Đã 25 năm trôi qua nhưng Thiếu tá Phạm Văn Huật-Đội trưởng đội Tham mưu tổng hợp Trại giam Xuân Phước-thuộc Cục V26-Bộ Công an vẫn chưa quên cái cảm giác bỡ ngỡ ban đầu khi về làm nhiệm vụ ở trại giam. Ngoài cái lạ lẫm với công việc hoàn toàn mới lạ là những khó khăn về điều kiện sống và sinh hoạt, cộng vào đó là bệnh sốt rét hành hạ. Đã có 9 cán bộ chiến sĩ bị sốt rét cướp đi. Thế nhưng khi thấy mình đã góp phần cảm hóa, giáo dục những người phạm tội để đưa họ về hòa nhập với cộng đồng là việc làm có ý nghĩa đã gắn bó anh với trại:
Phạm nhân Ma Dũng đang nói với tác giả về những lỗi lầm của mình
Trại giam Xuân Phước ( Phú Yên) thường xuyên quản lý cải tạo hàng ngàn phạm nhân, hầu hết có mức án tù 10 năm đến chung thân. Mỗi phạm nhân có một cuộc đời và hoàn cảnh dẫn đến phạm tội khác nhau. Có nhiều đối tượng tên tuổi trong giới giang hồ tứ chiếng, từng cầm đầu các băng, nhóm tội phạm hình sự gây ra nhiều vụ trọng án. Không ít kẻ từng giết người không gớm tay, cũng có kẻ vì trình độ thấp kém không biết pháp luật mà dẫn đến phạm tội… Phần lớn các phạm nhân, nhất là những phạm nhân có mức án cao khi vào trại đều có biểu hiện chống đối, không chấp hành nội quy khi ở những trại khác. Tuy nhiên khi được chuyển về trại Xuân Phước đều thay đổi và chấp nhận cải tạo tốt. Để có được điều này, bên cạnh công tác giáo dục chính trị, pháp luật, rèn luyện quy chế kỷ luật và thực thi nghiêm túc Pháp lệnh thi hành án phạt tù, cán bộ quản giáo của trại Xuân Phước phải nghiên cứu rất kỹ hồ sơ từng phạm nhân, tiếp cận và tìm hiểu gia cảnh, tâm lý, trình độ kiến thức…trước khi phạm tội. Chính sự chịu khó nghiên cứu hoàn cảnh, tâm lý và tính cách của đối tượng mà các anh đã chủ động hơn trong việc cảm hóa giáo dục phạm nhân. Dùng tình cảm để cảm hóa, để họ phải tâm phục khẩu phục, rũ bỏ tội lỗi mà trở lại làm người. Thượng tá Phạm Xuân Thủy, Giám thị trưởng trại giam Xuân Phước nói:
“Tất cả phạm nhân khi vào người ta đã nhận thức được những hành vi phạm tội của mình, có thể là án chung thân, án 30 năm, 20 năm, vì vậy không tránh khỏi suy nghĩ tiêu cực. Chúng tôi cũng rất gần gũi phân tích rõ ràng quan điểm đường lối của Đảng, Nhà nước là “đánh kẻ chạy đi chứ không đánh người chạy lại”. Người ta đã nhận thức đúng được và xác định đúng được, xác định đúng được môi trường cải tạo. Không có gì bằng sự quan tâm gần gũi giúp đỡ giáo dục trong môi trường cải tạo”.
Trung tá Ngô Đình Lư-Đội trưởng trinh sát của trại cũng cho biết: “Có những đối tượng mức án cao, chống đối quyết liệt ở các trại giam khác chuyển đến, tiền án tiền sự rất nhiều. Bản thân chúng tôi có kế hoạch gặp gỡ giáo dục, giáo dục cho họ thấy được và yên tâm cải tạo”…
Đối với phạm nhân về nhập trại, sau thời gian một tuần học tập chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước cũng như những quy định của trại, giáo dục công dân, pháp luật… Trại cũng phối hợp với các cơ quan của địa phương tuyên truyền giáo dục về bảo vệ sức khỏe, phòng chống HIV/S, các bệnh truyền nhiễm… sau đó các phạm nhân được phân về các đội sản xuất hoặc các đội gia công để học nghề. Mỗi sáng bước ra sân, phần thiện trong tâm phạm nhân sẽ được đánh thức bởi những dòng chữ lớn trước cổng “Lao động hăng say, mau phục thiện. Học tập chuyên cần, sớm hoàn lương”. Từ môi trường lao động không chỉ tạo ra sản phẩm kinh tế, mà hiệu quả lớn hơn là vấn đề hướng nghiệp cho phạm nhân để khi trở về cộng đồng họ có điều kiện mưu sinh chân chính.
