Ngày 2/9/1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, nhưng thực dân Pháp âm mưu muốn chiếm nước ta một lần nữa. Thực hiện Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng với quân dân cả nước, quân và dân Phú Yên cũng đứng lên đánh đuổi thực dân Pháp xâm lược.
Tiếp bước truyền thống cha anh, tuổi trẻ Phú Yên sẵn sàng lên đường làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc - Ảnh: T.ĐẠT
Trước yêu cầu của cuộc kháng chiến chống Pháp trên địa bàn Phú Yên, việc phải tiến hành phá kế hoạch bình định, lấn chiếm của địch, bảo vệ vững chắc vùng tự do đồng thời xây dựng các đơn vị chủ lực đủ mạnh để tiêu diệt quân thù, tạo ra sự chuyển biến có lợi cho ta về so sánh lực lượng và cục diện chiến trường là yêu cầu cấp thiết của cách mạng lúc bấy giờ. Thực hiện chủ trương đó, ngày 15/5/1949, tại thôn Hòa Đa, xã An Mỹ, huyện Tuy An, Tiểu đoàn 365 được thành lập trên cơ sở hợp nhất Tiểu đoàn 360 thuộc Trung đoàn chủ lực 80 - hoạt động ở Khánh Hòa và Tiểu đoàn 115 thuộc Trung đoàn chủ lực 83 của Quân khu 5 - đang ở Phú Yên. Đồng chí Hà Vi Tùng được bổ nhiệm làm Tiểu đoàn trưởng và đồng chí Cao Thượng Lương làm Chính trị viên. Đến năm 1951, Liên trung đoàn 80 - 83 đổi phiên hiệu thành Trung đoàn 803 và Tiểu đoàn 365 được biên chế thuộc đội hình của trung đoàn này.
Trong những năm tháng chiến đấu, dù đảm nhiệm bất cứ công việc gì, cán bộ, chiến sĩ đơn vị cũng không quản ngại gian khổ, hy sinh, vượt qua mọi khó khăn, thử thách, mưu trí, dũng cảm lập nhiều chiến công xuất sắc. Nhiều trận đánh của đơn vị được lưu truyền trong cán bộ, nhân dân và ghi vào sử sách. Tiêu biểu, ngày 27/7/1949, tiểu đoàn tham gia trận Ninh Mã, tiêu diệt 17 xe quân sự và một đại đội lính Pháp. Ngày 26/8/1949, đánh trận sông Ba - Trường Lạc, diệt và làm bị thương 200 tên, giải thoát 90 đồng bào bị địch bắt giữ, bảo vệ an toàn đập Đồng Cam. Ngày 21/3/1954, tổ chức phục kích địch ở suối Cối (Đồng Xuân), đánh tan Tiểu đoàn ngự lâm quân Con Hổ Xám dưới sự chỉ huy trực tiếp của Thái tử Bảo Long (con trai vua Bảo Đại), diệt 123 tên, bắt sống 90 tên, được Đại tướng Võ Nguyên Giáp gửi điện khen. Ngày 20/4/1954, tiểu đoàn đánh cứ điểm Bàn Nham (Hòa Xuân), diệt 180 tên, thu nhiều vũ khí các loại. Trận phục kích ngày 25/6/1954, tại đèo Cả (Hòa Xuân), tiểu đoàn phá hủy 79 xe quân sự, diệt và bắt sống 130 tên, giải thoát 98 đồng bào bị địch bắt làm bia đỡ đạn…
Những địa danh như: sông Ba - Trường Lạc, cầu Máng Đồng Bò, suối Cối, Bàn Nham hay Tuy Bình, núi Sầm,... đều in đậm dấu chân và chiến công của cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 365. Nhiều đồng chí đã anh dũng hy sinh hoặc cống hiến một phần xương máu của mình trong những trận chiến đấu đó. Nhiều đồng chí trở thành cán bộ lãnh đạo, chỉ huy cao cấp của Đảng, Nhà nước và Quân đội, trong đó có tám vị tướng lĩnh và ba Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Tiểu đoàn 365 thật xứng danh là cái nôi nuôi dưỡng những người con Việt Nam dũng cảm trong đấu tranh, trưởng thành trong chiến đấu; là đơn vị có nhiều thành tích nổi bật trong cuộc kháng chiến trường kỳ chống đế quốc, thực dân, giải phóng dân tộc.
Từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, sẵn sàng hy sinh cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc là bản chất, truyền thống tốt đẹp của quân đội ta nói chung và Tiểu đoàn 365 nói riêng. Mối quan hệ đoàn kết, gắn bó máu thịt quân dân đã được lớp lớp cán bộ, chiến sĩ đơn vị dày công vun đắp. Chính điều này đã làm cho nhân dân các tỉnh, nơi tiểu đoàn đến công tác và đánh địch, hết sức thương yêu, đùm bọc, nuôi dưỡng và tạo điều kiện để đơn vị thực hiện thắng lợi nhiệm vụ được giao. Trong nhiều chiến công của tiểu đoàn, đều có sự phối hợp chiến đấu anh dũng, kiên cường của nhân dân và lực lượng vũ trang Phú Yên.
61 năm trôi qua, những cán bộ, chiến sĩ trẻ trung, quả cảm của đơn vị năm nào giờ đã trở thành những người cha, người ông. Tuy tuổi cao sức yếu nhưng họ rất vinh dự, tự hào vì đã cống hiến tuổi thanh xuân và một phần xương máu của mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc; mãi mãi phát huy truyền thống của tiểu đoàn, của địa phương; bằng tình cảm và trách nhiệm của mình tiếp tục đóng góp công sức, trí tuệ, thực sự là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho các cấp ủy đảng, chính quyền thực hiện hoàn thành chỉ tiêu kinh tế xã hội, quốc phòng an ninh địa phương.
Đảng bộ, nhân dân và lực lượng vũ trang tỉnh nhà luôn tự hào và mãi mãi ghi nhớ công lao của Tiểu đoàn 365, với những năm tháng đã chiến đấu mưu trí, dũng cảm, kiên cường, góp phần tích cực vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược trên chiến trường Phú Yên.
HOÀNG THÔNG
