Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, trước năm 1975, việc sưu tập cổ vật ở Phú Yên chỉ mang tính trang trí trong nội thất một số tiệm vàng, hiệu thuốc bắc hay các gia đình khá giả. Hoạt động này cũng mang tính đơn lẻ, chưa trở thành đam mê của nhiều người, chưa chú tâm đến công tác giao lưu, tìm hiểu, nghiên cứu.
Chiếc đĩa sứ với Bài thơ Nguyệt Mai nổi tiếng - Sưu tập: TTH
Sau năm 1975, nhất là thập niên 90, bắt đầu xuất hiện những người sưu tập đồ sứ và xem đây như một thú vui tao nhã, một phương tiện để tìm hiểu về văn hoá lịch sử Việt Nam và các nước, mà đại diện tiêu biểu là bác Lê Viên, anh Đoàn Phước Thuận…
Cuối những năm 1990 và đặc biệt là từ đầu 2000 đến nay, hoạt động sưu tầm, tìm hiểu về cổ vật ở Phú Yên phát triển khá mạnh. Số lượng người tham gia hiện nay trên 20 người. Đối tượng tham gia gồm: doanh nhân, bác sĩ, viên chức nhà nước… Hiện vật sưu tập cũng khá phong phú: từ đồ gốm sứ đến đồ đồng, đồ gỗ, tiền cổ… Đặc biệt, dòng gốm Quảng Đức do Phú Yên sản xuất từ 300 năm trước đã được một sưu tập tư nhân phối hợp với Bảo tàng Phú Yên tìm hiểu khá kỹ lưỡng về lịch sử làng nghề, kỹ thuật chế tác… Đây là cơ sở quan trọng cho những hoạt động tiếp theo sau này. Điều đáng mừng là hoạt động này ở Phú Yên chủ yếu là sưu tầm để tìm hiểu, nghiên cứu, ít bị thương mại hoá. Chính điều này đã giúp cho Phú Yên giữ được một lượng lớn hiện vật trong các sưu tập tư nhân, ít thất thoát đi nơi khác. Cũng nhờ đó mà nhiều nhà nghiên cứu văn hoá lịch sử đã tìm đến Phú Yên để có thêm thông tin về vùng đất này qua hiện vật. Hiện nay, du khách đến Phú Yên thường ghé thăm các phòng trưng bày sưu tập tư nhân về đồ sứ tại nhà các anh Đoàn Phước Thuận, Phạm Như Khoa, Trần Đắc Lực, Phan Văn Thuận, xem trưng bày về sưu tập tiền cổ và đồ đồng tại nhà bác Ba Viên hay tìm hiểu về sưu tập gốm cổ Quảng Đức…
Chiếc đĩa sứ Mai Hạc với 2 câu thơ nôm của Nguyễn Du - Sưu tập: TTH
Đúng vào dịp kỷ niệm ngày Di sản văn hoá Việt Nam 23/11/2007, CLB UNESCO nghiên cứu sưu tầm cổ vật Phú Yên đã chính thức được thành lập, trực thuộc Trung tâm UNESCO nghiên cứu sưu tầm cổ vật Việt Nam (thuộc Hiệp hội UNESCO Việt Nam). Đây là câu lạc bộ thứ 2 trên cả nước được thành lập tại Phú Yên sau tỉnh Hoà Bình với 13 hội viên. Phát biểu tại buổi ra mắt CLB, đồng chí Đào Tấn Lộc-Uỷ viên BCH TW Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên - cho rằng đây là một tổ chức văn hóa quan trọng, nhất là trong số những hội viên đầu tiên có lãnh đạo PVTV, Sở VHTT, chủ một số doanh nghiệp... Điều này sẽ giúp cho CLB phối hợp với ngành VHTT tổ chức một số hoạt động hướng đến kỷ niệm 400 năm Phú Yên vào năm 2011 như: Hoàn thiện các phòng trưng bày sưu tập tư nhân theo đúng qui định về trưng bày của bảo tàng, xuất bản một sách ảnh về 400 năm Phú Yên qua cổ vật, xuất bản sách ảnh về gốm Quảng Đức, tổ chức một số triển lãm nhân các dịp lễ hội. Ngoài ra, CLB cũng có thể tham gia các hoạt động trưng bày-giới thiệu-giao lưu di sản văn hoá nói chung, cổ vật nói riêng nhân các dịp lễ tết trong và ngoài tỉnh...
TRẦN THANH HƯNG
Phó chủ nhiệm CLB UNESCO NCST cổ vật Phú Yên
