Doanh nghiệp là thuyền, doanh nhân là người chèo lái. Cơ chế kinh tế cởi mở, hội nhập là ngọn gió lành khoáng đạt để thuyền vươn mãi ra khơi. Nhưng nếu tay chèo không vững, sức không bền, chí không lớn, thiếu quyết tâm và sáng tạo, con thuyền kinh doanh cũng khó đi tới đích.
Có những doanh nhân mà sự xuất hiện của họ khiến con thuyền doanh nghiệp đi vào đúng quỹ đạo, vững vàng trước mọi sóng gió thương trường. Họ xứng đáng là thủ lĩnh, là “người lính thời bình”. Có những doanh nhân trở thành danh nhân với ý nghĩa được cả cộng đồng nhắc đến, ghi nhận bởi tài năng và nhiệt huyết với đất nước, với xã hội.
Tầm vóc của doanh nhân được khẳng định bởi những thành tựu có thật, đàng hoàng, chứ không thể là thước đo ảo, vụn vặt của những tuyên ngôn hoa mỹ và không thực chất.
Tôi đã gặp một doanh nhân, cái gốc từ một người thợ giỏi nghề, dám nghĩ dám làm mà đi lên. Sự sáng tạo thôi thúc khiến ông lúc nào cũng mất ăn, mất ngủ với các ý tưởng mới, các dự án nhen nhóm trong đầu. Làm bao bì nhựa, ông tính chuyện chế biến nguyên liệu để hạ giá thành. Đi tham quan mấy khu chung cư cao cấp, ông ấp ủ ý tưởng chế tạo ống nước sạch giá rẻ bán cho các công trình… Cơ chế còn giằng níu, cái nhìn về doanh nhân ở không ít địa phương còn thiếu sự tin cậy và cởi mở. Ông lại cứ một mình một ngựa, cứ thẳng hướng ngọn gió mà tiến lên, nên lắm lúc, thử thách chông gai chồng chất… Có lúc 5 giờ sáng, vừa mở máy điện thoại ra đã nghe ông gọi than phiền về sự hành dân, hành doanh nghiệp của mấy vị “nhà đèn” quen thói cửa quyền. Ông mang lên Hà Nội cả đống giấy tờ, văn bản chứng minh điện giá cao là bất hợp lý, quá tải đường dây là lỗi của ngành Điện chứ không phải tại khách hàng. Doanh nghiệp liên tục bị cắt điện không báo trước, ông bức xúc: Cứ thế này thì đất nước còn thiệt hại nhiều. Có lúc ông lại “góp ý” về cách áp giá đất không phù hợp, doanh nghiệp chịu thiệt mà cán bộ thừa hành có cơ nhũng nhiễu… Lẽ ra làm doanh nghiệp, lợi nhuận là hàng đầu thì phải biết “né”, phải tránh bị ghét, bị làm khó dễ. Đằng này… Nghe có người khuyên thế, ông cười khà khà: Đổi mới phải từ từ, không nóng vội. Nhưng nếu không ai dám lên tiếng thì bộ máy còn chậm chạp, sách nhiễu. Mình là doanh nhân, có tiếng nói, có điều kiện mà không dám “mở lời” thì người dân nghèo, người thấp cổ, bé họng còn khổ đến đâu. Thôi, cứ để tôi góp một “viên gạch” cho xây dựng, thủ tục “hành là chính” bớt được tý nào, dân được nhờ tý đấy.
Lại có doanh nhân như vị tổng giám đốc ngân hàng nọ lúc nào cũng đau đáu với người nghèo, lúc nào cũng như “mắc nợ” bởi những ý tưởng trợ giúp nung nấu trong đầu. Tuổi thơ của chàng trai đất nghèo Phú Thọ, củ sắn vất vưởng trường làng, nuôi cái chí vươn lên không ngừng nghỉ. Học đại học ở TP Hồ Chí Minh, cạy cục đi bốc vác lấy tiền ăn học. Bén duyên với đất mới Tây Nguyên, đi lên trong ngành ngân hàng từ nhân viên thường đến giám đốc chi nhánh trẻ nổi bật trong hệ thống, rồi trở thành tổng giám đốc một ngân hàng thương mại cổ phần… Con đường dài không ít gian truân, nhưng gương mặt vị doanh nhân ấy lúc nào cũng tươi tắn một cái nhìn về phía trước. Làm kinh doanh phải có hiệu quả và hiệu quả cao. Nhưng đồng tiền làm ra phải góp phần trợ giúp người nghèo, nâng cánh ước mơ cho những cảnh đời gieo neo, gian khó. Sáng kiến lập quỹ “Ươm mầm tài năng Việt”, chương trình “Về quê” xây trường học cứ lan xa, thắp lên khát vọng đổi thay… Đứng đầu một ngân hàng trong thời buổi cạnh tranh khốc liệt, thị trường tiền tệ nhiều thách thức, cường độ làm việc của anh làm nhiều người nể phục. Lúc ở Tây Nam Bộ, khi lên Tây Nguyên, thoắt cái đã thấy anh xuất hiện ở một hội nghị quốc tế tận xứ sở của Aziz Nesin… Thế nhưng, trong những khoảng lặng mỗi ngày, anh lại đau đáu nghĩ về những “món nợ” chưa trả được. Bước chân tím tái mùa lạnh của một em bé trên miền núi đá Hà Giang, cảnh gieo neo của mấy cô giáo cắm bản tận núi rừng Tây Bắc cũng làm anh khó ngủ. Nghĩ được điều gì mới mẻ, tâm đắc, 1-2 giờ sáng, anh lại lọ mọ ngồi vào bàn viết… Cứ bước thấp bước cao như nông dân mắc nợ ruộng đồng, cái chất lo toan, ham làm và làm cho kỳ được ở vị doanh nhân đầy trí tuệ này dường như thừa hưởng từ mảnh đất đồi nghèo khó, từ nụ cười ấm áp của người mẹ già đôn hậu lúc giục xóm giềng: “Các bác nhờ gì em nó thì sang ngay nhé. Chậm một chút, nó đi rồi thì lại mất công…”.
Ngọn gió lành cơ chế đang thổi vào đội ngũ doanh nhân sinh khí mới. Sẽ ngày càng có nhiều doanh nhân giàu có, thành đạt hơn. Nhưng niềm vui sẽ trọn vẹn khi đi cùng sự phát triển của đất nước, sẽ có thêm nhiều doanh nhân có trái tim khắc khoải, biết đồng cảm với cộng đồng, những doanh nhân có phẩm chất danh nhân như thế!
TS ĐỖ CHÍ NGHĨA