Mặc dù bị cách ly khỏi cộng đồng xã hội, nhưng phạm nhân ở trại giam Xuân Phước luôn được cập nhật thông tin chính trị, kinh tế xã hội và pháp luật thông qua các buổi sinh hoạt, nghe đài, xem ti vi, đọc sách báo; những ngày nghỉ được xem phim khoa giáo, hoạt động văn nghệ thể thao. Mỗi phân trại đều có đội bóng chuyền, bóng đá và văn nghệ để giao lưu thi đấu trong những ngày lễ, ngày tết. Đặc biệt những phạm nhân mù chữ đều được học chương trình phổ cập xóa mù. Rất nhiều phạm nhân khi vào đây hoàn toàn mù chữ, được trại bố trí cho học lớp xóa mù, chỉ sau một thời gian ngắn đã tự viết thư gửi về gia đình và đọc được sách báo.
Ở môi trường giáo dục nhân văn sẽ có thêm nhiều mầm thiện - Ảnh: L.M
Vào thời điểm đầu những năm 2000, người dân tỉnh Bình Thuận đều khiếp sợ khi nghe tiếng băng nhóm Hai Chi. Cuối cùng Hai Chi cũng phải vào tù với các tội giết người, cướp tài sản, đánh bạc, cố ý gây thương tích... Phạm nhân Hai Chi-tên thật là Nguyễn Thanh Gương trú ở huyện Hàm Tân tỉnh Bình Thuận vào trại Xuân Phước đầu năm 2008. Sau thời gian được cảm hóa giáo dục, Hai Chi đã hối cải và thực hiện cải tạo tốt. Phạm nhân Hai Chi nói: “Mức án tuyên phạt tổng hình phạt 19 năm thì mình thấy cũng xứng đáng với những gì mình đã làm ra. Tất cả quản giáo đều tạo điều kiện thuận lợi và động viên trong quá trình cải tạo chấp hành án cho tốt để trở về với gia đình”. Phạm nhân Huỳnh Văn Tuy là một người lao động bình thường ở thị xã La Gi- tỉnh Bình Thuận. Trong một trận nhậu chỉ vì gây gỗ đánh nhau mà dẫn đến giết người phải nhận mức án chung thân. 14 năm ở trại giam Xuân Phước là 14 năm phải trải qua bao day dứt, hối hận. Được sự giúp đỡ, giáo dục của những cán bộ quản giáo mà phạm nhân Huỳnh Văn Tuy yên tâm cải tạo để chờ ngày được giảm án về với cộng đồng: “Từ ngày tôi nhập trại ở Xuân Phước, cán bộ ở đây đã giúp đỡ, tôi cũng nhận thức được sự sai trái của tôi là giết người. Cho nên từ chỗ đó tôi cũng ăn năn hối cải để trở về với gia đình”. “Phạm nhân Ma Dũng, từng là Chủ tịch xã Ea Lâm, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên vì tham tiền nên đã kê khai gian để lấy tiền đền bù đất ở công trình thủy điện Sông Ba Hạ. 18 tháng ở trại giam Ma Dũng đã nhìn nhận ra lỗi lầm với bao hối tiếc. Ma Dũng nói: “Bản thân tôi vì một chút lòng tham, vi phạm pháp luật, gây bao nhiêu thất vọng cho các đồng chí lãnh đạo và bà con buôn làng. Sau một thời gian vô trại cải tạo được sự quan tâm của Ban giám thị, của cán bộ quản giáo trại Xuân Phước, đến nay nhìn thấy việc làm của mình đó vi phạm pháp luật, cần phải cải tạo để trở thành người tốt, lương thiện”.
Có thể nói trại giam là một xã hội đặc biệt, nơi quản lý và cải tạo những người chấp hành án phạt tù. Tại trại giam Xuân Phước, bên cạnh việc thực hiện chấp hành án phạt còn thực sự là môi trường giáo dục giúp người lầm lỗi sớm phục thiện, để vươn lên làm lại cuộc đời. Chúng tôi đến trại Xuân Phước đúng vào dịp trại tổ chức xét duyệt để đề nghị đặc xá phạm nhân đợt 2/2009 theo Quyết định 1002 của Chủ tịch nước. Công tác xét duyệt được triển khai đúng quy định. Những phạm nhân được đề nghị đặc xá thì với niềm vui sớm được trở về với cộng đồng, còn những phạm nhân chưa được xét duyệt cũng không buồn. Họ yên tâm ở lại để học tập, cải tạo tốt và chờ đến những lần giảm án, đặc xá năm sau, bởi bên cạnh họ còn có những cán bộ quản giáo giàu tình người đang ngày đêm sát cạnh để giúp đỡ họ rũ bỏ tội lỗi, đứng dậy làm người.
TRÍ THANH
