Những năm đất nước tạm thời chia cắt, các cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc thường trong tâm trạng ngày Bắc, đêm Nam. Các anh lao vào công việc để lấp đầy nỗi nhớ mong da diết miền Nam, biểu hiện rõ nét là mỗi khi chiều xuống, vẻ đăm chiêu tư lự thường phảng phất trong khóe mắt mỗi người.

Phố Tuy Hòa ở TP Hải Dương - Ảnh: N.Đ.KIỂM

 

Trong số cán bộ miền Nam tập kết công tác ở Sở Xây dựng tỉnh Hải Hưng hồi ấy, có anh Võ Khả quê gốc Phú Yên. Những chiều thứ bảy, chủ nhật anh thường rủ chúng tôi, những cán bộ dưới quyền, ra quán nước đầu phố nhâm nhi chén trà, điếu thuốc... Khi thì ở phố Tuy Hòa hay phố Đồng Xuân, khi ở phố Tuy An, Sơn Hòa hoặc chợ Phú Yên... tại TX Hải Dương, luân phiên mỗi lần một phố.

Trong chuyện vãn trà thuốc, anh thường thân tình: “Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, các cậu về quê tớ chơi. Phú Yên quê tớ cũng có đồng bằng, có núi rừng như Hải Hưng nhưng Phú Yên có thêm biển...”. Anh hồ hởi tếu táo nếu hôm đó ở phố Sơn Hòa: “Hôm nay tớ “mời” các cậu về “Sơn Hòa, nơi chôn nhau cắt rốn của tớ”. Nếu ở phố Đồng Xuân: “Hôm nay bọn mình lên vùng sơn cước Đồng Xuân”. Mỗi lần như vậy, anh lại gỡ cặp kính cận dày cộp lau lau rồi đăm đắm nhìn vọng ra xa! Chúng tôi lặng im đồng cảm cùng nhớ về miền Nam, nhớ về Phú Yên với anh.

TX Hải Dương hồi ấy là lỵ sở tỉnh Hải Hưng. Một số đường phố vốn là những phố cổ quần tụ thành khu thương mại sầm uất từ xưa, nay mang tên các địa phương của tỉnh Phú Yên kết nghĩa: phố Sơn Hòa và phố Bắc Kinh (nơi bà con người Hoa sinh sống) tạo thành ngã tư với phố Đồng Xuân “ăn” lên phố Tuy Hòa và “ăn” thẳng lên phố Tuy An rồi nối tiếp vào khu chợ lớn bề thế mang tên chợ Phú Yên.

Những năm 60 thế kỷ XX, chợ Phú Yên đứng vào hàng “to” nhất tỉnh Hải Hưng. Tuy là thời kinh tế bao cấp nhưng không kém sầm uất, nhiều nơi trong tỉnh và cả ngoài tỉnh tấp nập về đây giao lưu buôn bán nên được xếp ngang với chợ Sắt Hải Phòng, chợ Đồng Xuân - Hà Nội. Tỉnh Hải Hưng còn có một cơ sở công nghiệp lớn mang tên Phú Yên, đó là xí nghiệp gạch ngói Phủ Lỗ ở ngoại vi thị xã Hải Dương. Thời ấy, sản xuất gạch ngói đa phần làm theo phương pháp thủ công nên địa phương nào có cơ sở sản xuất (gạch ngói) bằng máy, mỗi tháng “ra lò” cỡ vài chục vạn viên lại được xếp ở “hàng ngũ” xí nghiệp, tầm cỡ như xí nghiệp gạch ngói Phú Yên được vị nể lắm!

Sau ngày đất nước thu về một mối, rồi tỉnh Hải Hưng tách ra trả về hai tỉnh Hưng Yên, Hải Dương; những tấm biển tên phố Tuy Hòa, Tuy An, Đồng Xuân, Sơn Hòa... vẫn thân thuộc, nghiêm trang hiện hữu ở đầu các ngã ba, ngã tư... những con phố cổ. Dòng chữ Chợ Phú Yên đắp nổi chân phương vẫn trang trọng ở đó qua nắng mưa - sương gió trên khuôn cửa kiểu vòm của kiến trúc cổng chợ Phú Yên tọa lạc đĩnh đạc giữa lòng TP Hải Dương vừa được Nhà nước xếp hạng thành phố loại II, thủ phủ tỉnh Hải Dương, phên giậu phía đông của Thăng Long - Hà Nội. Còn đó mối “hữu duyên thiên lý năng tương ngộ” đã đưa Hải Hưng ở giữa lưu vực sông Hồng đất Bắc kết nghĩa với Phú Yên ở gần cực nam dải đất miền Trung để Phú Yên - Hưng Yên chung một chữ Yên “duyên nợ” kết nối với chữ Phú (giàu có), với chữ Hưng (thịnh vượng) có cùng nghĩa, khích lệ nhau cùng phấn đấu làm giàu, cùng phấn chấn hồ hởi với tin vui Phú - Yên đầu tư xây dựng Khu công nghiệp lọc hóa dầu Hòa Tâm gồm khu cảng Bãi Gốc rộng 220ha, khu lọc hóa dầu 180ha, khu công nghiệp đa ngành 851ha; tổng vốn đầu tư cơ sở hạ tầng của 3 tiểu dự án trên xấp xỉ 10.000 tỉ đồng và tổng vốn đầu tư toàn bộ dự án là 9 tỉ đô la Mỹ. Cùng hân hoan trước tin vui, sắp tới Phú Yên khởi công xây dựng “Hầm đường bộ Đèo Cả”.

Vậy là, tuyến quốc lộ 1A qua đèo Cả dài ngót 20 cây số sẽ rút ngắn được 8,8 cây số, các phương tiện giao thông giảm được gần nửa quãng đường đi, thời gian qua đèo chỉ bằng ¼ so với trước... Khi đó, nỗi kinh hoàng đèo Cả sẽ lùi xa vì những đoạn cua gấp, nguy hiểm cho các loại xe cộ, những “ca” ùn tắc giao thông xe nối xe hơn 10 cây số trong nhiều giờ liền trên đèo sẽ đi vào dĩ vãng!

Thế đấy, mới hồi nào vô tư tếu táo, thân tình rồi vô tư rủ nhau “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, thế mà loáng cái đã bước vào ngưỡng tuổi “cổ lai hy” - lứa tuổi vốn thường hay hoài niệm, để rồi nuối tiếc, ước ao. Giá mà lại được tụ họp như dạo bốn chục năm trước ở phố Tuy Hòa, Sơn Hòa hay chợ Phú Yên... tại TX Hải Dương để cùng nhau tự hào, cùng nhau hân hoan hãnh diện với Phú Yên. Phú Yên tròn tuổi 400 - vùng địa linh, mảnh “đất lành chim đậu” giàu có, yên vui trong lòng Tổ quốc thân thương.

NGUYỄN ĐĂNG KIỂM

(Quận Long Biên, Hà Nội)