Kết thúc tấn công tiêu diệt, bắt sống, làm tan rã toàn bộ quân địch rút lui chiến lược từ Tây Nguyên theo đường 7 chuyển sang đường 5 vào trưa 25/3, đã tác động mạnh vào tinh thần binh lính địch tại Phú Yên.

Ngày 26/3, Bộ Tư lệnh Quân khu 5 ra lệnh cho Tỉnh đội Phú Yên, hợp đồng chặt chẽ với Sư đoàn 320, nhanh chóng tiến công giải phóng TX Tuy Hòa và toàn tỉnh Phú Yên, cần đề phòng địch tháo chạy vào Khánh Hòa.

Chấp hành mệnh lệnh của trên, 10 giờ ngày 26/3, tiền phương tổ chức một bộ phận cán bộ gồm tham mưu, chính trị, hậu cần do đồng chí Ông Văn Bưu, Tỉnh đội trưởng, phụ trách sử dụng 2 xe Zép chiến lợi phẩm, chở bộ phận cán bộ đi hợp đồng, theo trục đường 5 lên Sơn Thành đến Mỹ Thạnh Tây. Lực lượng du kích xã Hòa Phong nhầm tưởng địch lên nên phản kích vội vàng, nổ súng vào hai xe chở cán bộ, nhưng may mắn không có ai thương vong, trinh sát đi cùng phát hiện du kích bắn nhầm, phát tín hiệu, hai bên nhận nhau, đoàn tiếp tục hành quân. Đến 11 giờ, đoàn tổ chức vượt sông, bắt liên lạc với trinh sát 320, đón đưa về Sở Chỉ huy Sư đoàn 320, họp hơn hai giờ thảo luận bàn bạc đã thống nhất được phương án tấn công giải phóng TX Tuy Hòa và toàn tỉnh Phú Yên.

Theo phương án hướng tấn công chủ yếu là trục đường 7 có cả bộ binh và binh chủng, do đó cần tập trung lực lượng khẩn trương khắc phục tháo gỡ bom mìn, vật cản, đoạn từ dốc Đá Đề xuống Dinh Ông khoảng 9km. Lực lượng đảm nhận là Đại đội công binh 19 của tỉnh, toàn bộ công binh của Sư đoàn 320, tăng cường 1 đại đội bộ binh để phục vụ cho việc khắc phục, bắt đầu từ tối 26/3 đến ngày 31/3 mới hoàn thành việc khắc phục.

Tối 31/3, Trung đoàn 64 của Sư đoàn 320 vượt sông sang hướng Tuy Hòa 1, Trung đoàn 64 và Tiểu đoàn 13 theo trục đường 5 đánh chiếm quận lỵ Hiếu Xương, phát triển đánh chiếm sân bay Đông Tác. 1 tiểu đoàn của Trung đoàn 64 theo trục đường Hòa Tân phát triển vào Hòa Xuân, chặn không cho địch chạy vào Khánh Hòa. Tiểu đoàn 9 của tỉnh theo đường Hòa Vinh đánh chiếm ga Phú Hiệp, nhanh chóng phát triển ra Ba Lò chặn không cho địch chạy theo đường biển. Theo kế hoạch các mũi, các hướng, phát triển tiến công đúng ý địch và thuận lợi, địch chống cự yếu ớt, bỏ chạy là chủ yếu.

Hướng trọng điểm TX Tuy Hòa, Trung đoàn 9 bộ binh của Sư đoàn 320 phát triển theo trục đường 7; Tiểu đoàn tăng thiết giáp, Tiểu đoàn pháo 105 ly, Đại đội cối 120 ly vào vị trí tập kết cuối cùng; Trung đoàn 48 bộ binh của Sư đoàn 320 phát triển tấn công hướng Hòa Kiến, Bình Kiến đánh vào bắc thị xã, đánh chiếm sân bay Khu Chiến, phát triển đánh Ty Cảnh sát, đánh vào khu Trung đoàn bộ 47 địch. Tiểu đoàn 96, Đại đội 202 của tỉnh đánh Núi Sầm, Hòa Trị giải phóng huyện Tuy Hòa 2.

