Du khách đến Huế thường tham quan những đền đài, lăng tẩm tôn nghiêm. Nhưng mấy ai biết ở kinh thành cổ kính có một đấu trường, nơi từng diễn ra những cuộc “tranh hùng” giữa voi và cọp. Đó là Hổ Quyền.

MỘT THỜI VANG BÓNG

Trong cuộc quyết đấu đầu tiên giữa voi và cọp (năm 1750) tại cồn Dã Viên trên sông Hương, 40 con voi đã giết chết 18 con cọp. Chúa Nguyễn Phúc Khoát và triều thần ngồi xem trên 12 chiếc thuyền. Sau này, để đảm bảo an toàn, năm Canh Dần (1830), vua Minh Mạng hạ chiếu cho xây một đấu trường lớn gần đồi Long Thọ, phía Tây kinh thành Huế, lấy tên là Hổ Quyền. Việc xây dựng đấu trường này mang nhiều ý nghĩa.

Long Châu Miếu nơi cúng tế các con voi chết trận, dân gian thường gọi là “Điện Voi Ré”  – Ảnh: PHÙNG HƯNG

Thường các cuộc đấu giữa voi và hổ trên bãi đất trống rất nguy hiểm. Dù con hổ trước khi thi đấu đã bị cắt nanh, bẻ vuốt và buộc chặt vào cột, nhưng đôi khi tai nạn vẫn xảy ra. Trong cuốn hồi ký Souvernis de Hue, một người Pháp viết: “Dưới thời Gia Long tôi có coi một trận đấu giữa voi và hổ. Con hổ quá dữ và đầy sức mạnh, nó đã bứt đứt dây cột, nhảy lên đầu voi tát ông nài ngã xuống. Ông này liền bị voi dẫm chết tại chỗ. Con cọp này còn làm nhiều binh sỹ bị thương và gây cho vua quan một phen khiếp đảm…”. Đến thời Minh Mạng, năm 1829, nhân dịp lễ Tứ Tuần Đại Khánh, triều đình cho tổ chức một trận đấu trên bờ Bắc Hương Giang. Nhà vua đậu thuyền rồng gần bờ ngồi xem. Bất ngờ con mãnh thú bứt đứt dây, nhảy xuống sông bơi về phía thuyền Ngự. Chính tay Minh Mạng đã phải dùng sào đẩy lui con hổ. Cuối cùng mấy người lính chèo thuyền ra, dùng giáo mác kết liễu con vật.

Hổ Quyền được xây dựng cách Long Châu Miếu chỉ khoảng 200m. Đây là điện thờ cúng tế các con voi bị chết trận, dân gian thường gọi nơi này là điện Voi Ré. Hổ Quyền được xây dựng để biểu thị sức mạnh vô địch của loài voi, biểu trưng cho sức mạnh vương quyền. Voi tượng trưng cho cái thiện, hổ tượng trưng cho cái ác vì chúng thường bắt người, gia súc và làm người ta kinh sợ. Và đương nhiên cái thiện bao giờ cũng chiến thắng cái ác. Vì vậy trong các cuộc đấu, hổ luôn bị dồn vào thế yếu, bị tước bỏ vũ khí lợi hại là nanh vuốt và bị voi giết chết.

Được xây dựng bằng vật liệu khá giản đơn, bao gồm đá thanh, vôi vữa, nhưng trải gần 200 năm, di tích Hổ Quyền vẫn còn khá nguyên vẹn. Được thiết kế theo hình vành khăn, vòng tường trong cao 5,9 m, dày 47cm, vòng tường ngoài cao 4,75m, dày 35cm. Giữa hai vòng tường, người ta đổ đầy đất nén chặt tạo một lối đi rộng 4m chạy xung quanh đấu trường để khán giả có thể coi được những pha chiến đấu gay cấn giữa voi và cọp. Bên hông Hổ Quyền có 5 chuồng cọp và một cửa lớn cao 4m, rộng 1,9m làm lối cho voi vào. Thật đáng tiếc là chẳng có sử liệu nào ghi chép cụ thể có bao nhiêu trận đấu giữa voi và cọp diễn ra ở đây. Theo dân gian truyền tụng thì nơi này cũng từng diễn ra những cuộc đấu của các mãnh tướng chống lại triều đình với những con cọp dữ.

