…Xuân sang, đường làng bỗng sáng rực trong màu cỏ non mỡ màng. Cũng lạ! Mới đêm qua, đám cỏ còn xơ xác, cỗi cằn, giấu mình dọc hai bên đường, hôm sau mầm xanh đã đồng loạt bung mở.
Trời có bao nhiêu nước tích trữ chắc tuột tay, xổ thẳng xuống “hạ giới” một lần là hết sạch. Chỉ khổ đám người “hạ giới”. Lúc ruộng khô, đồng hạn, mong nước thì nước không về. Lúc lúa sắp thu hoạch, đường làng đang hân hoan đón lớp rơm mới rải đường, vừa vàng óng, vừa thơm nồng thì uỳnh xuống một trận mưa, bão. Đường làng quê không còn là đường thơm, mà chết rục trong nước, hôi sình trong nước. Đám sậy mọc dọc đường làng úa nẫu, lay lắt ngoi trong nước như người đang ốm nặng, héo hon cầu gọi cứu viện.
Chỉ còn cây gạo đầu làng, đánh dấu lối rẽ từ phố vào làng, là vẫn còn hiên ngang đứng đó. Như một dũng sĩ không thể khuất phục. Dù cành lá đều đã tả tơi. Dáng chiến binh kiêu hãnh ấy của cây gạo cổ thụ bỗng khiến cho người làng rưng rưng, lòng thấy ấm áp lạ. Cây gạo còn thì làng còn. Hay vì làng còn mà cây gạo nhất quyết trụ vững ở nơi ấy? Chỉ biết già trẻ lớn bé bao đời nối nhau lớn lên đã thấy cây đứng sừng sững ở đấy rồi. Thanh niên kết bè mảng, nhằm thẳng cây gạo mà chèo tới, lần ra phố tìm thuốc men về cấp cứu người làng đang gặp cơn bệnh nguy cấp. Đội cứu hộ từ phố xuống, cũng theo hướng cây gạo mà tìm đến. Cây gạo đầu làng như người lính tiên phong chỉ đường. Mỗi nhánh cây chĩa ra giống một bàn tay chỉ hướng. Người trong xóm tỏa ra các lối ngõ để hỗ trợ.
Bão tan, chớp mắt một cái thì đông đã tới. Cây gạo trơ khấc các nhánh cành trong trận mưa chuyển mùa căm căm rét. Chả còn bóng con chim nào lượn vòng líu lo. Tiếng hót đã lẫn vào mịt mùng mây xám, lần hướng tới phương nam ấm áp mà nương náu…
Mùa đông khiến con đường bỗng trở nên trống trải và u buồn. Vắng hoàn toàn bóng trẻ con nô đùa, chạy đuổi nhau trên bờ dưới ruộng. Những dáng người thu lu trong sù sụ áo rét, vồi vội đi, vồi vội trở về nhà.
Chưa bốn giờ chiều, trời đã sầm sập tối. Nhà nào nhà nấy lao xao lùa gà vào chuồng. Mùi cơm sôi càng giục giã ai nấy còn trên đường thì rảo bước nhanh về tổ ấm. Nếu những buổi chiều mùa hè, đường làng sáng rỡ dưới nắng chiều tà, với những sắc mây đủ sắc màu hắt trong ráng chiều, đẹp như cổ tích; quyện lẫn với mùi rơm thơm nức, vang lừng tiếng trẻ hò hét, vóng vót tiếng sáo diều thì sang mùa đông, con đường trở thành kẻ kiệm lời và ưa ẩn dật. Những khúc quanh ngoằn ngoèo mờ dần trong bóng tối nhập nhoạng. Con đường trở nên đứt đoạn và mịt mùng như người họa sĩ bỗng dưng muốn xóa bớt một phần bức tranh còn chưa hoàn thiện...
