Liệt sĩ Phan Văn An - ảnh do gia đình liệt sĩ cung cấp

Bên tách trà nóng hổi, ông Huỳnh Văn Ủng, nguyên Đại đội trưởng Đại đội Đặc công 202 nhớ lại: Năm 1962, tôi được điều về đơn vị 202. Lúc đó anh An là tiểu đội trưởng, thuộc Trung đội 1, Đại đội 202. Anh lớn hơn tôi vài tuổi nhưng nói về kinh nghiệm trận mạc, anh là người mà chúng tôi rất kính trọng. Là người anh, đồng chí thân thiết của đơn vị, anh em rất quý mến anh bởi những đức tính điềm đạm, ít nói nhưng khi nói là chuẩn và có tinh thần trách nhiệm cao. Trong chiến đấu, anh là người chỉ huy mẫu mực, mưu trí, dũng cảm, kỹ lưỡng từ công tác chuẩn bị chiến trường, xây dựng hầm bí mật cho tới lúc kết thúc trận đánh. Anh luôn tính toán để làm sao ra trận là thắng, ít tổn thất lực lượng...

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, liệt sĩ Phan Văn An tham gia nhiều trận đánh, có những trận đánh nổi tiếng của lực lượng đặc công Phú Yên từ những ngày mới thành lập, đơn cử như trận đánh trên đỉnh núi Chóp Chài. Khi Tỉnh ủy Phú Yên tổ chức giải thoát Luật sư Nguyễn Hữu Thọ lần thứ 3 vào cuối tháng 10/1961, Phan Văn An là 1 trong 3 chiến sĩ được Tỉnh đội trưởng Nguyễn Lầu tin cậy cử về khu vực mả bà Dũ Ký - điểm hẹn giải thoát Luật sư Nguyễn Hữu Thọ ở làng Liên Trì (quê hương ông An) hàng tháng trời để chuẩn bị cho cuộc giải thoát và ông cũng là một trong những người trực tiếp đón và bảo vệ Luật sư Nguyễn Hữu Thọ từ mả bà Dũ Ký qua Eo Gió mà quân ta đang đón ở đó...

Anh em trong đơn vị nhớ mãi trận đánh vào tháng 1/1963, tiêu diệt 1 đại đội Bảo an địch đóng quân tại núi Miếu (xã Hòa Quang Bắc, Phú Hòa). Trận núi Miếu là trận mở màn cho cách đánh lớn và thắng lớn trên chiến trường Phú Yên thời điểm đó. Trận này, ông Phan Văn An cùng tổ với đồng chí Nguyễn Văn Cần được phân công nhiệm vụ đánh từ hướng tây xuống để bắt liên lạc với tổ của đồng chí Lê Trung Kiên từ hướng đông đánh lên.

Cứ điểm núi Miếu có rất nhiều đá lớn, vì vậy địch lợi dụng đá để làm công sự và gây không ít khó khăn cho quân ta. Trận đánh diễn ra khoảng 15 phút thì quân ta phần bị thiếu vũ khí, phần bị thương nên các tổ đã bắt đầu rút quân... Riêng tổ của ông và đồng chí Cần lúc này cũng chưa bắt liên lạc được với tổ của đồng chí Lê Trung Kiên. Trước mắt là hỏa lực của địch tới tấp nhả đạn về phía quân ta, trong khi đó 2 người chỉ có 1 khẩu súng, gần 3 băng đạn và 1 quả lựu đạn. Đồng chí Cần bò qua các tảng đá lấy được của địch khoảng 15 quả lựu đạn, 2 người vụt tới tấp vào 5 khẩu trung liên buộc 4 khẩu phải câm họng, còn 1 khẩu cố thủ trong gộp đá lớn tiếp tục nhả đạn. Đang loay hoay tìm hướng để tấn công, thì tên xạ thủ địch lên tiếng chửi rủa đồng bọn liền bị ông An bồi liên tiếp 2 quả lựu đạn...

Điều đặc biệt, tại trận đánh này, ông An là một trong những người kịp thời tiếp ứng để tiêu diệt tên Đại đội trưởng Đại đội Bảo an địch, trong khi tên này đang vật lộn với đồng chí Phan Công Nhỏ (Phan Công Thanh), Đại đội phó Đại đội 202. Khi 2 bên đang giằng co nhau, đồng chí Phan Công Nhỏ bị tên thiếu úy Hoàng cao to lực lưỡng dùng tay siết cổ thì ông An đã kịp thời kết thúc số phận tên này.

Trận đánh kho xăng của địch tại TX Tuy Hòa vào khoảng tháng 4/1963 cũng để lại nhiều ký ức khó quên đối với nhiều đồng chí, đồng đội. Đây là trận đánh phối kết hợp giữa Đội Quyết Thắng và lực lượng Đặc công 202. Tại trận đánh này, Đội Quyết Thắng do ông Phan Văn An, lúc này đã được điều về làm Đội trưởng Đội Quyết Thắng chỉ huy; Đại đội Đặc công 202 do đồng chí Trần Kiệt chỉ huy. Khi nghe tin đánh trận này được sự chỉ huy tài tình của đồng chí Phan Văn An và Trần Kiệt, nhiều anh em rất háo hức. Đánh vào kho xăng của địch chủ yếu đánh bằng bộc phá, diễn ra trong thời gian rất ngắn, nhưng nhờ đức tính cẩn thận chu toàn, tính toán về thời gian chính xác và bố trí nhân vật lực hợp lý của những người chỉ huy dày dạn trận mạc, quân ta không bị tổn thất về lực lượng, kho xăng đạn của địch bị cháy nổ nhiều giờ liền.

“Sau trận đánh vào kho xăng của địch tại TX Tuy Hòa được một thời gian thì chúng tôi nghe tin anh An đã anh dũng hy sinh, nhiều người không dám tin và chỉ mong đó là một tin đồn thất thiệt, nhưng đó lại là sự thật”, ông Ủng ngậm ngùi nói. Đó là vào ngày 14/11/1963, khi bọn địch đang hoang mang sau vụ đảo chính Ngô Đình Diệm, C6 (tổ chức tiền thân của Thị ủy Tuy Hòa) cử một tổ công tác của ta luồn sâu vào vùng địch để phát động quần chúng thì bị địch phục kích tại cầu Minh Đức (xã Bình Kiến). Trong số các đồng chí bị thương nặng có đồng chí Nguyễn Đảnh (tức Định) và ông An. Bọn dân vệ đã dùng dây cột hai đồng chí nhận xác xuống ao. Ác độc hơn, bọn chúng đưa xác hai đồng chí về xã phơi nắng mấy ngày để khủng bố tinh thần của bà con.

Ông Phan Văn An đã anh dũng hy sinh trên chính mảnh đất của quê nhà, để lại nhiều tiếc thương vô hạn đối với bà con và đồng chí đồng đội. Hình ảnh của ông đã đi vào tâm thức của nhiều người, được Đoàn Văn công của Tỉnh đội Phú Yên thể hiện qua câu bài chòi “Chiến sĩ An” mà hiện nay nhiều người vẫn còn nhớ hai câu kết:

Chóp Chài mây phủ màu tang

Phan Văn An sống mãi sử vàng còn ghi.

HÀ ANH

(Ghi theo lời kể của nguyên các chiến sĩ Đại đội Đặc công 202)