CUỘC NỔI DẬY (BỘ TỘC BA NA THỒ LỒ NGÀY 1/7/1957)
Điều kiện lịch sử mới, áp bức mới. Còn Mỹ – Diệm, còn đế quốc thì còn áp bức, khủng bố dồn dân dồn làng. Áp bức kiểu Mỹ nghẹt thở nhất, ngạo mạn nhất. Từ đấu tranh mới sinh ra con người dám đấu tranh, biết đấu tranh. Vì áp bức mới tìm ra con đường cách mạng, con đường đấu tranh.
Suốt mấy năm ròng chịu đựng không nổi chế độ hà khắc của Mỹ – Diệm nữa. Tất cả người Kinh người Thượng như đống củi khô. Cho nên một đóm lửa rơi vào đâu cũng có thể bùng lên đám cháy.
Hạt giống cách mạng đang sinh sôi nẩy nở ở trong lòng nhân dân đã nuôi sống nó và che chở nó.
Tức nước phải vỡ bờ, không chịu đựng được nữa! “Thà rằng ăn trái chờ ưng, còn hơn theo Mỹ xuống đường làm xâu”.
Ma Pốp, Bí thư Chi bộ làm ra câu hát đã thấy được một thực tế chua xót, các buôn Ma Choi, Ma Thích… bị chúng phỉnh, bỏ nương rẫy vào ấp chiến lược chỉ một thời gian mà nhiều người bị đói, bị ốm đau bệnh tật, chết dần chết mòn… cuối cùng phải tìm cách quay về núi.
Trong những ngày tháng căng thẳng ấy, đến nửa năm 1956, khi hai buôn Ma Choi và Ma Thích tìm cách thoát ấp chiến lược trở về, họ dựa vào dãy núi La Hiên hùng vĩ cao nhất, nằm về phía tây bắc huyện Đồng Xuân, họ làm lễ “cúng giàng”. Cắt đầu gà lấy máu hòa vào rượu đổ lên đầu mỗi người một giọt cất cao lời thề: “Thà rằng chết sống ở đây, có làng bỏ mả có cây làm hòm”.
Họ nghĩ đến ngày Cách mạng Tháng Tám năm xưa, mỗi lần thử thách quyết liệt, họ đoàn kết một lòng, nhắc nhở nhau tất cả vùng lên cùng với đồng bào Ba Na – Thồ Lồ kiên quyết vào rừng chống giặc, kiên quyết bất hợp tác với chúng.
Để chống địch lâu dài, quần chúng càng hăng say lao động. Họ động viên nhau trồng sắn bạt ngàn, trỉa lúa kín rẫy. Nếu nói đến chống giặc mà chỉ nghĩ đến bố phòng, nói đến chống địch mà cái bụng đói thì làm sao mà chống? Cách nghĩ của đồng bào Ma Choi – Thồ Lồ hôm nay đã trở thành cách nghĩ của chúng ta.
Miền Tây Phú Yên từ bao đời nay sống trên đống vàng mà sống vẫn khổ! Đất nào có thiếu mà bụng vẫn đói! Trời đất, rừng núi rộng mênh mông mà vẫn tù túng. Chỉ cần có tự do là sung sướng. Kiếp sống dưới chế độ Mỹ – Diệm chúng biến con người hóa ra thú, bữa ni đưa lính lên càn quét cướp giật, bữa mai đưa bọn tay sai lên dọa dồn dân, bắt người trấn áp, chịu sao nổi? Giữa cái sống và cái chết thì chọn cái sống vinh quang nhất. Động viên nhân dân toàn vùng đứng dậy đấu tranh bất hợp tác với chúng.
Rừng núi của ta, rừng núi nuôi sống ta, ta không thể bỏ rừng, bỏ rẫy, bỏ rừng bỏ rẫy là tội với tổ tiên, có tội với Cụ Hồ.
Vào những năm tháng này, toàn tỉnh chưa có một nơi nào là yên ổn. Ngủ dậy mở mắt là thấy đầu rơi máu chảy. Chờ bao lâu nữa? Việc phải đến thì đã đến. Bí mật! Bí mật hoài!
Được sự chỉ đạo trực tiếp của Bí thư Chi bộ là Ma Pốp (Sáu Công) hai giờ chiều ngày 1/1/1957, quận trưởng Vân Canh phái hai tên Lâm và Hàm thuộc loại chó săn của quận lên thúc Ban đại diện Thồ Lồ phải dồn dân xuống ấp Vân Canh. Hai vị khách không mời mà đến. Buôn Ma Quâng và buôn Ma Khoe bàn với nhau cho hai con quỷ sống này cùng về địa ngục chầu Diêm Vương một lần. Để phi tang dân làng vất xác hắn xuống một cái hang sâu, dù cho mũi Mỹ - Diệm có thính đến đâu cũng không tài nào phát hiện được.
Một tuần lễ trôi qua quận trưởng Vân Canh chờ mãi vẫn không thấy tên Lâm và Hàm về, lập tức quậnThảo điều ngay một đại đội bảo an gồm cả lính Kinh và Thượng băng rừng thọc tới buôn Ma Kheo. Vừa đặt chân tới buôn, chúng xiết nỗi kinh hoàng, không một bóng người, không một tiếng gà kêu chó sủa... tên chỉ huy ra lệnh càn quét, đốt phá, chém giết, hãm hiếp phụ nữ tùy thích.
(Còn nữa)
Hồi ký VĂN CÔNG
