Giữa chiến dịch Át-lăng, quân Pháp đang chiếm cứ TX Tuy Hòa, tại xã Hòa Trị.
Sao Mai chưa lặn, thì hàng loạt đạn pháo của giặc Pháp bay rít qua đầu nổ đinh tai nhức óc. Những người nông dân về gặt lúa khi đêm còn nán lại chưa về vùng an toàn, hối hả chạy trong mưa đạn. Điều đó làm cho chúng tôi, những người học trò làm nhiệm vụ du kích, kẻ đi ngụy trang hầm chông, người nối dây mìn, vì giặc Pháp chốc lát sẽ đến làng…
Chiều hôm trước, có người bạn học sinh Lương Văn Chánh vô ý sa xuống hầm chông bị cây chông sắt xuyên qua bàn chân, chúng tôi phải đưa về căn cứ trên núi Lò Kho, để cắt lấy ra. Lúc trở về làng, thì phát hiện anh xã đội trưởng du kích Nguyễn Lõm hy sinh còn nằm ngoài bờ ruộng. Nghe các anh bộ đội kể lại, khi sáng giặc Pháp đã lùng sục làng Quy Hậu, xã Hòa Trị và giao tranh ác liệt với bộ đội thuộc Trung đoàn 83. Anh em du kích xã, đánh trả quyết liệt. Nhưng sau đó anh Lõm bị trúng đạn ở ngực và cố chạy qua cánh đồng để về căn cứ, nhưng vì vết thương quá nặng nên anh đã hy sinh.
Bấy giờ chúng tôi phải thật thận trọng ngụy trang hầm chông thật khéo, nối dây mìn sao cho thật nhạy… Kinh nghiệm thông minh của anh du kích Lưu Chi đã đặt trái mìn, chỗ mà giặc không ngờ - mìn nổ làm giặc Pháp bị thương mấy tên để lại nhiều vũng máu và bông, băng. Đêm hôm trước, anh Chi và tôi theo sự chỉ dẫn của các anh bộ đội, chúng tôi bò men theo ruộng lúa và bơi qua sông gỡ được trái lựu đạn mà giặc Pháp gài trên hàng rào kẽm gai. Chúng tôi mừng như bắt được vàng. Đêm sau, chúng tôi lại đi gỡ lần nữa nhưng giữa đường, tôi bị mảnh đạn lân tinh làm bị thương ở cánh tay nên chỉ còn có anh Chi là kiếm được thêm mấy quả.
Thời gian không cho phép chúng tôi chần chừ được, mà phải lập tức xuống hầm bí mật liên lạc với nhau ở giao thông hào. Nhiều lần, sau khi giặc rút về rồi chúng tôi lên khỏi hầm thấy cảnh tượng rùng rợn: những bụi tre xơ xác, nhà cửa đổ nát, có nhà bị giặc đốt còn đang cháy ngùn ngụt, khói lửa rần rật, mặt đất không có chỗ nào là không có bom đạn cày xới. Có con gà mái nằm ấp trứng cũng chết cứng đơ hồi nào!
Chúng tôi vừa ổn định chỗ ẩn nấp thì giặc Pháp đi lùng đã ập tới đầu làng. Những thằng Tây da đen cao nghêu như cột nhà cháy. Tây da trắng thì súng ngắn cầm tay chỉ chỉ, chỏ chỏ, quát tháo om sòm, chỉ mỗi thằng mang máy truyền tin có cây ăng ten cao là ra vẻ nặng nhọc. Chúng bố trí theo các gò mả, súng máy, súng cối hướng nòng chỉ thẳng lên phía làng Quy Hậu, cách làng chúng tôi (Phước Khánh) khoảng 300m.
Chúng tôi như nín thở, xem chúng sẽ làm gì đây, thì giọng ai nói trong loa (làm bằng trái bầu khô) như giọng anh Phỉ, đúng là giọng anh Phỉ rồi, không thể nhầm lẫn anh Trần Luân Kim hay anh Lê Tỷ Khởi được.
Mới năm ngoái, anh Phỉ học lớp 7A với chúng tôi ở Trường Lương Văn Chánh. Trong những giờ ngoại ngữ, cô giáo đều khen anh đọc tiếng Pháp rất chuẩn. Giờ anh trổ tài làm công tác địch vận đây!
Anh đang đọc tờ truyền đơn tiếng Pháp kêu gọi lính Pháp và lính lê dương hãy nhớ tới mẹ già, con thơ, vợ trẻ đang trông đợi bên trời Âu. Các anh hãy hạ súng xuống. Dân Việt Nam không có oán thù gì với các anh. Hãy rời bỏ cuộc chiến tranh tàn ác phi nghĩa này…
Chưa dứt câu thì hàng loạt đạn bay tới tấp chỗ anh Phỉ đứng đọc. Nhưng không sao! Chúng tôi biết rất rõ giao thông hào và hầm bí mật ở làng Quy Hậu rất tốt. Hết tiếng súng lại nghe anh Phỉ đọc tiếng Tây cho giặc Pháp nghe ở đầu làng phía trước… giặc Pháp lại nã đạn vào chỗ ấy, lát sau anh lại ra đầu làng phía sau và cứ thế gần non trưa, giặc Pháp có lẽ đã mỏi mệt và rút quân về phía núi Nhạn Tháp (là căn cứ Át-lăng của chúng, cách làng chúng tôi non 3 cây số).
Đêm hôm đó, dưới ánh trăng vàng nhạt, chúng tôi hì hục cưa trái bầu khô xin của má chị Liên để làm loa (bắt chước anh Phỉ) sau khi đi tuần tra về và dự bữa cháo gà ở nhà bác bốn Chánh cùng với các anh bộ đội, tiếng đàn mandolin lại vang lên và các anh khẽ hát bài Sơn Nữ Ca.
PHẠM THI - NGÔ SAO KIM
