Trước âm mưu và hoạt động của địch chuẩn bị cuộc hành quân Át-lăng đánh chiếm vùng tự do, cán bộ các đoàn thể, ban ngành trong tỉnh có nhiều băn khoăn lo lắng, quân và dân trong tỉnh khó bề chống đỡ lực lượng hùng hậu của địch. Ngày 11/1/1954, Tỉnh ủy Phú Yên họp thảo luận sôi nổi chủ trương của cấp trên, nêu cao quyết tâm lãnh đạo lực lượng vũ trang và phục vụ chiến trường.
Toàn tỉnh sôi sục chuẩn bị đi vào cuộc chiến đấu quyết liệt nhất. Hoạt động công tác dân vận của tỉnh thể hiện rõ nét trong việc cử cán bộ các ban, ngành, đoàn thể cấp tỉnh phân công bám sát cơ sở, bám sát địa bàn, đôn đốc kế hoạch bố phòng, xây dựng làng chiến đấu, sẵn sàng đánh địch, bảo vệ nhân dân và tài sản. Nhân dân trong tỉnh tập trung phục vụ chiến trường với tinh thần “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”. Các đơn vị bộ đội địa phương, dân quân du kích chuẩn bị phương án tác chiến trên thực địa ở từng khu vực, đồng bào vùng nông thôn tích cực gặt hái, cất giấu lương thực, di chuyển kho tàng chuẩn bị tản cư, phá hoại đường nhằm cản bước tiến quân của địch; thực hiện “vườn không nhà trống”, đi dân công phục vụ chiến trường Tây Nguyên.
Phú Yên là mục tiêu đầu tiên trong chiến dịch Át-lăng của Kế hoạch Na-va. Tình hình đó đòi hỏi chẳng những bộ đội cần được trang bị vũ khí nhiều hơn, tốt hơn mà các xưởng quân giới cũng phải chuẩn bị đối phó với địch, bảo đảm an toàn cho xưởng để sản xuất vũ khí. Lúc này Quân giới Phú Yên vừa sản xuất, vừa sẵn sàng chiến đấu, vừa phân bổ cán bộ đi phục vụ chiến dịch. Tất cả các đơn vị đều được tổ chức học tập, nhận rõ âm mưu của địch, động viên công nhân ra sức khắc phục khó khăn, sản xuất thật nhiều vũ khí và nhanh chóng sửa chữa vũ khí hư hỏng kịp thời theo nhu cầu của chiến trường. Để đối phó với chiến dịch Át-lăng, cuối năm 1953, Vụ Quân giới Liên khu 5 chỉ đạo cho binh công xưởng QB 430 chuyển ra Triêm Đức, sáp nhập với binh công xưởng QB 420, hình thành binh công xưởng QB 470 mới.
Sự chỉ đạo sáng suốt của cấp trên, sự nỗ lực vượt bậc của toàn thể công nhân trong đơn vị, sự đóng góp nhân tài vật lực của Đảng bộ, nhân dân huyện Đồng Xuân, đặc biệt là sự đóng góp của xã Xuân Quang, đã giúp đơn vị tránh được tổn thất, tiếp tục sản xuất vũ khí, không bị gián đoạn.
Hơn lúc nào hết, chiến trường đang rất cần vũ khí, tỉnh cấp cho đơn vị 25 triệu bạc tín phiếu và 4 con ngựa, Vụ Quân giới Liên khu 5 cử đồng chí Nguyễn Tiếm về giúp đỡ đơn vị và cùng cấp ủy tìm địa điểm xây dựng xưởng đúc ở phía nam Vực Ông, đường lên Cây Vừng. Một bộ phận gồm 30 cán bộ công nhân viên do đồng chí Hà Nhật phụ trách chuyên môn và đồng chí Dương Sum phụ trách chính trị được đưa vào phía nam Phú Yên để sản xuất và sửa chữa vũ khí. Toàn bộ máy móc dụng cụ được chuẩn bị gọn nhẹ. Đoàn đến địa điểm mới đóng tại dốc Chùa, xã Hòa Mỹ, huyện Tuy Hòa. Ngoài các kíp lưu động sửa chữa vũ khí, nhiều công nhân kỹ thuật được cử ra chiến trường sửa chữa thông tin, điện đài cho các đơn vị chiến đấu. Nhân dân trong vùng xưởng quân giới đóng quân hết lòng bảo vệ, tiếp tế, giữ bí mật và giúp đỡ mọi mặt để xưởng hoạt động liên tục, đáp ứng yêu cầu chiến trường. Xưởng đã sản xuất ra hàng loạt mìn, mũi lựu đạn gài, súng phà để trang bị cho dân quân du kích xây dựng làng chiến đấu, phục vụ dân quân du kích chống càn.
