Tôi sinh ra và lớn lên ở tỉnh Bình Định. Năm 17 tuổi tôi tham gia công tác Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Năm 1976, Bộ Thủy lợi cử tôi về công tác tại Trường Trung học Nghiệp vụ II thủy lợi tại thị trấn Phú Lâm (huyện Tuy Hòa). Thời gian công tác ở trường 9 năm, đến tháng 3/1986 tôi chuyển công tác sang UBND huyện Tuy Hòa và năm 1990 nghỉ hưu tại quê hương nơi công tác.

Thời gian công tác ở Phú Lâm, nay là 3 phường: Phú Lâm, Phú Đông và Phú Thạnh tôi cảm nhận nhiều điều về quê hương thứ hai.

Thời kháng chiến chống Mỹ ba phường có sân bay Đông Tác gần đường số 5, địch kiểm soát và hoạt động ác liệt. Anh Võ Bẩm và anh Châu Vinh, người địa phương có kể lại lúc chiến tranh chống Mỹ của nhân dân ba phường chống chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh của Nich Xơn… Mỹ tập trung phản kích để giành lại những vùng ta giải phóng, tăng cường kẹp chặt dân, thúc ép thanh niên vào phòng vệ dân sự và từng bước đôn quân bắt lính, tìm mọi cách đánh phá phong trào cách mạng. Trước tình hình này, lực lượng cách mạng phải phát triển hầm bí mật để nằm lại tại chỗ bám dân giữ đất.

Hầm bí mật được đào trong nhà dân, có chỗ, có lúc đào hầm bí mật trong nhà có người làm việc cho ngụy quyền.

Suốt những năm tháng đế quốc Mỹ đánh phá ác liệt, đào xới tìm hầm bí mật. Nhưng được sự che chở của nhân dân nên cán bộ và lực lượng cách mạng được che chở an toàn.

Có những gia đình có hầm bí mật nuôi giấu cán bộ trong thời gian dài từ thời kỳ chiến tranh đặc biệt đến chiến tranh cục bộ…

Hơn 20 năm nhân dân Phú Lâm đấu tranh vô cùng gian khổ, quyết liệt đương đầu với đế quốc xâm lược Mỹ… Hậu quả và tàn dư của cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ để lại ở phường Phú Lâm là những khu tập trung kìm kẹp, khu chiêu hồi ở Đông Tác, những bờ rào trụ sắt, dây thép gai, cây gai bàn chải cao vút bao phủ rậm rạp những nhà nhỏ thưa thớt.

Yêu cầu nhiệm vụ đào tạo khẩn trương, Trường Trung học nghiệp vụ II Thủy lợi vừa chiêu sinh đào tạo, vừa xây dựng trường. Thầy trò một buổi giảng dạy, học tập, một buổi cùng lao động để cải thiện đời sống cán bộ, giáo viên, học sinh. Thầy và trò chạy đua với thời gian, nơi cần và gần làm trước, nơi xa làm sau. Lúc đầu chưa có điện, mỗi học sinh một đèn dầu ngồi gốc cây học, các thầy cùng đến với học sinh chỉ bảo… Thời gian sau trường có máy điện, nhưng cũng đến 9 giờ tối là cắt điện, đèn dầu là chủ yếu. Vậy mà học sinh nào cũng học giỏi, khá, khi thi tốt nghiệp không ai bị rớt.

Về sau trường được xây dựng đường đi rộng, lớp học, nhà ở, nhà làm việc, giếng nước, nhà ăn; xây dựng sân bóng đá cho học sinh tập luyện. Sau đó, nhà trường tổ chức học sinh lao động xã hội chủ nghĩa các vùng lân cận trên địa bàn phường Phú Lâm…

Giờ đây chúng ta đi trên quê hương phường Phú Lâm, Phú Thạnh, Phú Đông trước mắt thấy những làng quê, khu phố trù phú. Nhiều điểm dân cư đang hình thành và đổi mới với những con đường đẹp đẽ, nhà cửa khang trang, gia đình nào cũng có xe máy, điện thoại…

Thời khắc này, chúng ta bồi hồi xúc động nhớ đến cái thuở ông cha ta làm cuộc hành trình về phương Nam để sinh cơ lập nghiệp. Trên con đường ngàn dặm, cơ nghiệp một gánh trên vai, con cái tay bồng, tay dắt, đặt chân đến vùng đất xa lạ. Với những túp lều tranh đơn sơ, những nhát cuốc, nhát rựa ban đầu bổ xuống cánh đồng hoang vu đầy gai góc để mưu cầu sự sống.

Cũng trên con đường ngàn dặm đó, ông cha ta còn mang theo những di sản tinh thần quý báu, những truyền thống tốt đẹp đã có bề dày lịch sử mấy ngàn năm của một đất nước văn hiến đến với cháu con. Dạy cho con cháu biết làm người Việt Nam với những phẩm chất Việt Nam…

Ngày nay với sức mạnh truyền thống của quê hương, cộng với sức mạnh của khoa học kỹ thuật, nhất định chúng ta sẽ bước vào tương lai vững chắc, tiếp tục xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Trong dịp kỷ niệm 400 năm Phú Yên hình thành, phát triển và Năm Du lịch quốc gia Duyên hải Nam Trung Bộ - Phú Yên 2011, nhân dân ba phường Phú Đông, Phú Lâm, Phú Thạnh phát huy truyền thống cách mạng, đoàn kết với ý chí tự lực tự cường, sáng tạo trong lao động sản xuất.

NGUYỄN TRÍ THỨC