh ngay Đà Nẵng”. Ảnh nói với chúng tôi “Lúc này mà còn lầng quầng ở nông thôn là bỏ lỡ thời cơ.

Thời tiết tháng 2, tháng 3 ở miền Tây Quảng Nam đang lạnh. Con đường 16 từ Khâm Đức đi xuống Phước Sơn, Làng Hồi, Nước Nẻ rộn rã suốt ngày. Được chỉ thị của Thường vụ Khu ủy khẩn trương sắp xếp công việc để nhanh chóng lên đường, Ban vật tư chi viện chiến trường khu tổ chức cuộc họp truyền đạt lại tình hình mới cho toàn thể cán bộ, đảng viên và công nhân viên cơ quan nhận thức,...

Lần đầu tiên ra khơi, ngồi trên chiếc thuyền nhỏ giữa đại dương mênh mông, tôi lo lắng nhìn từng con sóng to bập bềnh vây bủa mạn thuyền. Vậy mà, thả lưới xong, những ngư dân trên thuyền ngáy khò, trong khi tôi cố kìm các đầu ngón chân vào mạn thuyền để khỏi bị lắc lư khi thuyền neo giữa biển…

Câu cá trên lòng hồ Thủy điện Sông Hinh trở thành một thú tiêu khiển đang hấp dẫn nhiều người vào mỗi cuối tuần.

Khi tôi đến nhà thì đã quá trưa, bên bộ trống đôi đã hoàn tất, Ma Hải (tức là ông So Mai, người Ba Na) còn cặm cụi ngồi vót nan tre để làm giàn cho lễ xoay cột buổi văn nghệ tối. Ma Hải bắt đầu làm bộ trống đôi này từ 6 tháng trước.

Từ tháng 1 đến tháng 4 hàng năm là “mùa làm ăn” của dân bắt cua xanh ở cửa sông Đà Nông, xã Hòa Hiệp Nam (huyện Đông Hòa). Nhờ cua xanh, nhiều người ở đây có thu nhập khá.

Sau tết, dù biển động, hàng trăm ghe thuyền của ngư dân Phú Yên vẫn bám biển hàng đêm để chong mành bắt tôm hùm giống. Một tối, tôi theo một thuyền ở làng Mỹ Quang (xã An Chấn, huyện Tuy An) ra biển săn tôm.