Ngày 20/1/1954, địch sử dụng 22 tiểu đoàn, trong đó có 4 binh đoàn cơ động và 2 tiểu đoàn lính dù cùng hàng chục máy bay ném bom, tàu chiến tấn công Phú Yên từ ba hướng: từ đèo Cả ra, từ biển lên và từ Cheo Reo xuống. Dựa vào làng chiến đấu, hầm chông, mìn tự tạo, các đơn vị bộ đội địa phương, dân quân du kích các huyện Tuy Hòa, Sơn Hòa đã anh dũng chặn đứng các toán quân địch lùng sục cướp phá lương thực, mùa màng. Du kích xã Hòa Hiệp đã chặn đánh một đoàn xe quân sự của địch trên 24 chiếc tại thôn Mỹ Hòa, thu một xe súng đạn. Du kích Hòa Thắng, Hòa Kiến liên tục chặn đánh quân địch đổ bộ từ TX Tuy Hòa lên và tập kích địch ở sân bay Tuy Hòa. Du kích huyện Tuy An ở các xã ven quốc lộ 1 vừa phá đường, phá sập cầu và liên tục chặn đánh địch, diệt hơn 30 tên. Nhân dân làm chủ nông thôn, trật tự, trị an và sinh hoạt của nhân dân vẫn được duy trì, du kích ngày đêm trực chiến, nhân dân sản xuất, nộp thuế nông nghiệp, đi dân công…
Đảng bộ Phú Yên đã lãnh đạo các đơn vị vũ trang địa phương kiên cường đánh địch, và chỉ đạo các ban ngành đoàn thể trong tỉnh tăng cường hoạt động dân vận bảo đảm nhiệm vụ phục vụ chiến trường địch hậu. Cấp ủy đảng từ tỉnh đến chi bộ đều nêu cao quyết tâm đánh địch, phân công thêm đảng viên tăng cường những bộ phận công tác trọng yếu như xã đội, thôn đội, dân công, bảo vệ kho tàng, tổ chức nhân dân tản cư, thu thuế nông nghiệp…
Toàn tỉnh phát động phong trào thanh niên gia nhập du kích và lực lượng vũ trang, nhân dân thi đua hoàn thành thuế nông nghiệp, góp quỹ nuôi du kích, tham gia phá hoại cầu đường và nhà kiên cố trên các trục đường lớn, xây dựng làng chiến đấu, dời các kho lúa, gạo, muối ra xa đường số 1 hoặc chuyển lên miền Tây và ra phía bắc Phú Yên.
 |
| Nhân dân Phú Yên tham gia dân công tiếp vận trong kháng chiến chống Pháp - Ảnh: TƯ LIỆU |
Sau khi củng cố lại thế trận, ngày 16/2/1954, các binh đoàn cơ động số 10, 41 và 42 của địch tiến công ra các huyện phía bắc Phú Yên. Quân dân Phú Yên kiên quyết chặn đánh. Cuối tháng 2/1954, Tiểu đoàn 375 được thành lập, tăng cường cho chiến trường Phú Yên. Tiểu đoàn nhanh chóng tổ chức tiến công tiêu diệt địch. Ngày 10/3/1954, quân địch ở bắc Phú Yên theo đường bộ bắt đầu tiến ra Bình Định. Tiếp đó, Binh đoàn cơ động số 10 đổ bộ vào Quy Nhơn (12/3), chiếm đóng Tuy Hòa lúc này là lực lượng quân ngụy yếu kém về sức chiến đấu. Liên khu 5 tăng cường thêm cho Phú Yên Tiểu đoàn 365/Trung đoàn 803 cùng quân dân địa phương đẩy mạnh tiến công tiêu diệt địch. Bộ Chỉ huy chiến dịch Át-lăng hốt hoảng báo động: “Chủ lực Việt Minh đã vào Phú Yên”. Qua 2 tháng hành quân vào Phú Yên, quân Pháp mất khoảng 3.000 sinh mạng để chiếm đóng 1 thị xã và vài thị trấn. Bộ đội chủ lực nhanh chóng tiến sâu về hướng TX Tuy Hòa. Trước sức tiến công mạnh mẽ của ta, hệ thống phòng thủ của địch ở Phú Yên lần lượt sụp đổ. De Beaufort buộc phải rút Binh đoàn cơ động số 41 đang ở Diêu Trì (Bình Định) quay về giữ Tuy Hòa (4/1954). Đến đầu tháng 5/1954, địch chỉ tập trung vào 4 cụm lớn: La Hai, Sông Cầu, Chí Thạnh và TX Tuy Hòa. Thế chủ động trên chiến trường thuộc về ta. Quân ta liên tục phát triển tiến công, siết chặt vòng vây chuẩn bị tiêu diệt toàn bộ quân địch trong TX Tuy Hòa, giải phóng hoàn toàn tỉnh Phú Yên, thì Hiệp định Genève được ký kết (7/1954). Lệnh ngừng bắn được các đơn vị chấp hành nghiêm.
