Cứ điểm Đồng Tre, xã Xuân Phước nằm về phía tây nam cách quận lỵ La Hai khoảng 15km, xung quanh có các cao điểm, chúng xây dựng để quan sát và án ngữ trên các hướng đông bắc và tây nam, gồm có: Tiền đồn 1, Tiền đồn 2, Tiền đồn 3, có con sông Trà Bương chạy dọc từ phía tây nam tiếp giáp sông La Hai, có con đường 6 chạy từ La Hai lên Xuân Phước, có sân bay dã chiến cho máy bay trực thăng và máy bay vận tải tiếp tế, tại đây địch thường xuyên bố trí từ 2-4 đại đội biệt kích, có lúc tăng cường từ 1-2 khẩu pháo 175 ly (vua chiến trường) thường xuyên đánh phá phục kích vùng hậu cứ của ta, gây cho ta nhiều khó khăn trở ngại trong việc vận chuyển hàng hóa, vũ khí đạn dược từ hậu cứ ra phía trước.
Trong chiến dịch hè năm 1972, Ban chỉ huy Tỉnh đội Phú Yên điều động Tiểu đoàn bộ binh 13 do đồng chí Trần Văn Mười làm Tiểu đoàn trưởng, đồng chí Nguyễn Văn Tưa làm Chính trị viên, đồng chí Võ Quyết Thập làm Tiểu đoàn phó, về huyện Đồng Xuân phối hợp cùng bộ đội huyện, được tăng cường 1 khẩu cối 82 ly, 1 khẩu 12,8 ly, một khẩu ĐKZ 75 ly của Tiểu đoàn trợ chiến 189, tổ chức bao vây, tập kích, pháo kích, cắt đứt giao thông, phục kích tiêu diệt, vây ép buộc địch phải bức rút cứ điểm Đồng Tre, giải phóng xã Xuân Phước.
Chấp hành mệnh lệnh của trên, từ ngày 20/5, ta dùng súng cối 82 ly, ĐKZ 75ly và trọng liên 12,8ly bắn phá cứ điểm Đồng Tre, gây cho địch nhiều thiệt hại, bọn địch trong cứ điểm rất hoang mang lo sợ. Sáng 20/5, địch trong cứ điểm Đồng Tre tổ chức nống lấn ra Phước Hòa, Tiểu đoàn 13 chặn đánh diệt 17 tên, những tên còn lại chạy về cứ điểm.
Trong hai ngày 22-23/5, ta nghi binh rút toàn bộ lực lượng, địch tổ chức nống lấn ra Phước Hòa, Phước Nhuận cướp bóc của cải của nhân dân, nhưng ta không tấn công nên địch rất chủ quan. Theo quy luật, từ 7-9 giờ sáng, địch tổ chức hành quân càn quét lùng sục từ cứ điểm Đồng Tre đến Phước Hòa, Phước Nhuận để cướp giật của cải của nhân dân, đến 14 giờ thì chúng hành quân về cứ điểm.
Ngày 26/5, địch sử dụng Đại đội biệt kích 964 do tên trung úy Á (Tín) làm Đại đội trưởng, quân số 75 tên được trang bị đầy đủ, tiếp tục hành quân theo quy luật đến 14 giờ trong ngày chúng hành quân về lại cứ điểm Đồng Tre.
Đến 15 giờ 30, trên đường hành quân về chúng rất chủ quan, đội hình tản mạn, bộ phận địch đi đầu vừa đến Phước Hòa, Đại đội 1 của Tiểu đoàn 13 vận động ra vị trí chặn đầu nổ súng diệt bọn đi đầu, quân địch ngơ ngác triển khai đội hình hai bên đường, Đại đội 2 xuất kích bộ phận khóa đuôi, vận động lên chiếm dồng Cò, lực lượng còn lại nhanh chóng vận động đánh thẳng vào đội hình địch đang tán loạn. Bị đánh bất ngờ, địch chạy ra cánh đồng Phước Hòa chiếm mương nước dẫn thủy để đánh trả, liền bị Đại đội 3 xuất kích đánh chính diện vào đội hình địch, tiêu diệt toàn bộ quân địch trên cánh đồng Phước Hòa.
Sau 35 phút chiến đấu, Tiểu đoàn 13 đã tiêu diệt gọn Đại đội biệt kích 964 chốt giữ cứ điểm Đồng Tre, diệt 35 tên, bắn bị thương 15 tên, bắt sống 3 tên, thu 24 súng các loại, 4 máy PRC25. Đây là đại đội biệt kích gian ác khét tiếng nhất, gây nhiều nợ máu với nhân dân vùng căn cứ. Phát huy thắng lợi, tiểu đoàn cùng với hỏa lực tăng cường, tiếp tục bao vây, bắn phá ép địch vào trong cứ điểm Đồng Tre, chúng rất hoang mang dao động không dám rời khỏi công sự. Tối 6/6, lợi dụng trời tối chúng tháo chạy; bỏ lại vũ khí, trang bị, kể cả số địch bị thương. Sáng 7/6, ta làm chủ cứ điểm và giải phóng hoàn toàn 2 xã Xuân Phước và Xuân Quang, nhân dân vô cùng phấn khởi, phá ấp chiến lược trở về làng cũ làm ăn.
Đây là một trận đánh vận động phục kích sát cứ điểm của địch, đưa địch ra ngoài công sự để tiêu diệt, đập tan ý đồ hành quân càn quét cướp bóc vùng giải phóng.
Cán bộ chiến sĩ Tiểu đoàn 13 tin tưởng cách đánh vận động phục kích, bất ngờ tiến công diệt gọn địch ở sát cứ điểm của chúng, nâng cao trình độ kỹ chiến thuật, có thêm kinh nghiệm cho các trận chiến đấu tiếp theo, trận đánh đạt hiệu suất chiến đấu rất cao.
Kết thúc trận đánh ta tiếp tục bao vây tiến công liên tục cứ điểm Đồng Tre, buộc địch co cụm trong cứ điểm, không dám nống lấn, hoang mang dao động, sợ hãi, địch bỏ cứ điểm Đồng Tre, chạy về La Hai, bỏ lại nhiều súng đạn, trang bị phương tiện chiến tranh và cả thương binh của chúng. Đây là cách đánh sáng tạo, mưu trí, linh hoạt, chủ động, nghi binh lừa địch ra ngoài công sự để vận động tiến công tiêu diệt chúng theo ý định của ta.
Sau trận đánh, Tiểu đoàn 13 được Chính phủ Cách mạng lâm thời cộng hòa miền Nam Việt Nam tặng thưởng Huân chương Chiến công giải phóng hạng ba, được báo cáo điển hình tại hội nghị quân chính Quân khu 5. Cuối năm 1972, được Học viện Lục quân Đà Lạt biên soạn thành chiến lệ để học tập trong nhà trường.
Đại tá TRẦN VĂN MƯỜI
Nguyên Chỉ huy trưởng Bộ CHQS Phú Yên
