Có lạ không khi một phụ nữ say mê đi trên con đường khó khăn của người làm phim độc lập, ghi lại cuộc sống một cách chân thực và tinh tế? Có lạ không khi má hồng rong ruổi đường dài, len lỏi vào những ngóc ngách của đời sống, ngồi xuống thật gần và lắng nghe những người bình thường nhất kể chuyện?

Đạo diễn Đoàn Hồng Lê - Ảnh: từ facebook của nhân vật

Đoàn Hồng Lê, nữ đạo diễn hiếm hoi ở miền Trung, là một phụ nữ mạnh mẽ và say nghề, yêu cuộc sống và cũng đầy ưu tư. Chị bền bỉ theo đuổi và thành công ở dòng phim tài liệu trực tiếp của Varan (Pháp), với cách làm phim đề cao sự trung thực, khơi gợi những cảm xúc thực sự trong lòng khán giả.

* Người ta nói rằng vẻ đẹp của phim tài liệu trực tiếp chính là ở sự thật, khi hơi thở đời sống ùa vào phim chứ không phải là ở khuôn hình, ánh sáng, lời bình hay âm nhạc được chăm chút. Tuy nhiên làm thế nào nắm bắt được hơi thở đời sống khi nó lướt qua ta rất nhanh?

- Thật ra thì hiện thực xung quanh không hẳn là lướt qua rất nhanh, nếu như ta đã ở trong nó, hàng ngày suy nghĩ, chiêm nghiệm về nó. Khi đó, dù nó đến rất nhanh thì mình đã chuẩn bị sẵn sàng rồi. Tôi nghĩ rằng mình phải luôn luôn ở thế chủ động, bởi vì tất cả đề tài mình đều suy nghĩ rất lâu chứ không đơn giản là nhìn thấy một chuyện gì đó xảy ra và bắt tay vào làm.

Với phim tài liệu trực tiếp, bao giờ tôi cũng có ý tưởng ban đầu để mà dẫn dắt. Mình bám vào ý tưởng đó, chứ không phải chẳng có gì hết. Cũng không phải là một kịch bản đóng cứng ngắt mà hoàn toàn để mở, và mình dự tính trước những chuyện sẽ xảy đến, để nếu như nó đến thì mình đã sẵn sàng. Cho nên nhìn trên khuôn hình thì thấy có vẻ xộc xệch, nhưng thật ra là một sự đầu tư công sức và thời gian lớn.

Nhiều người nghĩ rằng làm phim tài liệu trực tiếp rất đơn giản, cứ không có lời bình thì là Varan, thật ra không phải. Cũng có nhiều người làm phim quan niệm rằng khóc lóc thì mới xúc động, thật ra không phải! Làm phim theo cách này tập cho tôi cách quan sát phản ứng của người khác rất sâu. Đầu tiên khi học, tôi nhìn mọi người và rất thích quan sát phản ứng của mọi người (cười). Tôi thích nhìn những khoảnh khắc mà người khác im lặng. Có khi sự im lặng còn nói lên nhiều điều hơn lời nói hay những giọt nước mắt.

* Là một người làm phim độc lập có những tác phẩm ấn tượng, đã đoạt giải trong nước và quốc tế, vậy đâu là niềm vui đích thực của chị trên con đường khó khăn này?

- Niềm vui đích thực là khi kể được một câu chuyện mà mình thôi thúc muốn kể, là làm được việc mà trước đó mình chưa thể làm. Thật ra bây giờ tôi vẫn tiếp tục học hỏi từ cách làm phim này. Đây là cách làm phim mà người ta nói rằng đi tìm sự thật đằng sau hiện thực; mỗi bộ phim là một trải nghiệm hoàn toàn khác nhau về nghề nghiệp.

Có phim, ví dụ như “Những lời cuối cùng của cha tôi”, là có lời bình. Trước đây mình cứ nghĩ rằng Varan là không có lời bình, nhưng bộ phim này thì có. Những lời bình rất cá nhân từ những điều mình nghĩ, sâu từ bên trong, rất khác với những lời bình mà bạn thường nghe.

* Vậy chị muốn gửi gắm điều gì từ những câu chuyện cá nhân, những cảm xúc, thôi thúc rất riêng đó?

- Nghệ thuật là những tiếng nói cá nhân mà người ta muốn chia sẻ. Bạn làm thơ, viết văn hay vẽ tranh cũng vậy; chỉ những gì thực sự là của mình, từ bên trong và đi đến tận cùng thì mình mới gặp được mọi người. Có một câu: Hãy đi đến tận cùng cái của ta, ta sẽ gặp được nhân loại. Tôi làm phim tài liệu cũng vậy. Đó là mong muốn được chia sẻ những trải nghiệm cá nhân của mình với những người khác. Cách làm phim này đi sâu vào những khía cạnh cá nhân trong suy nghĩ của con người.

* Từng không thích bolero, vì sao vừa rồi chị làm ký sự “Những cuộc phiêu lưu cùng bolero” và “theo” bolero đến tận Phú Yên, Khánh Hòa?

- Lúc đầu xuất phát từ mong muốn rất thực dụng là chương trình của mình có rating cao, nghĩa là khán giả quan tâm. Và tôi nghĩ bolero là một thứ lành mạnh để có rating, vừa thỏa mãn được mình, vừa thỏa mãn được khán giả. Khi bắt đầu tìm hiểu, nghe nhạc bolero để làm phim này, tôi cảm thấy bị thu hút. Người ta nói rất nhiều về ca từ của bolero, như dung dị, giản dị, đi sâu vào lòng người…, tôi bị thu hút là bởi nó chân thành. Hồi trẻ thì coi thường bolero, khi già đi, tôi nghĩ sự chân thành đáng giá hơn những lời lẽ sang trọng. Càng nghe càng nhận ra. Tôi thích cái chất sến tận cùng của bolero, nghe họ hát giống như ngắm đồ cổ, gợi nhiều tưởng tượng về đời sống chứ không phải nghe nhả chữ, nghe âm nhạc.

* Xin cảm ơn chị!

YÊN LAN (thực hiện)