Hằng năm, cứ vào độ giữa tháng Chạp, khi những cơn gió chướng bắt đầu thổi mạnh mang theo cái lành lạnh từ biển vào, trên khắp các vùng quê Nam Bộ lại nhộn nhịp chuẩn bị cho tết. Có nhiều cảnh sinh hoạt để có thể nhận ra bầu không khí đón tết nhưng sẽ thiếu hương vị nếu thiếu vắng những buổi chợ ngày cận tết. Do đặc trưng vùng miền, chợ tết Nam Bộ có thể diễn ra trên sông (chợ nổi) hoặc trên cạn và thể hiện rõ nét ở khu vực nông thôn.
Chợ tết thường bắt đầu nhóm họp từ ngày 23 tháng Chạp, tức ngày đưa ông Táo về trời, đến ngày 29 hoặc 30 tháng Chạp. Nơi họp chợ thường là ở các trung tâm ấp, xã, thị trấn hay các bến sông có nhiều người qua lại. So với các buổi chợ bình thường, chợ tết nhóm họp từ rất sớm, vào khoảng 4-5 giờ sáng đến 7-8 giờ sáng thì tan. Nhiều “tiểu thương” trong các buổi chợ quê ngày tết là những người một năm ra chợ buôn bán chỉ có mấy ngày. Họ bán nông sản, hoa quả do mình trồng được để mua những thứ cần thiết khác. Nơi buôn bán của họ chỉ là những khoảnh đất trống nhỏ, chừng 1-2 mét vuông được trải chiếu hoặc tấm nilông với ngọn đèn dầu hay trên những chiếc ghe, xuồng với cây bẹo và chiếc đèn măng-xông. Ánh sáng từ những ngọn đèn tỏa ra hòa cùng hương sắc của những khóm hoa trái theo làn gió se lạnh làm nên một buổi chợ sớm vừa lung linh vừa mờ ảo, mang đậm không khí ngày tết của vùng Nam Bộ.
Sản vật, phẩm vật trong những buổi chợ tết thường rất đa dạng và hầu hết đều mang hương vị ngày tết, từ những nguyên vật liệu làm bánh tét như: lá chuối, gạo nếp, đậu xanh, thịt heo; các loại trái cây chưng ngày tết như mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, dưa hấu; các loại hoa như: vạn thọ, cúc, mào gà đến bao lì xì, hoa giấy, vàng mã… đều được chất đầy trên những chiếc ghe xuồng, thúng gánh hay trên các gian hàng.
Trong không khí se lạnh của những ngày giáp tết, buổi chợ sớm được sưởi ấm không chỉ bởi những ánh đèn mà còn bởi những tiếng nói cười của tình thân. Người bán với quan niệm làm đẹp thêm cho đời và người mua với tâm trạng sẽ nhận được niềm vui và may mắn nên không có sự mặc cả. Khách hàng của phiên chợ tết không chỉ là dân địa phương mà còn có những người con xa quê hương trở về với gia đình, với nguồn cội. Họ cùng nhau mua sắm tết, gặp gỡ bà con rồi hẹn hò thăm viếng nhau trong những buổi chợ thế này.
Ngày nay, dù khoảng cách giữa thành thị và nông thôn đang thu hẹp dần, các trung tâm mua sắm, siêu thị mọc lên ở nhiều nơi với rất nhiều sản phẩm phục vụ người dân nhưng những buổi chợ tết vẫn tồn tại như một nét văn hóa truyền thống của người Nam Bộ.
ĐỖ NGUYÊN
