Chị Trần Thị Nhẫn ngồi trước doi cát từ canh khuya đến lúc mặt trời đứng bóng, đong đầy nước mắt, đau đáu lo cho ba chiếc tàu nhiều tỉ bạc của gia đình đang mắc cạn ở giữa cửa biển Đà Diễn (phường 6, TP Tuy Hòa). Cũng ở nơi ấy, thời gian ấy, bộ đàm trạm hoa tiêu – “mắt biển” của những lão ngư, liên tục “réo” cầu cứu. Dường như mùa biển năm nào cũng vậy, cửa biển Đà Diễn bị bồi lấp, đôi bờ trơ cát, khiến hàng trăm tàu câu cá ngừ đại dương nổi tiếng ở miền Trung liên tục “đứng bánh”, nhiều chiếc mạo hiểm “vượt cạn” bị chìm hư hỏng, thiệt hại không nhỏ cho ngư dân.

Ông Phan Thuẫn – thành viên Trạm hoa tiêu đang dùng bộ đàm hướng dẫn tàu ra vào cửa biển - Ảnh: L.PHONG

ĐAU ĐÁU LO TÀU “ĐỨNG BÁNH” GIỮA CỬA BIỂN

“Tháng Giêng động dài, tháng Hai động tố, tháng Ba nồm rộ” - Dù đầu tháng ba âm lịch, biển Phú Yên vẫn còn “động tố”, vẫn sóng vỗ ì oàm, khiến cửa biển Đà Diễn vốn đã bồi lấp, càng lấp bồi thêm! Mấy ngày qua, khi bình minh, mặt biển giãn ra, hàng trăm người, kể cả người già, đàn bà, con gái ở các làng biển Phú Câu, Đông Tác táo tác lao về phía biển. Họ bày biện mâm cỗ cúng vái “Thần Nam Hải” phù hộ cho hàng trăm con tàu được “thoát hiểm” nơi mắc cạn. Họ chèo thúng, quăng dây, đánh vật trên cát nóng bỏng và hì hục cùng nhau kéo từng chiếc tàu đang “đứng bánh” giữa cửa biển. Họ thở dài thườn thượt, ướt đẫm mồ hôi trên lưng áo bạc, vì chưa cứu được chiếc tàu đang nghiêng chìm… Chị Trần Thị Nhẫn phờ phạc, tóc xõa lòa xòa trước sóng, nước mắt lưng tròng, chỉ tay về phía cửa biển, nơi có ba chiếc tàu PY-92797TS, PY-92197TS, PY-92699 đang mắc cạn từ chiều hôm qua, nói: “Tàu ra khơi ròng rã cả tháng đánh bắt được con cá đã vất vả, đến khi trở về cảng lại bị nạn, càng vất vả hơn. Nếu lỡ tàu thuyền hư hỏng, lật hoặc chìm, thì gia sản cùng hàng tấn hải sản tan theo bọt biển!”…

Thêm một lần tàu mắc nạn…, tôi sợ chị Nhẫn thêm buồn, nên không dám “truy” hỏi thêm điều gì. Xung quanh chị, hàng chục người đàn bà khác cũng đau đáu lo cho số phận con tàu của mình không thể “vượt cạn” chở cá vào bờ! Thượng úy Nguyễn Ngọc Ry - Trưởng trạm Biên phòng Đà Rằng vừa động viên ngư dân, vừa “chỉ huy” cán bộ, chiến sĩ kéo tàu giúp dân, cho hay: Quá nhiều tàu mắc cạn bị thiệt hại trong mùa biển này. Cuối năm ngoái và đầu tháng 1/2012, cửa cạn, sóng lớn ở cửa biển bồi lấp gây hư hại cả chục tàu, đã đánh dạt tàu PY-92701TS của ông Trần Cường và PY-90035TS của ông Lê Đức Tiến chìm một nửa thân tàu ngay cửa biển. Hậu quả tàu và máy hư hỏng, 3 thuyền viên bị thương nặng phải đưa đi cấp cứu tại bệnh viện tỉnh. Còn mấy ngày nay, ngư dân lại “vật lộn” với cửa bồi cát, tàu bị nạn. Hàng chục tàu chạy bung khói mù mịt, gãy chân vịt cũng không thể thoát khỏi những đụn cát dưới làn nước cạn. Công ty Bảo Việt Phú Yên vừa phải chi ngay gần nửa tỉ đồng cho ngư dân lắp mới hàng chục chân vịt, trong khi số thu bảo hiểm tàu chỉ được 196 triệu đồng! Hiện có hàng trăm chiếc tàu, dù đã sắm chuyến hơn 120 triệu đồng, đành phải “nằm bờ” chờ nước triều lên mới dám mạo hiểm ra cửa biển. Nhiều tàu khai thác khơi khác trở về không thể vào cảng cá phường 6, đành chạy đến Vũng Rô, An Ninh Tây hoặc vào tận cảng cá Cam Ranh (Khánh Hòa) để tiêu thụ hải sản. Do vậy, chi phí chuyến biển “đội” thêm 10-20%. Trong khi, các doanh nghiệp kinh doanh thủy sản trên cảng cá phường 6 cũng bị “vạ” lây do khó khăn trong việc tiếp cận tàu thuyền để thu mua nguyên liệu…

