( Đọc tập thơ Hoài niệm của Đặng Thị Phương Loan – Trần Thị Điệp – Hội LH VHNT Phú Yên xuất bản năm 2007)
Xưa nay, có nhiều tập thơ do hai thi hữu góp lại in chung. Họ có thể là bạn bè, anh em, vợ chồng, thầy trò… Nhưng việc cả hai mẹ con in chung một tập thơ thì khá hiếm. Hai mẹ con đều là cô giáo, cùng là hội viên Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật tỉnh Phú Yên, và thơ của họ cũng có khá nhiều nét tương đồng về đề tài, cách thức thể hiện…
Tập thơ Hoài niệm được chia làm hai phần: thơ của mẹ và thơ của con. Phần một, thơ của con, Đặng Thị Phương Loan (sinh năm 1953), gồm 22 bài thơ. Xem thơ, ta biết đây là một cô giáo yêu nghề. Trong bài Hoa tím, chị nói với học trò: “Em yêu ơi, hồn ta chừng trẻ lại / Bởi nơi em khơi dậy tháng ngày qua / Thời nhiệt huyết của tuổi xuân phơi phới / Xem cuộc đời như gấm dệt ngàn hoa…”. Ta thường nghe tác giả nhắc nhiều đến điệp khúc “ngày xưa… giờ đây…” thể hiện sự nuối tiếc những vẻ đẹp xa xưa giờ đã lùi vào dĩ vãng. Từ “dâu bể” cũng được lặp lại nhiều lần. Thơ xưa thường dùng từ này để chỉ những đổi thay khôn lường ở đời. Đặng Thị Phương Loan cũng dùng theo nghĩa đó: “Dù bể dâu tan hợp / Dù ly biệt thân cành / Tự sinh rồi tự diệt / Muôn đời lá vẫn xanh” (Nỗi đau cây lá). Nhưng phổ biến hơn cả, tác giả sử dụng theo nghĩa đen, chỉ bãi dâu xanh tốt của quê xưa: “Quê tôi cách một con sông / Biển dâu ngút mắt tiếp đồng lúa xanh” (Nghĩa mẹ tình quê). “Níu tay mẹ qua biển dâu xanh ngắt / Lũ bướm vàng chấp chới, ngỡ trong mơ” (Mùa xuân quê ngoại). Đặc biệt, trong bài Hoài niệm, tác giả dùng từ này theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng: “Mùng một tết theo mẹ về quê ngoại / Biển dâu xanh cát ngập gót chân trần / … Bao kỷ niệm giờ đây xa quá đỗi / Chợt giật mình – năm tháng đuổi theo nhau”… Năm tháng đuổi theo dòng đời của mẹ lẫn của con. Giật mình đếm lại thời gian, cả hai mẹ con đã bước qua tuổi “tri thiên mệnh”: “Mẹ giờ tóc đã điểm hoa / Con giờ cát bụi đã nhòa mắt xanh”…
Phần hai, gồm 19 bài thơ của Trần Thị Điệp (sinh năm 1934). Có nhiều đề tài được nhắc lại như tình yêu quê hương, tình mẹ con, kỷ niệm mái trường, tình yêu tuổi học trò… Quê hương Phú Yên qua ngòi bút của tác giả cũng trẻ trung như người con gái xuân thì: “Vớt mây trắng, em cài lên mái tóc / Gió rì rào như khúc nhạc ngân vang / Chị Hằng ơi, mau trải ánh trăng vàng / Về góp mặt với mùa xuân đất Phú”. Tác giả cũng có nhiều bài thơ cảm động về mái trường xưa, nghĩa thầy trò, tình yêu, tuổi mộng… Đây là cảm xúc của một người học trò lớn tuổi trở lại ngôi trường mình từng học cách đây 46 năm: “Về lại trường xưa biết nói gì / Một thời thơ mộng đã đi qua / Một thời ép lá vào trang vở / Và dỗi hờn ai, lệ ướt mi”. Bởi tác giả là cô giáo, suốt đời gắn bó với nghề nên hình ảnh mái trường trở thành ký ức đẹp đối với bà trong suốt những năm tháng nghỉ hưu. Trần Thị Điệp cũng có nhiều sáng tạo trong cách thức thể hiện như trong bài thơ Mưa rơi, tác giả đã dùng thủ pháp “lạ hóa” các sự vật hiện tượng trong thiên nhiên: “Trời đùa mây lên núi / Mưa theo gió ập về / Ánh nắng vàng tắt hẳn / Sao bạc giăng bốn bề / Rời quê mấy mùa đông / Nhìn mưa càng nhung nhớ / Lũy tre làng cái thuở… / Nghiêng ngã trong mưa chiều”.
Mẹ làm thơ sinh con cũng làm thơ, tác phẩm của hai mẹ con đều chung một dòng ký ức thời gian. Bởi vậy cả hai đã đặt cho tập thơ một cái tên bình dị mà đầy ý nghĩa Hoài niệm. Đây không chỉ là hoài niệm của hai người mà còn là của rất nhiều người.
NGUYỄN THỊ THU NGUYÊN
