Bước vào giai đoạn khốc liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Thị ủy Tuy Hòa kiên cường đứng chân, trụ bám vùng ven thị xã, xây dựng căn cứ lõm Chóp Chài ngay sát nách hang ổ kẻ thù.
Thị ủy dày công xây dựng bàn đạp Bình Phú (nay là phường 9 và xã Bình Kiến) để từ bàn đạp này ta ém quân, vũ khí và liên tục tổ chức các trận đánh vào nội thị Tuy Hòa.
Thị ủy dựa vào nhân dân, các mũi công tác bám dân xây dựng cơ sở cách mạng nòng cốt. Các mũi công tác Bình Phú A, Bình Phú B, Bình Phú C xây dựng lực lượng nòng cốt trên 300 người, khi cần huy động lực lượng quần chúng cách mạng tham gia nổi dậy hàng ngàn người. Các thôn Phước Hậu, Liên Trì, Ninh Tịnh, Phú Vang đều hình thành Ban cán sự Đảng, chi bộ Đảng bí mật hợp pháp, tổ chức lực lượng du kích mật từng thôn.
Từ Hang Dơi và các vị trí trụ bám trên núi Chóp Chài, các mũi công tác phát động lực lượng nòng cốt đào hầm bí mật để che giấu lực lượng ta về trụ bám hoạt động dài ngày. Tất cả các thôn của bàn đạp Bình Phú đều có hầm bí mật. Thôn Phước Hậu có 10 hầm, phía tây thôn Liên Trì (xóm Long Đức - từ đường ray xe lửa đến chân núi Chóp Chài) có 8 hầm, phía đông thôn Liên Trì (xóm Sủng - ven đồng Lúa Trái) có 10 hầm, thôn Ninh Tịnh có 3 hầm. Hầm bí mật nằm ở góc vườn, dưới gốc cây, tảng đá, có hầm dưới những rặng tre xanh, cạnh giếng nước, dưới cồn đất, bờ mương nước, dưới nền nhà ở, dưới chuồng heo, chuồng bò. Hầm bí mật nuôi giấu lực lượng cán bộ, che giấu vũ khí tài liệu, dự trữ lương thực. Có người đào ba hầm, bí mật xung quanh nhà như ông Huỳnh Thanh (Liên Trì).
Các cơ sở nòng cốt Hồ Thị Hảo (sau là Thị ủy viên hợp pháp), Lương Kim Hạt, Phạm Thị Trổ, Phạm Thị Sa, Phạm Thị Nồng, Nguyễn Thị Ngâm (Phước Hậu)…, Trần Thị Mực, Phạm Duy Lưu, Võ Bá Duy, Nguyễn Thị Phai, Nguyễn Cục, Nguyễn Thị Lan… (Liên Trì); Đỗ Thị Ngo, Nguyễn Thị Bảy… (Phú Vang); Đặng Đề, Thiều Mai, ông Tỷ, bà Phạt… (Ninh Tịnh) - và rất nhiều những cơ sở cốt cán khác đã sát cánh cùng các mũi công tác xây dựng căn cứ lõm, tạo hành lang trực tiếp cho lực lượng ta đứng chân hoạt động dài ngày.
Các mũi công tác dày công xây dựng các cơ sở trung kiên trong nội thị. Quần chúng vùng căn cứ lõm được thanh khiết, các chi bộ Đảng, chi đoàn thanh niên lãnh đạo nòng cốt. Các đoàn thể quần chúng được tổ chức chặt chẽ, hoạt động hợp pháp. Du kích mật các thôn được bí mật trang bị tốt, luôn được củng cố và phát triển, sát cánh cùng các mũi công tác và lực lượng vũ trang sẵn sàng đánh địch và đã tổ chức nhiều trận đánh có tiếng vang làm kẻ thù hoang mang dao động.
Nhờ hệ thống hầm bí mật kiên cố và dựa vào lòng dân, được nhân dân che chở nuôi dưỡng, các mũi công tác ngày đêm bám trụ đứng vững trong thôn ấp, ngay cả những xóm sát thị xã. Từ hầm bí mật, lực lượng ta xuất quỷ nhập thần tổ chức diệt ác ôn, chỉ điểm; tập kích vào lực lượng phòng thủ của địch dày đặc trên địa bàn, pháo kích vào căn cứ và các vị trí đầu não của địch trong nội thị. Các hầm bí mật ở thôn Liên Trì có lúc nuôi giấu cả trung đội vũ trang để bất ngờ bật lên đánh địch giữa ban ngày, có hầm là nơi ẩn náu của Ban chỉ huy thị đội, có hầm che giấu súng cối 82 ly, trung đại liên, ĐK2, H12 để lực lượng ta dội bão lửa vào hang ổ địch.
Vào thời điểm cuối năm 1967, mặc cho địch chà đi xát lại qua hai chiến dịch mùa khô 1966-1967 nhằm đánh bật ta ra khỏi đồng bằng, lực lượng ta vẫn hiên ngang kiên cường trụ bám ở cửa ngõ thị xã Tuy Hòa.