“Thà không may, run rủi tàu mắc nạn giữa mùa đông vì bão tố, chứ mùa nắng, mùa làm ăn, mà tàu cứ “đứng bánh” hư hại lắm, bức bách chịu không thấu!” – Lão ngư Phạm Đạn, Tổ trưởng Trạm hoa tiêu Đà Rằng, tâm sự.

Tàu kéo lai dắt tàu bị nạn - Ảnh: L.PHONG

TRẠM HOA TIÊU – “MẮT BIỂN” CỨU TÀU MẮC NẠN

Alô…! Tàu mắc cạn rồi. Trạm hoa tiêu hướng dẫn nhanh… ! Alô, “hoa tiêu” nghe rõ, một bảy ba hả, đánh mũi tàu chệch bãi cát bồi rồi rẽ hướng Tây chong thẳng vào bờ. Alô, chủ tàu PY92223 (của ông Lê Thái Bình) nhích tàu qua phải, lượn theo dòng nước để dân kéo vào cửa… Alô, tàu lai dắt tăng tốc kéo tàu bị nạn qua khỏi doi cát đi…! Những âm thanh ấy liên tục “réo” lên trên bộ đàm ở Trạm hoa tiêu Đà Rằng của bốn lão ngư tuổi đã ngoại lục tuần. “Lão ngư” Phan Thuẫn, Phó lạch Phú Câu, thành viên trạm hoa tiêu, nhễ nhại mồ hôi, khàn cả giọng “chỉ huy” tàu PY92223 và nhiều tàu khác “thoát hiểm” qua cái “lạch” nhỏ cửa biển Đà Diễn. Ông Võ Văn Sĩ, Chủ tàu PY-92369TS, vừa đưa tàu thoát cửa vào bờ, không giấu nổi niềm vui, nói: “Ngư dân ví trạm hoa tiêu như “mắt biển” cứu tàu mắc nạn. Bởi nếu không có những lão ngư có kinh nghiệm ở trạm hoa tiêu thông báo cho chủ tàu về thủy triều lên xuống, định giờ tàu ra vào cửa, “tiếp sức” hướng dẫn cho các thuyền trưởng lèo lái con tàu vượt cửa cạn…, thì mức độ tàu chạy bị va cát mắc nạn hư hỏng và thiệt hại sẽ nhiều hơn, nghiêm trọng hơn”…

Trạm hoa tiêu nằm ngay trên bãi cát trống hoác ở cửa biển, rộng chừng 3,5m² vách gỗ, mái lợp tole với thiết bị chỉ có bộ đàm, bình ắc quy. Bốn “lão hoa tiêu” Trần Đình Thống (82 tuổi), Phạm Đạn (64 tuổi), Trần Kim Hoa (63 tuổi), Phan Thuẫn (67 tuổi) thay nhau trực canh bộ đàm, mắt đăm đăm nhìn về phía biển để “lệnh” cho tàu điều chỉnh hướng di chuyển ra vào cửa. Khi có tàu bị mắc cạn, ngoài hướng dẫn bộ đàm, các “lão hoa tiêu” dù tuổi cao sức yếu, vẫn đội nắng, băng cát nóng bỏng chân trần, cùng ngư dân dùng sức kéo tàu vào bờ. Hỏi chuyện, lão ngư Trần Đình Thống cười to như gió biển, tâm sự: “Thời còn trai “cưỡi” tàu tung hoành, không thua kém bất cứ ai trên biển. Về già tôi giao lại toàn bộ 3 chiếc tàu cho con cái làm ăn.

