Việc thống kê, sưu tầm, nhận dạng di sản Hán Nôm phải có sự tham gia của cộng đồng- chủ thể văn hóa, đồng thời là người đang lưu giữ các di sản. Phải giúp họ nhận thức đầy đủ giá trị của loại hình di sản này để họ là lực lượng quan trọng, quyết định trong việc bảo tồn. Bên cạnh đó, cần hướng dẫn về nghiệp vụ chuyên môn cho họ trong việc bảo quản, lưu giữ các di sản Hán Nôm để hạn chế hư hỏng trong điều kiện thiên nhiên Phú Yên khắc nghiệt (khí hậu nóng ẩm, lũ lụt thường xuyên).
Bên cạnh việc thống kê nắm bắt thông tin về sự tồn tại của các loại hình di sản Hán Nôm trong dân gian, các cơ quan có chức năng bảo tồn cần có nguồn tài chính nhất định để mua các văn bản gốc hoặc nhân bản, sao chép lại trên giấy sản xuất theo phương pháp truyền thống để bảo quản lâu dài (giấy dó). Phần lớn các tư liệu Hán Nôm ở Phú Yên hiện nay đang đứng trước nguy cơ hư hại bởi thời tiết và thời gian do chưa có phương pháp khoa học tối ưu để bảo quản. Đa số các sắc phong đựng trong ống tre, hộp gỗ, bên ngoài bọc giấy dễ bị mục nát, do đó cần bảo tồn lâu dài bằng công nghệ thông tin qua tư liệu hóa, số hóa, sử dụng bản mã chuẩn quốc tế như một số nơi đã làm. Đây là cách bảo quản và lưu giữ tiên tiến, hiện đại và tiện lợi cho việc nghiên cứu, trao đổi trong xu hướng toàn cầu hóa hiện nay.
Tiến hành phiên dịch toàn bộ tư liệu Hán Nôm hiện có ở Phú Yên ra chữ Quốc ngữ để mọi người hiểu được nội dung của nó là việc quan trọng, cần kíp trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản Hán Nôm. Bởi giá trị của loại hình di sản này được phát huy khi mà đông đảo các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ nắm được những nội dung như những lời khuyên răn về việc bảo tồn nề nếp gia phong, về tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc,... Đặc biệt các câu đối, tộc ước, gia phả chứa đựng tính chất triết lý về cuộc sống nhân- nghĩa, hướng con người đến các giá trị chân, thiện, mỹ vẫn còn nguyên giá trị trong cuộc sống hôm nay. Vì vậy việc “bảo tồn, phát huy và phát triển đúng hướng, làm cho giá trị của nó tỏa sáng… bằng cách đó, chúng ta mới có thể giữ được bản sắc dân tộc trong quá trình giao lưu, hội nhập văn hóa hiện nay”(PGS.TS Nguyễn Thụy Loan).
Cần có chính sách đào tạo, khuyến khích những người làm công tác quản lý, nghiên cứu, sưu tầm văn hóa Hán. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ nhà Bảo tàng tỉnh làm công tác bảo tồn di sản Hán Nôm phải được đào tạo, trang bị kiến thức Hán Nôm ở một trình độ nhất định, để khi tiếp cận loại hình di sản này ít ra phải đọc được nội dung cơ bản, biết được giá trị của từng tư liệu. Các cơ quan quản lý Nhà nước như Sở Khoa học công nghệ cũng cần triển khai các đề tài nghiên cứu khoa học có nội dung đề cập di sản Hán Nôm trên địa bàn Phú Yên. Các đề tài này nên tập trung đi vào hướng chuyên luận sưu tầm, khảo cứu từng lĩnh vực, thể loại như di sản Hán Nôm về sắc phong, về thơ văn, liễn đối, về tôn giáo, về ruộng đất,… Có như vậy, công tác bảo tồn, sưu tập di sản Hán Nôm ở Phú Yên được tiến hành đồng bộ và có cơ sở vững chắc, bền vững.
Việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến di sản Hán Nôm cần được tiến hành thường xuyên và rộng rãi trên các phương tiện thông tin như tổ chức triển lãm các di sản văn hóa Hán Nôm tại các kỳ lễ hội, mở các cuộc thi viết thư pháp Hán Nôm, tổ chức các câu lạc bộ Hán Nôm; lập trang web, thư mục giới thiệu, quảng bá di sản Hán Nôm Phú Yên; tại các di tích, thắng cảnh mới xây dựng hoặc tu sửa nên sử dụng chữ Hán, Nôm trong các câu đối, văn bia thay chữ Quốc ngữ. Đặc biệt, mở một số lớp dạy chứ Hán, chữ Nôm tại các tụ điểm dân cư có nhiều di tích lịch sử, văn hóa Hán Nôm. Đây là những hình thức tuyên truyền phổ biến trong đông đảo các tầng lớp nhân dân, nhất là thanh thiếu niên để họ không thờ ơ với loại hình di sản này, bước đầu xóa đi khoảng cách về văn tự giữa 2 thế hệ cũng như khoảng cách giữa văn hóa truyền thống, quá khứ và văn hóa đương đại. Để từ đó, người dân càng hiểu rõ các giá trị truyền thống văn hóa của dân tộc và có ý thức trân trọng, giữ gìn di sản Hán Nôm ở địa phương, góp phần vào việc xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc trong bối cảnh phát triển và hội nhập hiện nay.
TS ĐÀO NHẬT KIM - Th.S VÕ NGỌC HOA