Tương truyền, năm 1904 dưới thời Thành Thái, nhà vua cho tổ chức một trận đấu. Hôm đó một con voi cái hiên ngang đi vào trường đấu, cất tiếng rống to. Nhìn thần thái con vật, nhà vua buông lời: “Con voi này can đảm lắm!”. Trong trận đấu, con cọp lớn dữ tợn nhảy lên tát mạnh vào đầu voi. Con voi lắc mạnh nhưng con hổ cố sức bám chặt hòng cắn xé địch thủ. Trong cơn giận giữ, con chiến tượng đã húc thẳng đầu vào thành Hổ Quyền, ép mạnh con cọp vào đó. Lúc voi ngẩng đầu lên, con cọp rơi phịch xuống. Nó bị chà nát.

Đó là trận đấu cuối cùng của dã thú diễn ra tại Hổ Quyền.

DƯỚI ÁNH TỊCH DƯƠNG

Cụ bà Nguyễn Thị Huê, 79 tuổi, là người đã sống trọn cuộc đời ở vùng đất này. Lúc còn nhỏ, bà đã từng gánh chuối qua Long Châu Miếu mỗi lần có lễ trọng. Theo lời bà Huê, dòng họ của bà đã 4 đời lo coi sóc Long Châu Miếu. Ông Nguyễn Hữu Kiệt, cha của bà Huê, là người cuối cùng lo việc cúng tế ở đây. Bà cụ vẫn nhớ rất rõ chuyện về những con voi chiến.

“Trước năm 1945, Hổ Quyền là nơi nuôi voi của triều đình nhà Nguyễn. Vì nhà ở gần nên tôi thường xuyên qua Hổ Quyền bẻ mía cho voi ăn. Mấy “ông” rất thích. Nhà nào đẻ con ra chân tay teo nhỏ, chỉ bưng khay cau trầu rượu và mía nhờ “ông” giúp là khỏi liền với con trai, “ông” lấy vòi đưa lên đưa xuống 7 cái, còn con gái thì “ông” đưa lên đưa xuống 9 cái. Mấy đứa bé sợ hãi khóc ré, “ông” lấy vòi như bàn tay mềm xoa xoa vào mặt là hết khóc liền…”. Rồi cụ bà chỉ cho tôi thấy cái mả voi to đùng ngay chân Hổ Quyền chìm lấp trong cỏ cây hoang phế: “Cái mả đó là của “ông” voi chết khi đánh nhau trong Hổ Quyền này. Có nhiều đêm trong giấc mơ, mấy “ông” gầm thét nghe ghê lắm. Sau Cách mạng tháng 8, chẳng biết mấy “ông” voi bị đưa đi đâu không rõ. Sau này, những nài voi là ông Cửu Bé, ông Quyền cũng chết. Câu chuyện về các “ông” voi lắng dần…”. Một số vị cao niên khác cho biết: Viên gạch của Hổ Quyền rất linh thiêng. Nghe đồn, trước đây có nhiều người đem gạch của Hổ Quyền về xây nhà. Sau đó người thì làm ăn lụn bại, người bị tai nạn chết, từ đó không ai dám lấy gạch của Hổ Quyền về làm nhà nữa...

Những truyền thuyết, dã sử xoay quanh Hổ Quyền còn nhiều, thực hư ra sao cũng khó lòng biết được. Song có một điều rất thật là di tích văn hóa độc đáo này đang xuống cấp nghiêm trọng. Thời gian và sự tàn phá của con người đã và đang làm cho nơi đây trở nên hoang phế. Trước đây bên cạch Hổ Quyền, phía trước mặt Long Châu Miếu có hồ sen rất rộng. Đó là nguồn nước sinh hoạt của cả vùng Long Thọ. Bên cạnh đó, lợi tức bán hạt sen của cái hồ này cộng với tiền cúng tế do triều đình cấp cũng đủ để lo lễ tế voi hàng năm. Sau này, hồ sen biến thành hồ nuôi cá, hương sen thơm ngát bị lấn át bởi mùi hôi của vô vàn rác thải sinh hoạt. Nhiều nhà dân đã xây trùm lên đất đai di tích. Muốn vào thăm chốn này, du khách phải chui qua cái kiệt 373 nhỏ bé nằm khuất lấp trên đường Bùi Thị Xuân (Phường Đúc, TP Huế).

Hổ Quyền, nơi từng diễn ra những cuộc quyết đấu giữa voi và cọp thủa nào, cùng quần thể di tích Long Châu Miếu đang chìm dần vào quên lãng. Lúc chia tay tôi, bà cụ Huê tâm sự: “Dạo này, tôi nghe trong người mỏi lắm. Mỗi lúc mê tôi thường thấy từng đàn voi chạy sầm sập. Trong tiếng oai linh gầm thét, tôi nghe chừng như có tiếng thở than…”.

PHÙNG HƯNG