4.4. LỄ CÚNG NHẬN RỂ (GOAI TO MA TAU)
Khi tất cả mọi người đã vào nhà, cha vợ của chú rể bưng lên một con gà luộc để làm lễ cúng nhận rể. Các Già làng, cô dâu và chú rể đứng giữa nhà, hướng về phía mặt trời mọc. Chi tiết này cũng rất đặc biệt. Người Chăm H’roi ở Phú Yên quan niệm, hướng đông, hướng mặt trời mọc luôn mang lại cho con người nhiều may mắn. Ánh sáng không chỉ xua tan mọi bóng tối mà chính ánh dương đó tựa như là hạnh phúc đang lên, đang nảy nở đối với đôi vợ chồng trẻ.
Mâm cúng được sắp xếp ngay ngắn. Ngồi quanh mâm cúng có cha mẹ 2 bên dâu rể. Họ bắt đầu thực hiện lễ cúng.
- Lễ cúng:
Cha cô dâu và cha chú rể cùng cúng, họ vừa đọc lời cúng, tay vừa nhúm một nhúm gạo vãi lên khoảng không.
- Lời cúng:
Tú... u giang sang, giang chơ nư, giang chơ, giang prú tau mo oi, viên pân nâu, coai to pla kây... (tên cô dâu). (ý nghĩa: Vái thần nhà, thần cửa, tổ tiên, ông bà chứng giám lễ nhận rể cho con... (tên cô dâu).
Sau khi khấn vái xong, cha vợ của chú rể bưng lên một chén tiết gà đã pha với rượu trắng, rồi từ từ đổ lên trước trán của chú rể và cô dâu. Đồng thời căn dặn các con:
- Tu tờ ru chà rac pờ nu, à na pờ táu pờ tây, la ơ chờ tia chư qua, mau tơ mau chon, kron ma, kron tiêu, kron min má, a mí mâu doa, amau mou do.
- Ý nghĩa của hành động lấy máu gà pha rượu đổ lên trán cô dâu chú rể tượng trưng như việc hai người đã cắt máu ăn thề, đây là hành động rất thiêng liêng, muốn khẳng định đôi vợ chồng trẻ sẽ gắn bó với nhau suốt đời. Mặt khác cũng thề nguyện nếu như một trong hai đứa phản bội bỏ nhau, sẽ chịu sự trừng phạt của các đấng thần linh thiêng liêng, chịu các hình phạt theo luật tục của làng và Già làng quy định. Đây cũng đồng thời là lời dặn dò, lời chúc phúc cho các con sống với nhau đến răng long đầu bạc, hạnh phúc suốt đời.
4.5. LỄ CÚNG ÔNG BÀ (COAI A TAU MO OI)
Sau lễ cúng nhận rể, cha vợ của chú rể bưng lên một đầu heo để cúng ông bà nội, ngoại hai bên.
- Nội dung lời cúng:
Tú... u a tau mo oi, a tau mí ma, thua ga p’lau ga, viên hân pu nhăm mơ nâng pa pui, pơ ni xơ rơp ôn mo la né a răng cơ răng, a răng kơ răng em the pui pê khuê lêm.
- Ý nghĩa của lời cúng trên:
Hôm nay, mọi người anh em đông đủ, vái mời ông bà nội, ngoại, cha mẹ hai bên, cùng hội tụ với nhau mừng ngày cưới của con... và thằng..., mời ông bà, cha mẹ hai bên về chung vui với gia đình và chúc phúc cho con cháu. Cúng xong hai họ cùng bà con hàng xóm láng giềng ăn mừng.
4.6. LỄ CƯỚI (GOAI PA SÓP)
Thực hiện lễ cưới là các Mai dong. Các Mai dong trong trang phục, trang sức truyền thống ngồi xoay quanh lễ vật thực hiện nghi thức cúng.
+ Lời cúng như sau:
Tu... u roc set, ket tia, mo pia pa sớ nơ na ni, a toa ôn trôn moa, nga pâng chưng ch’ra p’roa mao, ch’ưng san an a mưa, pi roi khan tia, ria khan mon, kon nau xau to, a ri pờ ni pa sop... (tên cô dâu) há chi... (tên chú rể), đi chơ răng pưa, trân e riêng răn tom, pả ngư chi côn, pả ngôn chi đác hú... ngá.
- Ý nghĩa lời cúng trên:
Hôm nay ngày lành tháng tốt, đầy đủ họ hàng cha mẹ hai bên, cô dâu, chú rể, trước sự chứng giám của yàng, thần núi, các đấng thiêng liêng. Chúng tôi tiến hành làm lễ cưới cho con... cùng thằng..., cầu mong vợ chồng chúng nó sống chung thủy, hạnh phúc bền lâu, thương yêu nhau suốt đời.
- Sau khi lễ cúng xong, Mai dong nhà gái công bố, mẹ vợ của chú rể ra để nhận lễ vật là 2 chiếc cong. Mai dong cầm 2 chiếc cong giơ lên và hỏi trước 2 họ:
- Cong ni đủ đôi, đủ cặp, mau ni chi chả da sơ, mau lai mau so lai so, nếu so ka mi p’la kon?
- Ý nghĩa của câu hỏi trên là: Cong này có đủ đôi không? Cong này có sứt mẻ gì không? Có ai có thắc mắc gì trong ngày cưới này thì cứ nói. Có ai thắc mắc về sự trong trắng của cô dâu, chú rể? Hiện giờ có ai ngăn không thì hãy nói ngay bây giờ. Nếu có khiếu nại, thắc mắc gì thì nói lên và lấy lại chiếc cong, coi như lễ cưới chưa thành. Còn nếu không thì Mai dong tuyên bố chính thức cô dâu, chú rể thành đôi vợ chồng hoàn toàn trong trắng.
Cả 2 họ không có nghi vấn, tranh chấp gì nên cùng trả lời:
- So mau (không có).
Mai dong công bố lễ cưới đã được kết thúc và trao cho mẹ cô dâu nhận 2 chiếc cong.
Khi nhận đôi cong do Mai dong trao, mẹ cô dâu mặc áo dài trắng, tay bưng một cái bát, rồi dùng tà áo trải trên miệng bát để nhận đôi cong do Mai dong trao lại. Mai dong rót rượu cho đôi vợ chồng mới uống để tạ ơn. Trong lúc hai họ mừng vui về sự thành đôi của cô dâu, chú rể, các Mai dong có hát một vài bài nhằm mục đích chúc phúc cho vợ chồng cô dâu và chú rể.
(Còn nữa)
Th.S NGUYỄN HOÀI SƠN
