“Ấp chiến lược Phú Giang”, địa thế cũng giống như khu vực “Mường Thanh” ở Điện Biên Phủ thu hẹp. Xung quanh có núi bao bọc, có dòng sông Cái chảy xuyên qua giữa cánh đồng lòng chảo là tiền đồn phía Tây – Tây Bắc của Ngụy quyền Phú Yên.
Ở đây có cả đồng bào Kinh lẫn đồng bào Thượng, có một trung đội dân vệ và bộ máy Ngụy quyền xã do tên Chi làm xã trưởng rất ngoan cố. Chính bọn chúng đã gây tang tóc cho đồng bào trong vùng đồng thời là bọn gián điệp chỉ điểm, dẫn bọn lính bảo an quận Đồng Xuân thường xuyên lên đánh phá làng Ma Choi, Ma Dú và vùng Thồ Lồ. Cái gai này cần phải nhổ sớm.
Để tổ chức hợp đồng chiến đấu thắng lợi ta phải vận dụng những phương châm đấu tranh chính trị, binh vận là chính, lực lượng vũ trang chỉ sử dụng khi cần thiết. Anh Võ Mông chỉ huy chung. Ma Noa, Ma Cử rút ba tổ du kích làng Đồng 10 người, Ma Pốp rút trung đội du kích Thồ Lồ và hai chủ làng có uy tín, có quan hệ mật thiết với đồng bào dân tộc Phú Giang để làm công tác điều tra tìm hiểu và vận động dân.
Vũ khí chỉ có 4 khẩu súng lục K.54, ngoài ra trang bị dao, tên, ná, giây, gậy. Chặt 10 cây chuối non bó lá rừng ngụy trang giả làm súng cối, súng phóng lựu đạn nghi binh.
Đêm khuya sương mù, tưởng tượng ta hành quân với mọi thứ vũ khí tối tân như thế, chắc đồng bào nhìn thấy sẽ phấn khởi, tấm tắc xì xào. Chui cha! Việt cộng không phải xoàng đâu nghe! Lũ quốc gia hãy coi chừng.
Hôm ấy! đêm 30/10/1960, đúng như kế hoạch đã định, tổ chức thành ba tổ nắm tay nhau vượt qua sông Cái, một tổ tiến vào trụ sở xã, một tổ bao vây nhà tên Hưng đại diện trưởng ấp, một tổ bao vây nhà tên xã đội trưởng ác ôn, một tổ bố trí phục kích chặn đường đánh bọn dân vệ nếu bọn chúng ngoan cố.
Phát súng lệnh của Võ Mông nổ, tiếp đến phát súng hiệu của Ma Pốp, Ma Noa, Ma Cử, Dư Ái bắn chỉ thiên ầm vang một góc núi. Các tổ du kích hành động theo kế hoạch phân công. Trong vòng 20 phút đốt phá xong trụ sở Ngụy quyền ấp, bắn chết tên đại diện phó, tên đại diện trưởng mất tinh thần trong cơn hoảng loạn cố vượt qua sông Cái bị nước cuốn, bọn dân vệ thấy trời mưa chủ quan không canh gác nằm ở nhà đến lúc ấy không thể tập trung lực lượng được. Tinh thần hoảng loạn đành nộp vũ khí đầu hàng.
Anh Ma Noa tập họp quần chúng, tuyên bố giải tán chính quyền cũ, kêu gọi nhân dân truy lùng bọn ác ôn buộc chúng ra đầu thú cách mạng sẽ tha tội, thành lập chính quyền tự quản, tổ chức du kích xã, thôn kêu gọi toàn dân trong vùng vũ trang chống giặc bảo vệ thôn làng, nương rẫy xây dựng cuộc sống mới.
Chiến lợi phẩm thu được sau khi phá ấp trang bị lại cho du kích địa phương.
Trâu, bò địch cướp giật của dân ta trả lại cho dân.
Ấp Phú Giang được hoàn toàn giải phóng, chúng tôi tiếp tục ở lại tổ chức, xây dựng buôn làng đề phòng dịch trở lại lấn chiếm. Chúng tôi gặp những bà mẹ, những người chị, những em bé và những cơ sở cách mạng hợp pháp bám ấp hoạt động trong những năm tháng đầy gian khổ hy sinh, đã để lại cho chúng tôi những cảm xúc không bao giờ phai, họ chính là lý do chúng tôi tồn tại, sống và chiến đấu.
Các mẹ, các chị, các em sống trong vùng địch tạm thời kiểm soát, ban ngày dấu cán bộ trong hầm bí mật, ngoài rẫy, ban đêm dẫn đường đi hoạt động. Nhiều lần chạm mặt với bọn dân vệ, liên gia, ấp trưởng, mẹ tìm mọi cách để cho cán bộ chạy thoát mà bọn chúng vẫn bất ngờ không hay không biết gì. Chúng tưởng các má đi thăm bà con trong xóm. Những lúc đói cơm lạt muối được các mẹ, các chị, các em tìm cách đem thức ăn đến chỗ hẹn để tiếp tế. Bưng chén cơm ăn vẫn biết các mẹ và buôn làng chỉ bữa khoai, bữa sắn, bữa đói, bữa no.
Những chuyện kể về những bà mẹ, những người chị, những người em như thế còn rất nhiều. Tôi thường nghĩ, nếu tôi làm được cái gì đó có ích, thì công lao thuộc về người ấy.
Phá ấp chiến lược Phú Giang trong thời gian mười lăm phút. Chuyện xảy ra như một giấc mơ. Người ngoài cuộc nghe tưởng như vô lý “chắc các ông cán bộ miền Tây phịa, khuyếch trương hoặc thổi phồng”. Thế nhưng lại rất có lý. Bởi vì lòng dân thuộc về ta, bọn ngụy quyền cơ sở ta nắm chỉ có vài thằng đại diện xã ác ôn bị diệt. Rắn đã chặt đầu tất nhiên đuôi không cựa quậy được. Bọn dân vệ đại bộ phận là người dân tộc, hễ thấy cách mạng đến là họ bỏ súng. Khi bộ máy kiềm kẹp tan rã, ta phát động quần chúng kịp thời nhất định quần chúng sẽ nổi dậy theo cách mạng.
(Còn nữa)
Hồi ký VĂN CÔNG
