Trước đây, cánh thợ săn mật ong rừng thường bắt ong thế, ong ruồi, ong lỗ vắt lấy mật. Nay thì đến ong vò vẽ cũng bị sát hại nguyên ổ để đem ngâm rượu bán với giá thành cao. Vì thế, dần dà các loại ong rừng biến mất đi, để lại những mùa hoa không ong buồn quạnh quẽ.
Ông Mai Xuân Long, một người “sát” ong, giờ đã “rửa tay gác kiếm” - Ảnh: M.H.NAM
Ông Mai Xuân Long, trước đây là một tay bắt ong chuyên nghiệp, hiện cư trú xã Xuân Phước (Đồng Xuân), ngồi rót ly nước trà, ngước mắt nhấm nhẳng nhìn trời, nói: “Tôi bắt ong không phải lùng sục trong rừng, mà chỉ cần nhìn thấy chỗ ong lấy mật, hút nước là tôi biết ngay tổ ong đóng chỗ nào liền!”. Để bắt được ong như ông Long đòi hỏi tinh mắt, “tầm nhìn xa” trên 80m. Muốn được như vậy, thì đến nơi chỗ ong lấy mật, hút nước phải chọn đúng thời điểm buổi sáng hoặc buổi chiều khi mặt trời vừa “chen” chân núi, mắt nheo lại theo dõi đường ong bay. Theo kinh nghiệm của ông Long, con ong nào hút no bụng khi cất cánh bay lên cao dựng đứng rồi cắt ngang lao thẳng về một hướng thì tổ ong đó ở gần. Còn con ong nào bay vèo thấp dưới đất rồi từ từ cất lên cao theo đường xiên thì tổ ong đóng xa. Xác định hướng và vị trí gần xa còn phải biết đặc thù những loại ong làm tổ ở cụm rừng nào. Loại ong ruồi, thường làm tổ ở những cụm thấp, nếu thấy cụm rừng trước mặt hướng ong bay đều là rừng rậm đối với ong ruồi thì tổ ong đó nằm ở trên đỉnh núi, vì trên đỉnh núi bao giờ đất cũng cằn và cây thấp. Còn ong thế làm tổ ở nơi rừng rậm, rừng xa. Ông Long gút lại một câu: “Tôi mà thấy chỗ ong hút mật rồi thì cao tay lắm cỡ 4 tiếng đồng hồ, tôi tìm ngay chóc chỗ tổ ong liền”.
Nhờ bí quyết trên mà ông Long và cánh thợ bắt nhiều ong. Đó là cách bắt ong ruồi và ong thế, còn ong lỗ thường làm tổ dưới đất hay khe đá, ong bọng làm tổ trong bọng cây to rất khó tìm. Đối với ong lỗ, ong bọng, tổ của chúng nhiều bánh, liền kề từng kháp, mỗi bánh to khoảng 25-30cm, cho rất nhiều mật.
CÁC KIỂU LẤY TỔ ONG
 |
|
Lấy tổ ong trên rừng |
Theo ông Long, tổ ong ruồi bắt rất dễ dàng, không cần thợ thọc gì, tay ngang bắt cũng được. Tổ chúng không lớn, tổ nào to nhất là bằng cái sàng còn thường thì bằng cái khay uống nước. Thấy tổ ong ruồi thì cầm chà lá, cái rựa bén chặt cành cây có tổ ong bám cầm chạy đi chỗ khác ngồi vắt mật, có con nào bay theo thì dùng chà lá kia đập vài cái. Lỡ chúng có chích một vài con cũng không ăn nhằm gì vì nọc… “hiền”. Ông Long cho biết: “Trong đời bắt ong ông sợ nhất là ong thế.
Tổ của chúng to bằng chiếc chiếu phản. Chúng phát hiện hơi người khi còn cách xa tổ 5-7m. Hàng ngàn con ong chớp cánh ào ra thấy rợn cả người”. Theo ong Long, bắt ong thế phải là người dạn dĩ, ngoài mặc quần áo dày, còn phải cầm trên tay 2 trái khói. Vì ong sợ khói hơn sợ lửa. Trái khói được đốt từ tổ kiến kim, làm bằng lá cây mục hoặc phân bò khô, to cỡ đầu người, ngún khói vón từng cục, lâu tàn. Cầm trái khói áp từ từ vào tổ ong để chúng bay dần. Có một bí quyết là nếu bị ong đốt thì nằm rạp xuống đất tránh cử động thế là ong bay đi, còn càng chạy thì ong càng bay theo, đốt.
Ông Long kể: Có một “đồng nghiệp” của ông tên T, ở xã Xuân Quang 2 bị đốt xuýt chết. Lần đó đi rừng gặp tổ ong thế, ông T liều mạng bắt, bị chúng đốt, ông T chạy ra sông lặn xuống, khi ngoi lên bị chúng bay quanh quẩn “tập kích”. Mỗi con ong thế đốt như ai ném cục đá to vào đầu.
Ong vò vẽ là loài hung dữ nhất, nhưng bắt chúng khá dễ. Tổ ong vò vẽ xung quanh kín mít, chỉ chừa một lỗ ra vào. Đợi trời tối, khi lũ ong chui cả vào tổ, người bắt ong đốt ngọn đuốc cho lửa cháy bùng để gần miệng tổ. Ong vò vẽ hiếu chiến bay ra, thế là rụng cánh, sạch!
NHỮNG MÙA HOA KHÔNG ONG
Ong vò vẽ “rụng” như sung sau “thủ thuật” của dân săn ong lấy mật
Ông Long không nhớ nổi mình đã vắt được mấy trăm lít mật ong rừng. Mật ong có giá trị dinh dưỡng cao và chữa nhiều căn bệnh nên giá cũng đắt đỏ. Giá một lít mật ong ruồi từ 200-300.000 đồng, ong thế 150-200.000 đồng, nhưng đó là ong nuôi. Còn ong ruồi rừng, tính giá hiện tại là 1 triệu đồng/lít nhưng tìm không ra để bán. Còn tổ ong vò vẽ thì bán cho các đại lý ngâm rượu, một thẩu rượu 5 lít ngâm tổ ong vò vẽ bán giá 300.000 đồng. Ong thế mật nhiều, một tổ ong vắt lấy mật đựng đầy một thùng gánh nước, bán thu tiền khá cao.
Vì giá trị cao như thế nên bây giờ nhiều người tìm mật đã sát hại nguyên tổ ong non, dần dà bầy ong già chết dần chết mòn không còn tái đàn, dẫn đến tuyệt chủng. Ông Long nói như sám hối: “Bây giờ muốn tìm chút mật ong rừng nhỏ mắt kiếm không ra. Ong ruồi gần như mất dạng cả chục năm rồi”.
Ong rừng mất đi, kéo theo những mùa hoa quả mất mùa. Như ông Long, năm ngoái trồng bí mướp ở triền soi, bỏ công sức ra làm giàn chờ mãi cuối cùng dây mướp “trả ơn trả nghĩa” có một trái. Vì không có ong mang phấn để cho hoa đậu quả.
MẠNH HOÀI
