Hội chứng mạch vành cấp/ nhồi máu cơ tim cấp (HCMVC/NMCTC) là một bệnh cảnh cấp cứu thường gặp với bệnh suất và tử suất đặc biệt cao trong giai đoạn cấp nếu không điều trị đúng và kịp thời. Điều trị tái tưới máu cấp cứu là một biện pháp điều trị làm giảm tỉ lệ tử vong, cải thiện chất lượng sống và thay đổi kết cục lâu dài cho bệnh nhân.
Như vậy, một vấn đề đang đặt ra cho ngành Tim mạch và Tim mạch can thiệp Việt Nam là trong thời gian này, khi có bệnh nhân nghi ngờ nhiễm hay đã nhiễm COVID-19 vào viện, chúng ta sẽ xử trí việc tái tưới máu cho bệnh nhân như thế nào.
Đây là một vấn đề mới xảy ra nên khi bắt đầu soạn thảo thì chưa có dữ liệu nào đủ mạnh và tốt để đưa ra khuyến cáo hay đồng thuận chính thức. Thời điểm này, trong y văn chỉ có các bài báo bàn luận đến chủ đề này: Một ít số liệu nhỏ kiểu sổ bộ và kinh nghiệm từ một vài bệnh viện Trung Quốc, ý kiến chuyên gia từ các hội chuyên ngành ACC, SCAI, ESC… và một lưu đồ xử trí từ Trung Quốc để đưa ra các hướng dẫn ban đầu cho các bác sĩ tim mạch.
Tham khảo các dữ liệu trên y văn hiện có và lấy ý kiến đồng thuận của các chuyên gia trong Hội Tim mạch can thiệp Việt Nam, chúng tôi đưa ra một số nguyên tắc giúp các bác sĩ tim mạch, tim mạch can thiệp xem xét quyết định chọn lựa biện pháp tái tưới máu cấp cứu cho bệnh nhân HCMVC/NMCTC nhiễm hay nghi ngờ nhiễm COVID-19 trong giai đoạn hiện nay.
Chiến lược điều trị tái tưới máu cho bệnh nhân HCMVC/NMCTC nhiễm/ nghi ngờ nhiễm COVID-19 được xác định dựa trên phối hợp nguyên tắc điều trị tái tưới máu cấp cứu mạch vành (điều này các bác sĩ tim mạch hay tim mạch can thiệp đều biết rất rõ) với nguyên tắc cách ly chặt chẽ trong phòng chống COVID-19 (được ưu tiên áp dụng trong mùa dịch vì sức khỏe của nhân viên y tế, của cộng đồng và quốc gia).
Vì chỉ có 3 cách thức điều trị tái tưới máu HCMVC/NMCTC trên bệnh nhân nhiễm hay nghi ngờ nhiễm COVID-19, nên chúng tôi trình bày hướng dẫn theo cách thức tiếp cận can thiệp mạch vành cấp cứu được chỉ định thực hiện trên nhóm bệnh nhân nào và tiến hành ở đâu.
Cách thức tiếp cận hay nguyên tắc số 1
Ưu tiên hàng đầu là can thiệp trì hoãn hoặc can thiệp chương trình. Chỉ thực hiện can thiệp tại phòng thông tim thông thường sau khi bệnh nhân đã được loại trừ nhiễm COVID-19 hoặc đã qua thời gian cách ly COVID-19.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim không ST chênh lên vào viện với bệnh cảnh ổn định.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim ST chênh lên vào viện với bệnh cảnh ổn định và đã qua thời gian vàng.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim ST chênh lên đã điều trị tiêu sợi huyết thành công.
