Với chương trình phục hồi chức năng và giáo dục hòa nhập cho người khuyết tật (NKT) dựa vào cộng đồng, những năm qua Chương trình Phát triển sức khỏe do cộng đồng quản lý đã góp phần cải thiện tình hình sức khỏe, kinh tế cho NKT; trẻ khuyết tật được nâng cao kỹ năng sống, giảm rào cản trong xã hội.

Chương trình PHCN dựa vào cộng đồng được xem là một biện pháp chiến lược để chăm sóc NKT. Ở Phú Yên, lâu nay ngành Y tế tập trung PHCN về mặt thể chất cho NKT, còn về lĩnh vực PHCN toàn diện thì chỉ được thực hiện trong những năm gần đây tại 9 xã thuộc 3 huyện Sơn Hòa, Phú Hòa, Sông Hinh, do UBYT Hà Lan - Việt Nam hỗ trợ. Nhờ đó, nhiều NKT trong tỉnh được tăng niềm vui sống.

Đo ni, làm chân giả hỗ trợ người khuyết tật - Ảnh: T.QUỚI

Trong khi cấp tỉnh và huyện ở Phú Yên chưa có Hội NKT thì 9 xã có đầu tư của chương trình đều được thành lập Hội NKT. Hội là nơi để NKT được quan tâm một cách đúng mức.

Các chị Nguyễn Thị Hảo, Phạm Thị Loan (thôn Phú Hữu, xã Suối Bạc, Sơn Hòa) may mắn được Hội NKT xã cho học may dân dụng. Kết thúc khóa học, hai chị còn được trang bị máy may để làm nghề. Theo chị Hảo, cuộc sống của chị có ý nghĩa hơn khi có nghề nghiệp phù hợp với sức khỏe của mình. Còn H’Ngầy và Y Thạnh (xã Suối Bạc, Sơn Hòa) thì được hỗ trợ vốn để đầu tư mở tiệm làm nghề uốn tóc, buôn bán tạp hóa.

Anh Võ Thiện Triết, thư ký chương trình Hội NKT xã Sơn Nguyên (Sơn Hòa) cho biết: “Ngoài các cá nhân được hỗ trợ kinh phí, Hội NKT xã cũng được giúp vốn 45 triệu đồng để kinh doanh hàng điện tử. Số tiền lãi từ dịch vụ này dùng làm chi phí cho hoạt động hội”. Chị Nguyễn Thị Bửu (thôn Nguyên Xuân, xã Sơn Nguyên) phấn khởi: “Năm 2006, được vay 5 triệu đồng với lãi suất ưu đãi, tôi mua một con bò cái. Đến nay, đàn bò đã phát triển thành 7 con. Nhờ vậy, cuộc sống gia đình tôi vượt qua khó khăn”.

6 năm trước, Hội NKT xã Đức Bình Tây (Sông Hinh) mở dịch vụ cho thuê rạp cưới, thực hiện lợi ích tập thể, qua đó tạo ra sự giao lưu văn hóa và đoàn kết giữa các hội viên. Còn với Hội NKT xã Hòa Thắng (Phú Hòa) thì chủ yếu hỗ trợ vốn cho cá nhân (139 người) để đầu tư các nghề: bó chổi, đúc chậu kiểng, mở quán cà phê, dịch vụ làm đẹp, nuôi bò, làm điện cơ… Anh Nguyễn Trường Sơn Tây (thôn Phong Niên) không còn mặc cảm tàn tật khi chính anh tạo ra nguồn thu nhập ổn định. Anh làm chổi đót tại nhà, thu hút một số lao động nữ và những NKT khác tham gia. Anh Tây thổ lộ: “Tôi được vay 3 triệu đồng từ quỹ của Hội NKT xã để đầu tư mua vật liệu. Những NKT như tôi có được cái nghề tự nuôi sống bản thân, nên không phụ thuộc nhiều vào gia đình”.

Thực tế cho thấy, phần lớn NKT vào hội, sau khi phục hồi chức năng đã được học nghề và được hỗ trợ vốn, phương tiện để mưu sinh. Hoạt động hội đã tạo ra sự thay đổi trong nhận thức của cộng đồng về vai trò, đóng góp và quyền lợi của NKT; giúp NKT nhận biết rõ hơn về khả năng của mình một khi được phát huy quyền làm chủ thông qua các hoạt động kinh tế cải thiện cuộc sống.

GIAO LƯU ĐỂ HÒA NHẬP

Cách đây 4 tháng, một chương trình sân khấu xúc động diễn ra tại xã Hòa Thắng (Phú Hòa) với sự tham gia biểu diễn của nhiều NKT. Anh Đàm Văn Thịnh, một NKT ở xã này thổ lộ: “Qua các chương trình văn nghệ, những người xung quanh đã có cái nhìn tích cực hơn về chúng tôi. Nhờ sinh hoạt hội, chúng tôi được hòa nhập, giao lưu, không chỉ trong xã, trong tỉnh mà còn được trao đổi thông tin với những người đồng cảnh ở các tỉnh khác”.

Tôi còn nhớ một chương trình đặc biệt ý nghĩa khoảng 3 năm trước do UBYT Hà Lan - Việt Nam tổ chức. Sau khi được gặp gỡ và tham gia các hoạt động trong suốt hai tuần tại TP Tuy Hòa, 36 thanh thiếu niên khuyết tật đến từ 9 xã đã có buổi biểu diễn thật ấn tượng. Nhận ra lỗi lầm là ý nghĩa của vở kịch do nhóm thiếu niên khuyết tật lứa tuổi 14 đến 17 thể hiện. Thông điệp các em muốn gởi gắm qua đó là không nên phân biệt, xem thường NKT, vì họ cũng rất có ích cho cuộc sống. Vở kịch được dàn dựng từ ý tưởng tranh vẽ của các em. Lúc ấy, em Nay Hờ Ben (xã Ea Chà Rang, Sơn Hòa) rất vui vì lần đầu tiên được tham gia diễn kịch. Còn hai chị em sinh đôi Lê Thị Thu Thủy, Lê Thị Thu Thúy (xã Hòa Quang Bắc, Phú Hòa) thì tung tăng, phấn khởi khi được thể hiện một phần vở kịch và hát vang bài ca Chúng em cần bầu trời hòa bình. A Lê Hờ Biên (xã Suối Trai, Sơn Hòa) bị tật

bẩm sinh ở chân, rất mừng bởi bài hát em sáng tác Tình thương mến thương được đưa vào vở kịch Tình bạn. Còn ở nhóm tuổi lớn hơn, tác phẩm của các em thể hiện sự khát vọng tình yêu đôi lứa. Tuy thân thể không được nguyên vẹn, nhưng trái tim các em luôn bỏng cháy, mong muốn được yêu thương như bao bạn trẻ khác.

Chương trình không chỉ giúp thanh thiếu niên khuyết tật phát triển tư duy và kỹ năng xã hội thông qua hoạt động sân khấu, mà còn hỗ trợ các em xây dựng tính tự tin, phát huy tiềm năng bản thân, học cách giải quyết những vấn đề thường gặp trong cuộc sống để tự hoàn thiện mình. Qua đó, nhiều thanh thiếu niên khuyết tật đã nâng cao năng lực bản thân. Đoàn Thị Bích Ly (xã Hòa Thắng) cùng với người bạn đồng cảnh ngộ ở xã Hòa An chia sẻ tình cảm và đi đến hôn nhân. Họ đã có một đứa con và đang cùng nỗ lực xây dựng cuộc sống gia đình. Sau đó, cặp đôi khuyết tật vận động Hồ Ngọc Hội và Nguyễn Thị Nước (xã Hòa Thắng) cũng tổ chức đám cưới trong niềm xúc động của người thân, bạn bè.

Anh Nguyễn Trường Sơn Tây được hỗ trợ vốn, phát triển nghề bó chổi đót, thu hút lao động nông thôn - Ảnh: T.THỦY

KẾT QUẢ KHẢ QUAN

Bác sĩ Dương Tấn Thịnh, Giám đốc Bệnh viện Điều dưỡng - Phục hồi chức năng Phú Yên, cho biết: Qua chương trình phục hồi chức năng toàn diện, đã giúp rất nhiều NKT sau khi được phục hồi chức năng về thể chất, có công ăn việc làm cải thiện điều kiện sống; có khả năng ra quyết định; có vai trò trong gia đình, cộng đồng. Trẻ khuyết tật được đến trường, tiếp cận thông tin và các dịch vụ xã hội.

Kpá Y Cư (thôn Kiến Thiết, xã Ea Chà Rang, huyện Sơn Hòa) bị bại liệt khi mới lên hai. Vào Hội NKT xã, em được tập luyện, phục hồi chức năng ổn định sức khỏe, sau đó theo học đại học Quản trị kinh doanh tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên Phú Yên. Cư bảo: “Em chuẩn bị bước vào năm học thứ tư. Lúc còn ở nhà, em được dự án cho một con bò để nuôi. Khi vào đại học, em còn được nhận 3,2 triệu đồng. Em rất vui vì nhờ có sự hỗ trợ của UBYT Hà Lan - Việt Nam mà cuộc sống của em thay đổi. Em cũng đã lập gia đình hồi giữa năm ngoái”.

Theo ông Nguyễn Văn Trinh, Chủ tịch Hội NKT xã Hòa Thắng: “Nhờ chương trình này mà chất lượng cuộc sống của phần lớn NKT trong xã được nâng cao. Họ được kết hôn, sinh con đẻ cái và không còn sống khép kín như trước. Hội NKT xã Hòa Thắng định hướng sẽ xây dựng nhóm nghề tập trung (bó chổi đót, đúc chậu kiểng) cho NKT, giúp họ phát triển kinh tế ổn định”.

Nguồn lực địa phương còn hạn chế trong việc đầu tư cho các hoạt động chăm sóc và hỗ trợ NKT. Trong khi đó, hầu hết gia đình NKT là đối tượng nghèo, không có điều kiện để tự trang bị dụng cụ luyện tập, bổ sung dinh dưỡng, cũng như ý thức tự giác chăm sóc sức khỏe chưa cao… nên thời gian phục hồi chậm. Bác sĩ Dương Tấn Thịnh, Giám đốc Bệnh viện Điều dưỡng và PHCN cho biết: “Dưới sự tác động của chương trình Phát triển toàn diện cho NKT, đã có hơn 900 NKT được phục hồi chức năng, hơn 300 NKT đã vượt qua những trở ngại cá nhân, phát triển kinh tế để vươn lên hòa nhập cộng đồng, gần 80 trẻ khuyết tật được đi học. Sau khi tham gia chương trình, 100% NKT tự tin hơn trong giao tiếp. Đặc biệt, NKT được phát triển kế hoạch cá nhân một cách thiết thực”.

Bài 2: Nỗ lực giảm tỉ lệ suy dinh dưỡng trẻ em miền núi

DƯƠNG THU THỦY

Các hoạt động chính của chương trình phục hồi chức năng toàn diện: trang bị kỹ thuật PHCN cho cán bộ y tế; cộng tác viên hỗ trợ, hướng dẫn NKT tập phục hồi chức năng tại nhà; hỗ trợ dụng cụ trợ giúp NKT có cơ hội tham gia, hòa nhập cộng đồng qua hoạt động thể thao, văn nghệ; giúp NKT lập kế hoạch phát triển cá nhân để được phục hồi một cách toàn diện. Bên cạnh đó, chương trình còn giúp địa phương thành lập Hội NKT nhằm phát huy quyền làm chủ, tạo ra cơ hội bình đẳng cho NKT đóng góp sức mình trong phát triển cộng đồng.