Bên cạnh chiến thắng về mặt quân sự, chiến thắng của công tác dân vận ở Phú Yên đã góp phần làm cho giặc Pháp bị sa lầy trong cuộc chiến tranh nhân dân ở Phú Yên. Phản ánh tình hình này, báo cáo 6 tháng đầu năm 1954 của Ủy ban kháng chiến Hành chính tỉnh Phú Yên đã nhấn mạnh, mặc dù trong điều kiện vừa chiến đấu, vừa sản xuất, nhưng nhờ tiến hành tốt công tác vận động, nên “sản xuất vụ tháng 3 đạt 11.842 mẫu, bằng vụ 3 năm 1953; lúa tứ quý gieo 2.866 mẫu. Thanh thu thuế nông nghiệp đến cuối tháng 5/1954, thu 30,7 triệu đồng thuế thương nghiệp. Cuối tháng 3/1954, tình hình ổn định, chợ ta phục hồi. Tháng 4/1954, các luồng mậu dịch điều hòa, giá ổn định. Các đường bưu điện liên tỉnh và các huyện hoạt động đều. Huy động dân công đến cuối tháng 5/1954: 9.824 người, 936 ngựa, vận chuyển lên chiến trường 138 tấn gạo, 1,6 tấn muối, 360kg mắm… Tỉnh ủy mở hội nghị rút kinh nghiệm sau gần hai tháng chiến đấu ở địa phương, động viên quân và dân tiếp tục chiến đấu, đóng góp sức người, sức của phục vụ chiến trường. Cuối tháng 4/1954, Ủy ban kháng chiến Hành chính tỉnh họp hội nghị về công tác dân công toàn tỉnh”.
Trong cuộc đối đầu trực tiếp với thực dân Pháp, Đảng bộ Phú Yên đã tiến hành một cách toàn diện công tác dân vận, vận động toàn Đảng, toàn quân, toàn dân trong tỉnh với tinh thần “Tất cả cho tiền tuyến để chiến thắng quân thù”. Phương pháp hoạt động của công tác dân vận ở Phú Yên được tiến hành một cách linh hoạt trên cơ sở phương châm, đường lối “kháng chiến toàn dân, toàn diện” của Đảng, thể hiện thông qua hàng loạt mặt công tác như: đi dân công tiếp vận chiến trường; tòng quân nhập ngũ; thi đua sản xuất; bình dân học vụ; xây dựng, củng cố lực lượng vũ trang, bán vũ trang; phong trào luyện tập quân sự…
Trong phong trào toàn dân đánh giặc, hoạt động của công tác dân vận của các cấp ủy đảng trong tỉnh phải đi sâu đi sát đến từng gia đình để nắm bắt tình hình, tư tưởng, nguyện vọng, đời sống của bà con… từ đó, có kế hoạch chăm lo đời sống, giải quyết những nguyện vọng chính đáng của nhân dân và vận động nhân dân triệt để tản cư, thực hiện tiêu thổ kháng chiến, thực hiện “vườn không nhà trống”, hay đi dân công tiếp vận chiến trường. Phong trào chăm sóc gia đình có người đi chiến đấu, đi dân công xa, gia đình thương binh liệt sĩ cũng được chú ý thực hiện. Các cấp ủy đảng trong tỉnh thông qua tổ chức “Hội mẹ binh sĩ” đứng ra vận động các mẹ, các chị nhiệt tình nuôi dưỡng thương bệnh binh, vận động tiền gạo thực phẩm, giúp đỡ bộ đội; vận động “Phong trào mùa đông binh sĩ” nhằm quyên tiền, vải, may quần áo ấm tặng bộ đội. Nhiều địa phương đã vận động nhân dân triển khai tốt phong trào “Nhận con”, vận động mỗi gia đình nhận từ 2-3 chiến sĩ do đơn vị giới thiệu làm con nuôi. Mỗi xã bình quân các gia đình nhận từ 20-30 chiến sĩ làm con nuôi, xây dựng tình cảm thắm thiết giữa người chiến sĩ xa quê nhà và người dân như ruột thịt.
Từ phong trào nhận chiến sĩ làm con nuôi, các cấp ủy đảng còn tham gia vận động nữ thanh niên lấy thương binh làm chồng; nhận con em vùng tạm bị chiếm làm con nuôi, nuôi dưỡng ăn học, dạy dỗ cho đến lớn khôn như con ruột. Đến năm 1954, bà con ở Tuy An, Đồng Xuân đã nhận nuôi hơn 200 thiếu niên vùng tạm bị chiến Khánh Hòa ăn học hết cấp 1, chuyển lên học cấp 2; số đông trở về Khánh Hòa chiến đấu.
Khi chiến trường ngày càng quyết liệt, hoạt động của công tác dân vận ở Phú Yên càng đi vào chiều sâu, phát huy cao độ trong nhiệm vụ phục vụ chiến đấu, tổ chức đưa hàng chục vạn dân công làm nhiệm vụ cứu thương, tải đạn, tiếp tế lương thực, vận động hàng trăm thanh niên xung phong tham gia đội vệ binh cảm tử, biệt động… làm nhiệm vụ trinh sát diệt tề, bao vây nghi binh rải truyền đơn vào đồn kêu gọi lính bỏ hàng ngũ trở về; làm giao thông liên lạc… Dù cuộc chiến đấu ngày đêm tiếp diễn, Đảng bộ Phú Yên vẫn quyết tâm thực hiện lời dạy của Bác Hồ: “Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng quyết tâm chiến đấu, thắng lợi nhất định về dân tộc ta”.
BÌNH THANH