Đầu năm 1968, thực hiện chỉ đạo của cấp trên, Thị ủy Tuy Hòa khẩn trương chuẩn bị các mặt để đợi lệnh tiến công và nổi dậy giành thắng lợi quyết định. Lực lượng cơ sở nòng cốt và quần chúng cách mạng hồ hởi sẵn sàng nổi dậy phối hợp với các mũi tiến công của quân ta.
Bước vào thời điểm Tết Mậu Thân, đồng chí Hà Phùng (Dư Huy) - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Cao Kỳ Trí (Ba Diệu) - Bí thư Thị ủy cùng các đồng chí trong Ban chỉ huy tiền phương đứng chân tại căn cứ lõm Chóp Chài thống nhất chỉ huy các lực lượng tham gia tấn công và nổi dậy vào thị xã Tuy Hòa theo kế hoạch chung của toàn miền.
Cả ba đợt tiến công vào thị xã Tuy Hòa, lực lượng vũ trang, cách mạng tập kết và đứng chân ở vùng căn cứ lõm, dùng bàn đạp Bình Phú tiến công vào thị xã Tuy Hòa.
Từ các vị trí ém quân ở Liên Trì, Ninh Tịnh… Đại đội đặc công 202 xuất kích thẳng vào Trung đoàn bộ 47, khu cố vấn Mỹ và Tỉnh đường trong đêm 30 Tết Mậu Thân…
Được sự giúp đỡ của nhân dân, các mũi công tác và du kích xã thôn vùng lên làm chủ các thôn Liên Trì, Ninh Tịnh, Phước Hậu… diệt nhiều tên ác ôn, tạo hành lang an toàn cho lực lượng vũ trang tiến công vào thị xã.
Ở thôn Liên Trì, cơ sở hợp pháp (đồng chí Phạm Duy Lưu) dùng gậy đánh tét đầu tên chỉ huy trung đội dân vệ thu súng giao cho lực lượng cách mạng. Quần chúng cách mạng vùng dậy lùng bắt và diệt ba tên ác ôn trong ngày mồng một Tết.
Sáng mồng một Tết Mậu Thân, khi lực lượng vũ trang (Tiểu đoàn 12) trụ tại xóm Đạo đánh địch phản kích ban ngày, xã Bình Phú huy động hàng trăm chị em nòng cốt xuống đường khởi nghĩa kéo vào thị xã. Địch ngăn chặn quyết liệt. Đoàn quân chính trị không thực hiện được kế hoạch nhập thị…
Đợt tấn công vào thị xã lần thứ ba (đêm 4/3/1968), quần chúng cách mạng thôn Phước Hậu chuẩn bị đầy đủ các yêu cầu, bảo đảm hành lang vững chắc cho Tiểu đoàn 85 tiến vào thị xã. Quần chúng cách mạng các thôn Liên Trì - Ninh Tịnh tổ chức che giấu bộ đội ém quân và dẫn đường, tiếp tế phục vụ Đại đội đặc công 202, Công an vũ trang, Tiểu đoàn 12 chủ lực đánh vào Trung đoàn bộ 47, Tỉnh đường qua ngả xóm Chùa (Ninh Tịnh).
Địch huy động lực lượng áp đảo phản kích quyết liệt. Quân ta trụ bám tại xóm Chùa kiên cường giáng trả các mũi tiến công của địch suốt một ngày. Do địa hình trống trải, bất lợi, lực lượng ta bị tiêu hao nặng phải mở nhiều đường rút lui về tuyến sau để bảo toàn lực lượng.
Bà con thôn Liên Trì - Ninh Tịnh tìm mọi cách che giấu, bảo vệ, nuôi dưỡng trên 80 chiến sĩ bị thương, bị lạc đường, chăm sóc chu đáo và lần lượt dẫn đường đưa anh em về căn cứ an toàn.
Qua các đợt tiến công vào thị xã Tuy Hòa, chị em phụ nữ các thôn dọc hành lang tiến quân như Thanh - Minh - Ngọc, Phước Hậu, Liên Trì, Ninh Tịnh tiếp tế cho bộ đội hàng ngàn vắt cớm, lương khô, nước uống.
40 năm trôi qua, khí thế nổi dậy của nhân dân thị xã Tuy Hòa trong cuộc tổng tấn công mùa xuân 1968 vẫn còn vang vọng mãi. Đảng cắm rễ vững chắc trong lòng nhân dân, ý Đảng - lòng dân đã tạo nên một hào khí Mậu Thân, tạo một dấu son hùng tráng vào lịch sử chống ngoại xâm của quân dân tỉnh nhà. Bài học “sức dân” và “lòng dân” vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc đổi mới hôm nay và ngày càng ngời sáng một chân lý mà Bác Hồ kính yêu đã đúc kết “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”.
TRẦN ĐẶNG
(Nguyên Thị ủy viên phụ trách mảng phía trước xuân 1968, Ủy viên Ban chỉ huy tiền phương; Nguyên Bí thư Thị ủy Tuy Hòa trong kháng chiến chống Mỹ)