Cắm cờ trên núi Nhạn - Ảnh: TƯ LIỆU

4 giờ sáng 1/4, pháo 105 ly, cối 120 ly, hỏa lực các đơn vị đều nổ súng tấn công, địch hoảng sợ bỏ chạy về hướng Tỉnh đường (phường 7), rồi dùng phương tiện vượt sông, các đơn vị bộ binh ta nhanh chóng phát triển đánh chiếm Tỉnh đường, hướng thứ yếu Tuy Hòa 1 đã đánh chiếm sân bay Đông Tác, địch không còn đường tháo chạy, nộp súng đầu hàng. Đến 9 giờ cùng ngày, ta làm chủ TX Tuy Hòa, sân bay Đông Tác, Sư đoàn 320 tổ chức 1 tiểu đoàn bộ binh cùng 1 đại đội tăng thiết giáp phát triển theo trục đường 1 ra giải phóng Tuy An và Sông Cầu. Đến 11 giờ cùng ngày, ta giải phóng toàn tỉnh Phú Yên, kêu gọi binh lính sĩ quan địch ra đầu thú, tuyên bố giải tán chính quyền ngụy, thành lập chính quyền cách mạng, thu giữ quản lý vũ khí phương tiện chiến tranh của địch bổ sung cho chủ lực, tiếp tục phát triển tấn công giải phóng miền Nam.

Hơn 6 giờ chiến đấu nổ súng tấn công, kết hợp nổi dậy của quần chúng, quân và dân Phú Yên đã kêu gọi ra đầu hàng và bắt sống toàn bộ số ngụy quân, ngụy quyền tại Phú Yên, trong đó có chuẩn tướng Trần Văn Cẩm.

Chặn đánh, tiêu diệt và bắt sống cánh quân Tây Nguyên xuống, làm cho lực lượng tại chỗ hoang mang, dao động không còn tư tưởng chống cự, nên ta tấn công đến đâu địch đều bỏ chạy hoặc đầu hàng. Nhờ đó, các căn cứ, quận lỵ, chi khu, các nơi đóng quân của địch không bị đạn bom của hai bên tàn phá, ta tiếp thu nguyên vẹn. Đây là cuộc tiến công và nổi dậy của quần chúng kết hợp chặt chẽ, đập tan một đội quân chủ lực, quân địa phương và bộ máy ngụy quyền từ tỉnh đến cơ sở, nhanh chóng giải phóng tỉnh Phú Yên. Ta tổn thất thương vong thấp nhất.

Trong cuộc tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975, sau đòn đánh hiểm ở Buôn Ma Thuột, địch buộc phải bỏ địa bàn chiến lược Tây Nguyên rút quân về đồng bằng duyên hải thực hiện co cụm chiến lược hòng ngăn chặn các đòn tiến công tiếp theo của quân ta, rồi sau đó chúng sẽ phản công tái chiếm lại địa bàn đã mất và mở rộng phạm vi chiếm đóng. Nhưng với chiến thắng vang dội trong cuộc truy kích địch trên trục đường 7 của bộ đội chủ lực, kết hợp với bộ đội địa phương và tiếp sau đó là chiến thắng lớn của quân và dân Phú Yên trên trục đường 5 đã tiêu diệt, bắt sống và làm tan rã hơn 1 vạn sĩ quan binh lính địch có cả sĩ quan cấp tướng. Các lực lượng vũ trang Phú Yên cùng với nhân dân trong tỉnh đã góp phần rất quan trọng vào thắng lợi hết sức oanh liệt và vẻ vang của chiến dịch Tây Nguyên; Ngay sau đó lại đánh bại âm mưu co cụm chiến lược của địch khiến chúng càng thêm hoảng loạn, thất bại ngày càng nặng nề rồi nhanh chóng sụp đổ. Có thể nói, nắm chắt thời cơ, vận dụng sáng tạo chiến tranh nhân dân, kết hợp với cú đấm chủ lực nhanh chóng tấn công làm cho địch không kịp đối phó để giành thắng lợi trong thời gian ngắn nhất, Đảng bộ, quân và dân Phú Yên đã góp phần rất xứng đáng vào cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975 giải phóng Phú Yên, giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước.

Đại tá TRẦN VĂN MƯỜI

nguyên Chỉ huy trưởng Bộ CHQS Phú Yên