Quê hương yêu dấu mà “mỗi người chỉ một” của tôi là Phước Hậu, thuộc thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Phú Yên là tỉnh duyên hải miền Trung, có biển một bên còn ba bên là núi. Danh xưng Phú Yên có từ năm 1611, lúc đầu là phủ sau là dinh (1692), rồi trấn (1808), đạo (1853) và tỉnh (1888).

Từ ngày xa xưa, ông bà thường kể về năm tháng con hổ có mặt tại vùng đất Sông Hinh. Chuyện kể rằng: Xưa kia ở vùng đất hai bên bờ sông có vùng đồi cỏ rộng rãi nuôi sống nhiều loài động vật ăn cỏ. Con người ở đây cũng ít ỏi.

Từ Thành phố Tuy Hòa đi ra 50km, đến TX Sông Cầu, đứng trên đỉnh dốc Găng có thể nhìn bao quát toàn cảnh phía bắc vịnh Xuân Đài.

Đã từ lâu lắm, trong dân gian các tỉnh Nam Trung bộ thường truyền tụng câu “Cọp Khánh Hòa, ma Bình Thuận”, “Cọp núi Lá, cá sông Hinh”. Núi Lá có các đỉnh cao 303m và 453m, nằm trải dài dọc theo phía nam sông Ba, nay chủ yếu thuộc địa bàn xã Sơn Giang (huyện Sông Hinh). Không giống như cá sông Hinh đang ngày càng ít hơn theo thời gian, ngày nay, núi Lá hoàn toàn vắng bóng các ông ba mươi vang bóng một thời từng gầm thét vang dội cả đại ngàn...

Đoàn chúng tôi là lính của Tỉnh đội Phú Yên gồm các cơ quan trực thuộc: Ban Tham mưu, Ban Chính trị, Ban Hậu cần đi công tác Tuy Hòa 2, trên đường về nghỉ chân ở dốc Lỗ Chài (hay còn gọi là dốc 12 quẹo) gần thôn Đồng Hòa, xã Hòa Quang Bắc.

Năm du lịch Quốc gia được tổ chức tại Phú Yên nhân dịp kỷ niệm 400 năm Phú Yên hình thành và phát triển đang đến gần. Phú Yên – điểm đến đầy hấp dẫn của trung lộ con đường di sản văn hóa nhân loại qua miền Trung chứa đựng nhiều di sản văn hoá vật thể và phi vật thể phả hồn vào tiến trình phát triển của dân tộc trong sự nghiệp khai phá xứ Đàng Trong. Xin điểm một vài nét chấm phá về một vài cảnh quan độc đáo của Phú Yên để góp phần nhận biết sâu hơn về một vùng đất.

Thôn Phú Hội ở về hướng đông bắc của huyện Tuy An, có đầm và con sông nhỏ trước mặt, sau lưng là dãy núi Động Giả, phía tây bắc là cửa sông Bình Bá đổ ra vịnh Xuân Đài.

Buôn Hà Rai, xã Xuân Lãnh, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên là một trong những buôn dân tộc Chăm Hroi hiện còn lưu giữ nhiều nét văn hoá truyền thống rất độc đáo. Góp phần tích cực trong việc gìn giữ những nét văn hoá truyền thống quý báu đó phải kể đến vai trò của già làng Oi Thứ. Ông được ví như người “giữ lửa” cho buôn Hà Rai của người Chăm Hroi ở vùng núi Đồng Xuân.

Về phía chính quyền bảo hộ Pháp, tháng 1/1888, người Pháp chính thức xác lập hệ thống chính quyền thực dân ở Phú Yên. Đứng đầu chính quyền bảo hộ là viên Công sứ nắm giữ quyền công chính và thương chính, về sau thực dân Pháp ban hành thêm quyền lãnh sự, thay mặt Khâm sứ Trung Kỳ chỉ đạo mọi hoạt động từ tỉnh trở xuống.

Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch vừa khảo sát để xem xét công nhận vịnh Xuân Đài (thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên) là danh thắng cấp quốc gia, đồng thời đề cử là thành viên của Câu lạc bộ những vịnh đẹp thế giới. Tỉnh Phú Yên cũng có kế hoạch xây dựng các tuyến du lịch tại đây và đang kêu gọi hợp tác đầu tư.

Từ ngày 24 đến 27/9, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Tổng Cục Du lịch, Cục Di sản Văn hóa, UNESCO tiến hành khảo sát vịnh Xuân Đài (thị xã Sông Cầu) để đề nghị công nhận danh thắng quốc gia và một trong những vịnh đẹp của thế giới.

Những ngày đầu thu Tháng Tám chúng tôi ngược về miền Tây Phú Yên. Tuyến đường T 643 nối quốc lộ 1A với cao nguyên Vân Hòa đã được trải nhựa phẳng lỳ.

Huyện Đồng Xuân vừa thành lập đoàn khảo sát liên ngành gồm Huyện ủy, Phòng Văn hóa – Thông tin, Ban Chỉ huy Quân sự và Phòng Tài nguyên - Môi trường huyện tiến hành khảo sát địa đạo Hòn Trung ở xã Xuân Quang 2 (Báo Phú Yên đã phản ánh).

Năm 1954 chiến dịch Át lăng kết thúc Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết việc tập kết được tiến hành. Phú Yên trong vòng thời gian 30 ngày. Bình Định 300 ngày.

Mới đây, nhiều người dân đi rà phế liệu ở xã Xuân Quang 2 (huyện Đồng Xuân) đã phát hiện một địa đạo dài khoảng 100m trên đỉnh núi Hòn Trung. Địa đạo vẫn còn khá nguyên vẹn với bếp Hoàng Cầm, những ngách giao thông nối với nhau ngoằn ngoèo trong lòng đất như một trận địa liên hoàn.

Cách đây tròn 20 năm, TX Tuy Hòa (giờ là TP Tuy Hòa) đã trở thành trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa của tỉnh Phú Yên vừa được tái lập. Từ một đô thị nhỏ, thiếu thốn nhiều thứ, sau 2 thập kỷ xây dựng, Tuy Hòa đã có bước phát triển vượt bậc.

Hai mươi năm trước, những người làm Báo Phú Yên lớp đàn anh chúng tôi có thể không ngờ rằng hai mươi năm sau, có người sục vào những tờ báo cũ, những tờ Báo Phú Yên phát hành trong những ngày tháng 7/1989 hừng hực khí thế xây dựng quê hương mới tái lập.

Chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên Phạm Ngọc Chi khẳng định: “Sông Cầu có đầy đủ điền kiện để phát triển một đô thị du lịch và chỉ có du lịch mới làm nên nét đặc trưng của thị xã Sông Cầu trong tương lai”. Đề án xây dựng thị xã Sông Cầu được HĐND tỉnh Phú Yên thông qua hôm qua cũng định hướng xây dựng, phát triển Sông Cầu thành thị xã của dịch vụ, du lịch - công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp.