Đường sắt

Đường sắt xuyên Việt đi qua địa phận Phú Yên dài gần 100km đi qua cầu La Hai, cầu Đà Rằng và một số cầu nhỏ như cầu Lưới Gõ…

Đường sắt đi qua đèo Cả dài trên 10km, chui qua 7 đường hầm. Công trình đường sắt xuyên Việt qua địa phận Phú Yên có địa hình rất phức tạp nên thiết kế rất khó khăn. Mãi đến năm 1928, thiết kế đoạn đường sắt qua tỉnh Phú Yên mới được chấp nhận và sau năm năm thi công (đầu năm 1933) mới tạm hoàn thành. Ngày 2/9/1936, tuyến đường sắt xuyên Việt khánh thành nối ray cuối cùng tại ga Hảo Sơn, mở ra lịch sử giao thông xuyên Việt bằng đường sắt, trong đó có hoạt động thư báo qua phương tiện xe lửa công cộng.

Đường xe lửa xuyên Việt qua địa bàn Phú Yên từ đèo Cả đến Chí Thạnh dài 60km chạy song hành đường quốc lộ I. Sau đó, đường sắt rẽ sang trái theo thung lũng sông Cái, qua cầu La Hai đến Phước Lãnh và ga Mục Thịnh (Bình Định). Từ lúc tách xa quốc lộ I ở ga Chí Thạnh, đường xe lửa chạy song hành với đường liên tỉnh lộ 6 (ĐT641).

Sau khi hoàn thành đường xe lửa xuyên Việt người Pháp đã lập dự án, thiết kế chuẩn bị làm nhánh đường hỏa xa nối Tuy Hòa qua Củng Sơn theo thung lũng sông Ba tới Cheo Reo rồi theo thung lũng sông Ea – Ayun lên Plei-ku, Kon Tum… Dự án đó cũng tiên liệu một đường hỏa xa từ Củng Sơn tới Buôn Ma Thuột rồi tới Bù Đốp và Lộc Ninh, nơi đây đã có đường sắt qua Thủ Dầu Một tới Sài Gòn.

Rất tiếc rằng, do chiến tranh thế giới thứ hai nổ ra, dự án đó chưa kịp thực hiện. Hiện nay, Chính phủ ta đang có dự án nghiên cứu xây dựng tuyến đường sắt này.

Cầu, bến, cảng

Dọc theo các con đường Cái Quan, ngay từ thời Minh Mạng ở Phú Yên có 27 sở cầu đá và 36 sở cầu gỗ. Qua thời gian, có thể đề cập đến 22 cây cầu chính:

1. Cầu Ngân Sơn: Ở thôn Ngân Sơn (nay là xã An Thạch) phủ Tuy An, dài 152 thước gồm 3 sở: 1 sở dài 54 thước, 1 sở dài 7 thước, 1 sở dài 28 thước (1 thước = 0,424m)

2. Cầu Phú Tân: ở Phú Tân (Tuy An), dài 11 thước.

3. Cầu Phú Thạnh: ở thôn Phú Thạnh (Tuy An), dài 36 thước.

4. Cầu Phú Phong: ở thôn Phú Phong (Tuy An), dài 15 thước.

5. Cầu Phú Long: ở thôn Phú Long (Tuy An), dài 18 thước

6. Cầu Phú Điềm: ở thôn Phú Điền (Tuy An), dài 14 thước

7. Cầu Hòa Đa: ở thôn Hòa Đa (Tuy An), dài 6 thước.

8. Cầu Mỹ Khê: ở thôn Mỹ Khê (phủ Tuy Hòa), dài 179 thước, gồm 5 sở: một sở dài 40 thước, một sở 36 thước, một sở 18 thước, một sở 25 thước, một sở 60 thước.

9. Cầu Phú Khê: ở thôn Phú Khê (phủ Tuy Hòa), dài 216 thước, có 5 sở: 1 sở dài 50 thước, 1 sở dài 70 thước, 1 sở dài 11 thước, 1 sở dài 75 thước, 1 sở dài 10 thước.

10. Cầu Đông Mỹ: ở thôn Đông Mỹ (phủ Tuy Hòa), dài 65 thước, có 3 sở: một sở dài 20 thước, một sở dài 23 thước, một sở dài 22 thước.

11. Cầu Phú Lâm: ở thôn Phú Lâm (phủ Tuy Hòa), dài 115 thước, gồm có bốn sở: một sở dài 23 thước, một sở dài 16 thước, một sở dài 52 thước, một sở dài 16 thước.

12. Cầu Long Thạnh: ở thôn Long Thạnh (Sông Cầu), dài 64 thước, gồm 2 sở, một sở dài 34 thước, một sở dài 30 thước.

13. Cầu Thạch Khê: ở thôn Thạch Khê (Sông Cầu), dài 50 thước.

14. Cầu Chánh Lộc: ở thôn Chánh Lộc, dài 30 thước.

15. Cầu Long Bình: ở thôn Long Bình (Sông Cầu), dài 580 thước.

16. Cầu Khoan Hậu: ở thôn Khoan Hậu (Sông Cầu), dài 30 thước

17. Cầu Triều Sơn: ở thôn Triều Sơn (Sông Cầu), dài 38 thước.

18. Cầu Sông Cầu: ở thôn Long Bình (tỉnh lỵ Phú Yên thời Pháp thuộc), là cầu sắt.

19. Cầu Sông Cái: ở thôn Phú Mỹ, bắc qua sông Cái, là cầu sắt.

20. Cầu sông Cây Dừa: ở thôn Ngân Sơn, bắc qua sông Cây Dừa (một chi lưu của sông Cái), là cầu sắt.

21. Cầu sông Đà Rằng: ở ngay thị xã Tuy Hòa, dài hơn 1km, gồm 21 nhịp, là cầu sắt.

22. Cầu sắt sông Cái (La Hai), dài 7 nhịp.

Bến đò ở Phú Yên xưa, có 10 bến. Đó là:

1. Bến đò Cây Dừa: ở thôn Mỹ Tài (phủ Tuy An)

2. Bến đò Chợ Mai: ở thôn Hà Yến (phủ Tuy An)

3. Bến đò Cây Xanh: ở thôn Long Uyên (phủ Tuy An)

4. Bến đò Đá Cản: ở thôn Phú Tân (phủ Tuy An)

5. Bến đò Phú Lễ: ở thôn Phú Lễ (phủ Tuy Hòa)

6. Bến đò Ngọc Lãng: ở thôn Ngọc Lãng (phủ Tuy Hòa)

7. Bến đò Trường Thạnh: ở thôn Trường Thạnh (phủ Tuy Hòa).

8. Bến đò Hảo Sơn: ở thôn Hảo Sơn (phủ Tuy Hòa)

9. Bến đò Thạnh Hội: ở thôn Thạnh Hội (huyện Sơn Hòa)

10. Bến đò Lạc Mỹ: ở thôn Lạc Mỹ (huyện Sơn Hòa).

Theo danh mục cửa biển xưa được phản ánh, trong tập “Đại Nam nhất thống chí” thì dọc Phú Yên có 6 cửa biển. Đó là: Cù Mông, Vũng Lắm, Xuân Đài, Phú Sơn (cửa biển của đầm Ô Loan), Đà Diễn, Đà Nông.

PHAN THANH