Đồng bào người Ê Đê Phú Yên quan niệm lễ cúng mừng sức khỏe là nghi lễ quan trọng của đời người. Vì vậy, mỗi người con đồng bào Ê Đê được làm đủ lễ cầu phúc, cầu sức khỏe cho cả đời mới yên tâm.

Trải nghiệm nghi thức độc đáo

Giữa không gian trưng bày các hiện vật lịch sử tại Bảo tàng tỉnh, các nghệ nhân và diễn viên đến từ CLB Âm nhạc Buôn Ly (xã Ea Trol, huyện Sông Hinh) đã tái hiện “Lễ cúng mừng sức khỏe của người Ê Đê Phú Yên” cho đông đảo bà con, học sinh, sinh viên đến xem.

...Hôm nay, gia đình chúng tôi cúng sức khỏe cho con trai chúng tôi. Một con heo đực cùng ba ché rượu đã sẵn sàng cúng thần. Thịt heo chia phần cho tất cả, rượu nồng hay nhạt xin hãy cùng uống. Cầu cho mọi điều tốt, điều hay!

Ơ... Yang (thần linh)!

Vừa khấn xong, thầy cúng đổ chén nước vào lần lượt ba ché rượu. Tiếng trống, tiếng cồng, tiếng chiêng vang lên dồn dập. “Thầy cúng múc rượu trong nồi đồng mời người được cúng, rồi đến gia đình và dòng họ. Khi rượu trong nồi đã được uống hết, thầy cúng đeo ba chiếc cong đồng vào tay người được cúng. Sau đó, gia đình và dòng họ mời bà con buôn làng ăn chung vui cùng gia đình”, già Y Típ (xã Ea Trol, huyện Sông Hinh) cho biết.

Theo nghệ nhân Ma Vân, tùy theo lần cúng mà chuẩn bị lễ vật. Ở lần cúng thứ ba này, việc bài trí gồm một chiếc chiếu để trải trước ba ché rượu, một cái nồi đồng đựng rượu, một bầu uống nước, ba cái cong đeo tay, một cây nến... và một con heo đen. Heo được làm xong chỉ lấy đầu và vai giữ lại làm vật cúng đặt ngay ché đầu đàn, bong bóng heo được treo vào trụ cột ché đầu. Khi đã chuẩn bị xong, người được cúng mặc trang phục áo màu đen của đồng bào Ê Đê, đầu quấn khăn đen ngồi cạnh ché đầu đàn nhìn đối diện với thầy cúng, thầy sẽ bắt đầu đọc bài khấn mời thần núi, thần sông, tổ tiên, ông bà về chứng giám.

Người Ê Đê Sông Hinh tổ chức cúng cầu sức khỏe nhiều lần và theo độ tuổi, lễ vật cứ nhiều dần lên như: cúng một ché rượu, một con gà khi mới sinh ra; cúng ba ché rượu, ba con gà trong thời gian từ khi sinh ra cho đến khoảng 2 tuổi; cúng ba ché rượu, một con heo khi 12 tuổi; cúng năm ché rượu, một con heo khi 15 tuổi; bảy ché rượu và một con heo thiến trong độ tuổi trưởng thành, trung niên; cúng năm ché rượu và một con bò đực hay bảy ché rượu và một con bò đực trong khoảng thời gian thuận lợi của gia đình.

“Người Ê Đê luôn quan tâm đến sức khỏe và sự sống còn của con người. Vì vậy, lễ cúng mừng sức khỏe là một trong những nghi lễ quan trọng không thể thiếu trong đời sống tinh thần của chúng tôi. Thông qua lễ cúng sức khỏe, đồng bào Ê Đê muốn tỏ lòng thành kính tới các đấng thần linh và cầu xin các thần linh che chở, phù hộ cho con, cháu, buôn làng...”, nghệ nhân Ma Vân nói.

Gìn giữ bản sắc văn hóa

Hơn 200 đoàn viên, thanh niên đến từ Trường đại học Xây dựng Miền Trung, Trường đại học Phú Yên, Trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh, Trường cao đẳng Công Thương Miền Trung không chỉ được chứng kiến những nghi thức cúng mừng sức khỏe, mà còn được tham gia trải nghiệm điệu múa xoan truyền thống và đón nhận những chiếc cong đồng của đồng bào Ê Đê.

Tiếng cồng, chiêng rộn rã, tay nắm tay, tất cả cùng nhịp bước theo điệu nhạc. Em Lê Thị Cẩm Phương (sinh viên Trường đại học Phú Yên) bộc bạch: “Đây là lần đầu tiên được xem lễ cúng sức khỏe của đồng bào Ê Đê nên em thấy rất thú vị, mới lạ”. Còn em Ngô Thanh Huyền (sinh viên năm 2, Trường đại học Xây dựng Miền Trung), chia sẻ: “Việc tái hiện lễ cúng mừng sức khỏe một cách sinh động và chân thực trong âm thanh cồng chiêng giòn giã, giúp em hiểu và yêu thêm những nét đẹp văn hóa của người Ê Đê. Em hy vọng sẽ có nhiều hoạt động như thế này hơn nữa để nâng cao ý thức của mọi người trong việc giữ gìn và phát huy những nét văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc thiểu số”.

Anh Ksor Y Thư, Trưởng đoàn CLB Âm nhạc Buôn Ly, bày tỏ: “Là một người con Ê Đê, tôi thấy tự hào khi được truyền tải những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình đến với nhiều người, nhất là thế hệ trẻ. Tôi mong rằng qua hoạt động này, các bạn trẻ sẽ có cơ hội hiểu rõ hơn về văn hóa Ê Đê; góp phần kêu gọi mọi người cùng chung tay bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc Ê Đê nói riêng và các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh nói chung”.

THIÊN LÝ - BẢO TRÂN