Sau tết, dù biển động, hàng trăm ghe thuyền của ngư dân Phú Yên vẫn bám biển hàng đêm để chong mành bắt tôm hùm giống. Một tối, tôi theo một thuyền ở làng Mỹ Quang (xã An Chấn, huyện Tuy An) ra biển săn tôm.
Chong đèn, thả lưới săn tôm hùm giống.
SĂN TÔM GIỮA BIỂN ĐÊM
Khoảng 3g chiều hàng ngày, cũng như ở nhiều làng biển khác ở huyện Tuy An và các địa phương khác như Đông Hòa, TX Sông Cầu, TP Tuy Hòa… những ngư dân ở thôn Mỹ Quang lại hú nhau ra khơi. Tôi xin theo nhóm săn tôm của anh Phạm Văn Trụ ở thôn Nhơn Hội và được anh đồng ý. Chuyến đi này, ngoài anh Trụ chủ thuyền và tôi còn có hai người đi bạn. Thuyền xuất phát lúc 3g30 chiều tại khu vực biển Hòn Yến (xã An Hòa). Chiếc thuyền 20CV thét máy, chở bốn người chúng tôi cùng dàn lưới, can nhựa và thức ăn cho bữa chiều tối, chặt từng con sóng tiến đến khu vực biển cạnh đảo Hòn Chùa. Đúng một giờ sau khi xuất phát, anh Trụ chọn điểm, neo thuyền giữa biển nước mênh mông. Giải lao độ 20 phút, ngồi trên con thuyền lắc lư dập dềnh, tôi chứng kiến anh Trụ và 2 “trợ lý” của anh bắt đầu vào cuộc.
Ba người kéo tấm lưới mành nặng trên 1 tạ, dài hơn 50m buông xuống biển. Lưới được thả giăng bao quanh thuyền. Ba ngư dân còn trẻ, thân hình rám đen chắc khỏe buông từng thước lưới rất chuyên nghiệp. Hơn 30 phút sau, công việc đầu tiên đã hoàn thành. Do trời mưa, biển động, sóng lớn nên mới hơn 5g chiều trời đã sụp tối. Khi trời tối hẳn, cả một vùng biển lớn bỗng sáng lên bởi ánh đèn trên nhiều thuyền cùng đi săn tôm hùm giống. Trên chiếc thuyền của chúng tôi, anh Trụ bật đến gần 30 bóng đèn huỳnh quang loại 1,2m. Anh Trụ cho biết, khi thấy ánh đèn, tôm hùm giống sẽ lao vào và dính lưới.
Thả lưới, bật đèn xong, bốn người chúng tôi ung dung ngồi trên thuyền ăn cơm tối. Một người trên thuyền nói rằng: “Đi mành tôm hùm giống không khổ, bởi sau khi chọn điểm, thả lưới, bật đèn xong là có thể vô tư ngủ, chờ đến gần sáng thì kéo lưới, rồi vào bờ”. Dân “ăn sóng, nói gió” thì vô tư vậy, chứ người lần đầu đi biển và phải sống suốt đêm trên chiếc thuyền bé nhỏ giữa đại dương mênh mông như tôi thì lại khác. Ngồi trên thuyền, nghe sóng vỗ rào rào quanh mạn, nỗi lo lắng lúc nào cũng thường trực trong tôi. Còn các bạn thuyền, nói vậy chứ họ cũng đâu “ngủ vô tư” được. Chốc chốc, người này lại đi thăm lưới, người kia canh chừng sóng để nếu có bất trắc thì ứng phó kịp thời; và cũng có thể vì họ hồi hộp chờ kết quả sau một đêm lao động. Tôi thấy, dường như chẳng ai ngủ cả!
Khoảng 3g sáng thì kéo lưới. Trời khuya, giữa biển, từng cơn gió lạnh quất rát mặt, nhưng họ vẫn kéo hăng hái. Gần 30 phút, những tấm lưới đã nằm gọn trên thuyền. Công việc tiếp theo, công phu và cũng quan trọng nhất trong hành trình săn tôm hùm giống, là mọi người phải cào bới tìm những con tôm bé bằng que tăm lẫn trong đống lưới mùng tung đó. Ai cũng đều chăm chú, tỉ mỉ rà từng phần lưới. Mỗi lần phát hiện được con tôm dính lưới là một lần niềm vui vỡ òa. Chuyến đi đó, thuyền chúng tôi chỉ có hai lần được vỡ òa như vậy. Cảo lưới xong trời cũng mờ sáng. Thuyền nhổ neo, tiến thẳng hướng bờ.
MAY VÀ RỦI
Nghề đi biển nói chung, săn tôm hùm con nói riêng có nhiều cái khó, phụ thuộc ở những điều rủi may sau những đêm dài. Ông Nguyễn Văn Của, một ngư dân săn tôm lâu năm ở xã An Hòa nói như than thở: “Nghề thì phải theo chứ làm ăn trên biển khác trên đất liền, nguy hiểm lắm. Có những đêm gió giật thuyền suýt lật nhào. Những vùng biển tôm nhiều, đôi khi xảy ra tình trạng giành chiếm ngư trường. Giữa chủ thuyền này với chủ ghe kia cũng sinh lời qua tiếng lại, mất lòng, không hay”.
Niềm vui của ngư dân khi bắt được tôm hùm giống. - Ảnh: T.TRỰC
Bao nhiêu cái khó chồng chất song nhiều điều còn phải lo nữa như thời tiết thất thường, biển dã mất mùa và giá cả thủy sản bấp bênh. Tôm hùm con có đặc thù riêng, những khi biển động tôm mới xuất hiện nhiều. Lý giải về điều này, một số ngư dân ở đây cho rằng: Tôm sinh sản trong mùa đông, chúng trú trong các bãi rạng, khi trời mưa sóng lớn chúng thường ra ngoài kiếm ăn nhiều.
Thời điểm vào vụ săn bắt tôm đã hơn hai tháng rồi nhưng năm nay có sự khác thường, tôm bắt được rất ít so với cùng kỳ năm ngoái. Trắng đêm nhưng sáng hôm sau mỗi chiếc thuyền thường chỉ bắt được vài ba con tôm hùm giống, có thuyền không được con nào. Ông Nguyễn Văn Của nói: “Năm trước được mùa, có đêm trúng trên cả lầm (100 con), giá cả lại cao, trên 200.000 đồng/con. Còn năm nay biển đói quá, giá cả lại thấp, kiểu này chắc túng thiếu kéo dài”.
Tôm hùm con bắt từ tự nhiên có 2 loại: tôm sao và tôm xanh. Giá một con tôm sao hiện nay là 130.000 đồng, còn tôm xanh thì chỉ 30.000 đồng/con. Ông Của phân trần: “Mỗi đêm được vài con sao cũng lại tiền dầu, nhưng nếu chỉ 1 - 2 con xanh thì có cũng như không”. Ông nói vậy, bởi tôm giống mất mùa, giá rẻ, nhiều ngư dân lỗ vốn.
Sau tết, vì nghề chong mành khó ăn, nhiều người muốn chuyển nghề đi đánh lưới cản (lưới cá). Song, nhiều người khác không có điều kiện thì tiếp tục bám nghề để mưu sinh.
ĐÀO TẤN TRỰC