Cách thức tiếp cận hay nguyên tắc số 2
Ưu tiên xử trí tái tưới máu cơ tim cấp bằng biện pháp không can thiệp tại khoa cách ly.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim không ST chênh lên vào viện với bệnh cảnh ổn định, xem xét điều trị nội khoa tích cực trước tại khoa cách ly. Chụp và can thiệp sau khi đã loại trừ nhiễm COVID-19 hoặc qua giai đoạn cách ly COVID-19.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim ST chênh lên vào viện trong thời gian vàng sẽ ưu tiên biện pháp tái tưới máu bằng thuốc tiêu sợi huyết trước tại khoa cách ly. Tiến hành chụp và can thiệp sau khi đã loại trừ hoặc qua giai đoạn cách ly COVID-19.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim ST chênh lên vào viện với bệnh cảnh không ổn định, rối loạn huyết động học hoặc choáng tim: Đây là một bệnh cảnh nặng nề, thông thường sẽ được chỉ định can thiệp mạch vành cấp cứu. Tuy nhiên, trong thời gian dịch COVID-19, nếu không thể thực hiện được can thiệp cấp cứu thì nên xem xét dùng liệu pháp tiêu sợi huyết tại phòng cách ly.
Cách thức tiếp cận hay nguyên tắc số 3
Chỉ tiến hành can thiệp mạch vành cấp cứu khi không có biện pháp nào khác và phải thực hiện tại phòng thông tim cách ly.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim ST chênh lên vào viện với bệnh cảnh không ổn định, rối loạn huyết động học hoặc choáng tim.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim ST chênh lên vào viện trong thời gian vàng có chống chỉ định thuốc tiêu sợi huyết.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim không ST chênh lên vào viện với bệnh cảnh không ổn định, rối loạn huyết động học hoặc choáng tim.
Khi xem xét chọn lựa biện pháp can thiệp mạch vành cấp cứu ngay cho bệnh nhân nhiễm hoặc nghi ngờ nhiễm COVID-19 phải xét thật kỹ 2 điều: Phòng thông tim của bệnh viện có đủ chuẩn cách ly của một phòng thông tim/ mổ cho bệnh nhân nhiễm/ nghi ngờ nhiễm COVID-19 (cách ly có áp lực âm, trang bị bảo hộ cho toàn bộ nhân viên, khả năng khử khuẩn vô trùng sau mổ… theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế). Cần chú ý là các phòng thông tim thông thường không được thiết kế để cách ly, và thông khí áp lực bình thường hay áp lực dương.
Cân nhắc thận trọng giữa nguy cơ phơi nhiễm nhân viên y tế/ lây lan COVID-19 với nguy cơ bệnh nhân phải gánh chịu khi trì hoãn can thiệp tái tưới máu cấp cứu. Khi can thiệp, toàn bộ ê kíp can thiệp phải mặc trang phục phòng hộ chống lây nhiễm đầy đủ (áo choàng, găng tay, kính bảo vệ mắt, khẩu trang N95…).
Trong cách thức tiếp cận tiến hành can thiệp tái tưới máu cấp cứu ngay, do điều kiện cách ly chặt chẽ và khắt khe nên gần như không khả thi để áp dụng rộng rãi. Việc thực hiện không đúng quy chuẩn sẽ dẫn đến sau can thiệp sẽ phải triển khai cách ly nguyên khoa, nguyên khối hay cả một bệnh viện và gây bùng phát dịch COVID-19.
Nguy cơ lây nhiễm đặc biệt cao ở các bệnh nhân phải đặt nội khí quản, hút đờm, tiến hành hồi sinh tim phổi vì các thao tác này sẽ gây ra hiện tượng bốc hơi các chất tiết tạo giọt bắn trong không khí và làm tăng khả năng phơi nhiễm cho nhân viên y tế. Bệnh nhân đã được đặt nội khí quản thở máy sẽ có ít nguy cơ hơn do thông khí bệnh nhân trong một con đường kín. Do đó, bệnh nhân nhiễm/ nghi ngờ nhiễm COVID-19 cần đặt nội khí quản thì nên đặt trước khi đến phòng thông tim.
PGS.TS HỒ THƯỢNG DŨNG, Chủ tịch Hội TMCT Việt Nam
GS.TS NGUYỄN QUANG TUẤN, Chủ tịch danh dự Hội TMCT Việt Nam
GS.TS TRƯƠNG QUANG BÌNH, nguyên Chủ tịch Hội TMCT Việt Nam
