Con sông Ba từ thượng nguồn đổ về, gặp cuối dòng nước sông Hinh chảy xiết tạo thành ngã ba Chí Thán - Đức Bình - Củng Sơn... Trước khi xuôi ra biển cả mênh mông, sông không quên để lại cho những cư dân nơi đây một cồn cát lớn, có đến hàng chục héc ta màu mỡ giữa dòng sông Ba, đoạn từ khu phố Tây Hòa đến khu phố Đông Hòa, thị trấn Củng Sơn, huyện Sơn Hòa (phía bắc bờ sông) đến thôn Chí Thán, xã Đức Bình Đông, thôn Tuy Bình, xã Đức Bình Tây, huyện Sông Hinh (phía nam bờ sông) mà người dân địa phương gọi là cồn Trò rất đỗi thân thương.
Hàng năm, vào tháng mười âm lịch, nước từ thượng nguồn đổ về, sông Ba ngập tràn đôi bờ, dòng nước hung hãn cuồn cuộn trôi như thể muốn nhấn chìm tất cả, người dân trong vùng ngóng theo dòng nước đỏ ngầu chảy xiết, nhớ lại câu nói của người xưa: “Ông tha mà bà không tha/ Phải qua cái lụt hai ba tháng mười!”
Không thắng được Sơn Tinh, Thủy Tinh lặng lẽ kéo về chờ đợi mùa đông năm sau, sông Ba trở lại phẳng lặng hiền hòa, dòng nước lững lờ trôi yên ả soi bóng đôi bờ có lũy tre xanh rì rào trong gió sớm, từng đàn cò trắng phau ẩn náu sau bao ngày đông giá tìm về bói cá ven sông, con sà xuống mặt nước kiếm tìm, con bay vút lên cao nhào lộn giữa không trung, rộn cả khúc sông trong tiếng gọi bầy chi chít.
Nước rút, cồn Trò giữa sông Ba ló dần để lại lượng phù sa đỏ ngầu nhão nhoẹt trên mặt cát, người dân Củng Sơn - Chí Thán - Đức Bình… xắn quần lội bộ ra cồn Trò, kẻ khơi dòng đắp lạch đón con rô, con chình, cào con hến, con ốc; người vun giồng kéo luống trồng dây bầu, dây bí, dây mướp, gieo hạt bắp, hạt cải… Dưới cái nắng loa lóa và gió lất phất, những chiếc áo nâu, vàng, xanh, tím… dính chặt trên những cái lưng cong, nhấp nhô trên cát, ướt đẫm mồ hôi vẫn hăng say với công việc vun giồng kéo luống rất đỗi nhịp nhàng. Chẳng bao lâu, những dây bầu, dây bí, dây mướp trả công người vun giồng kéo luống, tự mình tách vỏ bám sâu vào đất nhú lên những chiếc mầm, chiếc lá non tơ xanh rì mặt cát xen lẫn hoa mướp hoa bí vàng ươm, hoa bầu trắng muốt. Từng đàn bướm kéo về chao lượn trong gió phối mô thụ phấn, đơm hoa kết trái để sông Ba ơi ới gọi mùa.
Tháng tư về, ở cồn Trò, mỗi sáng tinh mơ các mẹ, các chị lăng xăng trong chiếc nón, cong cong đòn gánh, oằn nặng đôi vai kịp về chợ huyện, trong tiếng nói cười nhộn nhịp. Mỗi phiên chợ về, các mẹ các chị không quên gói bánh, gói trà và cả bầu rượu gạo thơm lừng quang gánh.
Khi xong việc đồng áng, từng đêm các chú, các anh rủ nhau ra cồn Trò canh giữ đám bắp, đám cà trổ muộn. Dưới ánh trăng huyền ảo, bên túp lều tranh liêu xiêu trong gió nam non mát rượi, họ nâng ly rượu mời nhau nhâm nhi với những trái mướp non luộc sẵn chấm muối ớt, cay nồng, ngọt lịm, thấm đượm hồn quê tình người. Tuy mộc mạc đơn sơ nhưng đâu dễ kiếm tìm.
TRẦN CAO TRÍ