Gió mùa đông bắc, quen hơi hướm, đúng cữ ấy là lần đường tìm về. Tự hỏi, có thứ gió gì mà lạ lùng như gió mùa đông bắc không? Quần đảo lồng lộn trên đường như thể có cả một đàn bò điên vừa bị tháo cũi đang hồng hộc chạy ngang chạy dọc. Đám cỏ lau khô xác rạp mình trong gió. Vậy mà vẫn cái đám gió cuồng nộ bất hảo ấy, ngay lập tức bỗng trở mềm như lụa, sắc như kim, luồn lách qua kẽ tay áo, luồn vào từng thớ thịt, buốt lạnh. Rồi thoắt một cái, gió biến thành roi quất dọc con đường làng quanh co nhỏ hẹp chỉ vừa đủ cho một cái xe bò đi lọt. Cũng lạ, gió mùa đông bắc như gọt bớt con đường làng thêm nhỏ hẹp lại vào mùa đông. Các thớ đất như thu mình lại.
Tan học, đám trẻ lốc nhốc đi trên đường làng, nghe gió bần bật quanh người mà cứ ngỡ gió sắp bứng mình lên không trung thành những quả bóng bay đến nơi. Đứa nào đứa nấy hai chân tự động bấm xuống dép lê loẹt quẹt. Dép lê lại tự bấm xuống đất như cách để phòng vệ. Đường làng hanh nẻ, in dấu những bước chân có phần thận trọng hơn. Chẳng ai muốn chường mặt ra ngoài trời làm mồi cho gió bấc. Hàng xóm gặp nhau nụ cười héo hắt nở trên những vành môi nứt nẻ. Đám trẻ, má đỏ ửng như hai quả cà chua vừa chín tới, nước mũi rề rề kéo đến tận miệng, hễ thò mặt ra đường làng là lập tức bị lôi tuột về nhà, cấm cãi.
Xuân sang, đường làng bỗng sáng rực trong màu cỏ non mỡ màng. Cũng lạ! Mới đêm qua, đám cỏ còn xơ xác, cỗi cằn, giấu mình dọc hai bên đường, hôm sau mầm xanh đã đồng loạt bung mở. Mưa trút xuống. Nhưng là cái mưa mềm, mưa êm. Lấm tấm trên tóc. Lấm tấm trên áo quần. Mưa khiến môi miệng bỗng thèm cảm giác được… hôn.
Cây gạo đầu làng từ dáng của một người già nua khắc khổ, bỗng hóa thành cô thiếu nữ tuổi đôi mươi mơn mởn với những tàng lá xanh mướt mát. Những nụ mầm nhu nhú, ưng ửng đỏ. Cây chỉ chờ sang tiết tháng 3 là thắp rực cả một khoảng trời trong sắc hoa đỏ thắm.
Chẳng biết có phải tiếc con đường làng bỗng đẹp, cây gạo lộng lẫy trong sắc hoa màu lửa mà bỗng nhiều đám cưới như thế. Váy trắng cô dâu phấp phới bước qua những vạt cỏ non tơ. Nước mương trong vắt như gương soi, ánh lại màu của mây trời, màu của những nụ cười lứa đôi hạnh phúc. Đám trẻ con dung dăng dung dẻ bám đuôi đám rước dâu. Thế nào cũng véo von “cô dâu chú rể, đội rế lên đầu…”. Rồi chỉ cần một tiếng hứ dài từ nhà trai hay nhà gái, là đám trẻ cười ré lên, chạy tan tác như những bong bóng nước vui nhộn. Rồi những bong bóng trẻ con ấy tụ lại với nhau, tiếp tục rinh rích với những trò nghịch tinh quái…
* * *
Ba mươi năm đã được coi là dài?
Làng lên phố. Cây gạo đã bay về trời. Xuân về, bỗng thấy lòng trống vắng, nhớ sao một bóng cây đầu làng lừng lừng hắt lên nền trời xanh miên man.
Những ước mơ thuở thơ bé bỗng trào lên như sóng biển.
Chớp mắt. Đã ba mươi năm… (Thơ Trần Lê Văn)
PHONG ĐIỆP