Nhưng muốn nghỉ ngơi cũng không được, vì với kinh nghiệm mấy chục năm đi biển biết hướng dòng chảy, luồng lạch nông sâu, tôi không thể đứng khoanh tay nhìn hàng trăm tàu cá của bà con mình liên tục mắc nạn ở cửa biển Đà Diễn. Sau khi chứng kiến tàu về phải neo lâu ngày ngoài cửa, làm giảm sút chất lượng cá và 5 chiếc tàu bị mắc cạn tại cửa, sóng đánh thiệt hại không dưới 40 triệu đồng/tàu hồi tháng 1/2007, chúng tôi tự nguyện thành lập trạm hoa tiêu “dân lập” này để giúp con cháu giải cứu tàu chạy an toàn qua cửa biển”.

Bà con ngư dân phụ giúp kéo tàu vào bờ - Ảnh: L.PHONG

Mỗi ngày, trạm hoa tiêu của những lão ngư hướng dẫn cho cả trăm chiếc tàu thuyền có công suất lớn, nhỏ ra vào cửa biển an toàn. Dẫu vậy, mấy ngày nay, các lão ngư trạm hoa tiêu cũng buồn rầu, ăn ngủ không yên vì nước sông Đà Rằng chảy ra cửa dần cạn kiệt, bờ biển xâm thực mạnh, khiến dòng chảy thay đổi, bồi lấp nặng, dẫn đến quá nhiều tàu liên tục bị nạn, hư hỏng. Ông Phan Thuẫn nói: Dù đã nỗ lực giải cứu nhiều tàu, nhưng vẫn có thể xảy ra sơ suất hướng dẫn sai làm tàu mắc cạn. Do vậy, chúng tôi liên tục cập nhật thông tin thủy văn để hướng dẫn luồng lạch tốt hơn. “Sau khi thành lập Nghiệp đoàn Nghề cá phường 6 (dự kiến vào ngày 29/3 tới – PV), Trạm hoa tiêu sẽ yêu cầu tất cả tàu thuyền phải cung cấp đầy đủ tần số liên lạc, đồng thời huy động vốn trang bị máy bộ đàm tầm xa để mở rộng phạm vi liên lạc; qua đó gắn kết chặt chẽ hơn với các tàu để vận động giúp đỡ nhau, thực hiện nhiệm vụ “hoa tiêu” hiệu quả hơn!” – Ông Thuẫn khẳng định.

Tàu mắc cạn ở cửa biển Đà Diễn đã trở thành nỗi ám ảnh, nơm nớp lo sợ của ngư dân các làng biển phường 6, Đông Tác trong suốt sáu, bảy năm qua. Lão ngư Trần Đình Thống bức xúc: Tình trạng cửa biển Đà Diễn đang bị bồi lấp dữ dội, kéo dài nhiều tháng nay, gây khó khăn cho toàn bộ hơn 770 tàu thuyền của ngư dân nơi đây, nhiều tàu đã bị thiệt hại nặng. Các ban lạch Phú Câu, Bình Lợi, Đông Tác đã nhiều lần kiến nghị chính quyền địa phương đầu tư nạo vét cửa biển, trước mắt chỉ khơi thông luồng lạch để tàu ra vào an toàn trong mùa biển này. Thế nhưng, ngư dân chờ dài cổ vẫn chưa thấy động tĩnh gì!

Mùa câu cá ngừ đại dương khơi xa chính vụ chỉ còn hơn hai tháng nữa. Trong khi ngư dân vẫn đang phải tiếp tục đối mặt với nạn tàu “nằm bờ”, tàu mắc cạn ở ngay cửa; và phải chờ ngành chức năng tham mưu, chờ tỉnh cho chủ trương khảo sát, lập hồ sơ, chờ vốn, chờ thiết kế, thi công…, và chờ đến bao giờ mới “vét” khơi thông cửa biển Đà Diễn để tàu vươn khơi an toàn? 

LƯU PHONG