Các dân tộc thiểu số miền Tây Phú Yên tham gia chống chiến tranh đặc biệt (1961-1965)
Sau thất bại của chiến lược “Chiến tranh đơn phương”, đế quốc Mỹ đã đề ra chiến lược chiến tranh mới gọi là “Chiến
tranh đặc biệt”.
Thực chất của chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” mà chúng triển khai đó là lập “ấp chiến lược” (giành dân, giành đất). Ấp chiến lược được coi là “xương sống”, là quốc sách của chiến tranh đặc biệt, nhằm thực hiện chủ nghĩa thực dân mới của chúng. Với kế sách ấy Mỹ hòng biến miền
Trước đó với kế hoạch Stalaytaylo, bọn quan thầy Mỹ muốn đánh nhanh, thắng nhanh nhưng bị phá sản. Cụ thể là một bộ máy ngụy quyền do Mỹ-ngụy xây dựng ở miền Tây và giáp ranh bị phá sản hoàn toàn.
Cuộc chiến tranh đặc biệt do Mỹ tiến hành bắt đầu từ cuối 1961 đến năm 1965 thì bị phá sản. Ở Phú Yên địch mở chiến tranh đặc biệt bằng “Chiến dịch Hải Yến”. Chiến dịch này được tiến hành một thời gian khá dài, chúng huy động một lực lượng khoảng 15 tiểu đoàn gồm các loại binh chủng kết hợp cả bộ binh, pháo binh, không quân, hàng trăm máy bay trực thăng gọi là “phượng hoàng bay” chở quân đổ xuống đánh phá các vùng trọng điểm như: Sơn Định, Sơn Long, Sơn Xuân, Cà Lúi (Sơn Hòa); các buôn làng thuộc các xã Phước Tân, Phú Mỡ, Mò O, Suối Trưởng (Đồng Xuân). Miền Tây Phú Yên và Sơn Hòa là trọng điểm đánh phá của địch trong chiến dịch Hải Yến. Địch dùng tiểu đoàn công binh có xe ủi đất mở rộng thêm đường số 6 từ Củng Sơn đi Trà Kê, dốc Hòa Bình (Sơn Định), Vân Hòa, Phú Cần, xuống Hòa Đa, giáp đường số 1. Chúng mở thêm đường nhánh từ Sơn Hòa đi Suối Phèn, từ Sơn Định đi Sơn Long xuống An Xuân. Các con đường nhánh khác chúng định làm nhưng không thực hiện được vì du kích địa phương bắn tỉa bị thiệt hại. Cả tiểu đoàn công binh đang làm đường dở dang đánh tháo chạy xuống Tuy Hòa.
Miền Tây được giải phóng, các vùng giáp ranh đồng bằng giành được quyền làm chủ, Tỉnh ủy Phú Yên chủ trương sắp xếp lại bộ máy chỉ đạo vùng đồng bào các dân tộc ít người ở miền Tây. Theo đó, tỉnh giải tán Ban cán sự Đảng miền Tây và chia làm 3 khu:
Khu 1: Vùng dân tộc Đồng Xuân.
Khu 2: Vùng dân tộc Sơn Hòa.
Khu 3: Vùng dân tộc xã Hòn Nhọn.
Để đối phó với âm mưu và thủ đoạn của địch trong thời gian sắp tới, miền Tây Phú Yên ra sức củng cố, xây dựng và phát triển thực lực cách mạng địa phương: Xây dựng và phát triển đảng viên, chi bộ khắp các xã miền núi; xây dựng và phát triển lực lượng dân quân tự vệ; xây dựng và phát triển các đoàn thể quần chúng thanh niên, phụ nữ; xây dựng, củng cố chính quyền, mặt trận xã. Đồng thời, đẩy mạnh phong trào sản xuất tự cấp, tự túc, vừa chống cứu đói, vừa giành lương thực ủng hộ bộ đội trong lúc tỉnh còn khó khăn. Mục tiêu sản xuất lúc này là trồng sắn (mì) để giải quyết khó khăn về lương thực, bởi vì thời tiết miền Tây khắc nghiệt và địch thường xuyên đánh phá nên chỉ có trồng sắn là phù hợp nhất. Thực hiện chủ trương đó, toàn miền Tây thi đua trồng sắn, nhà nhà đều trồng sắn, người người trồng sắn, cán bộ cơ quan Dân chính Đảng, cũng như lực lượng vũ trang ở đâu có đất là ở đó trồng sắn. Bên cạnh đó, còn tổ chức khai thác lâm sản bằng hình thức hái lượm đem xuống vùng giáp ranh trung châu để trao đổi lấy muối, nông cụ, đồ dùng… Nhờ vậy, chúng ta giải quyết được khó khăn, khỏi bị động về lương thực.
Địch mất miền Tây là tổn thất lớn cả về thế cũng như lực, bị động về thế chiến lược, hàng ngũ địch bị phân hóa, quần chúng hướng về cách mạng ngày càng đông. Tuy nhiên, tiềm lực chiến tranh của Mỹ-Diệm còn rất mạnh, vì thế chúng không chịu mất miền Tây nên đã nhiều lần cho quân đi càn quét, đánh phá hòng chiếm lại.
Ngày 1/2/1961, địch kéo 1 đại đội bảo an từ La Hai (Đồng Xuân) băng rừng kéo thẳng lên xã Phước Tân đốt phá 1 số buôn làng và lùa 1 đàn bò của đồng bào đi theo. Trước tình hình diễn biến bất ngờ, Thường vụ Tỉnh ủy họp để tìm cách đối phó và quyết định điều 1 Trung đội do đồng chí Phải chỉ huy. Kết quả ta đã tiêu diệt được 1 trung đội của địch. Tiếp đó, đồng chí Tô Trác, Ủy viên Ban Cán sự miền Tây cùng với 3 đồng chí dân quân mang theo khẩu súng trường carbin ra tại Dốc Đứng chặn đường đánh địch, đưa được đàn bò bị chúng cướp về cho dân. Cuộc chiến đấu diễn ra trong khoảng 15 phút thì đồng chí Tô Trác bị sa vào tay địch, sau đó bị chúng cắt đầu đưa về thị xã Tuy Hòa để tuyên truyền chiến thắng.
(Còn nữa)
VĂN CÔNG
