Một nhà báo quê ở thôn Xuân Phu, xã An Ninh Tây (huyện Tuy An) đã hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Sau khi đất nước thống nhất, người thân của ông đã liên tục gửi nhiều đơn thư đến các cơ quan chức năng thẩm quyền, nhưng do có sự nhầm lẫn, nên 31 năm sau ông mới được công nhận là liệt sĩ. Dù chậm, nhưng người con cả của ông là Nguyễn Phụng Lãnh, trú ở 176A Thống Nhất, phường Phương Sài, TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa vẫn bày tỏ niềm vinh dự tự hào sau thời gian dài đi tìm danh hiệu liệt sĩ cho cha.

 

LÊN ĐƯỜNG TẬP KẾT RA BẮC

 

Ông Nguyễn Phụng Lãnh đón nhận bằng Tổ quốc ghi công cha ông - liệt sĩ Nguyễn Phụng Kỳ

Vốn là một đảng viên, cán bộ Việt Minh năng động, tích cực, lại có kiến thức văn hóa, nên ngay từ khi Ủy ban hành chính kháng chiến xã An Ninh, huyện Tuy An ra đời, ông Nguyễn Phụng Kỳ đã được giao đảm nhiệm chức vụ Trưởng ban bình dân học vụ, chi ủy viên phụ trách công tác tuyên huấn chi bộ xã An Ninh. Lúc đó, người cha của ông Kỳ là bạch đầu quân Nguyễn Viết Kính, cán bộ mặt trận Liên Việt tỉnh Phú Yên (sau đó bị địch bắt tra tấn dã man dẫn đến chết vì bệnh tật, được Nhà nước tặng thưởng hai Huân chương kháng chiến hạng nhất). Ba người em của ông Kỳ lần lượt thoát ly tham gia kháng chiến, trong đó có hai người là liệt sĩ hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, một người là sĩ quan quân đội khi về hưu vẫn đảm nhiệm công việc Phó Chủ tịch Hội cựu chiến binh huyện Tuy An.

 

Tháng 8/1954, trong số những cán bộ đảng viên ở xã An Ninh lên đường đi tập kết ra Bắc có ông Nguyễn Phụng Kỳ. Ngày ông khoác ba lô lên tàu, người vợ hiền thục chân quê là bà Nguyễn Thị Chơi tay bồng, tay dắt 4 người con tiễn đưa ông rời khỏi con đường làng Xuân Phu, xã An Ninh với hy vọng đất nước sớm hòa bình thống nhất để gia đình sum vầy hạnh phúc. Cùng đi tập kết với ông Kỳ còn có người em trai là Nguyễn Văn Thử. Trước hôm lên đường, người cha kính yêu còn dúi vào tay cậu con trai cả Nguyễn Phụng Lãnh chiếc nhẫn vàng y một chỉ để làm kỷ niệm và sử dụng khi cần thiết.

 

Sau khi ra miền Bắc, thời gian đầu ông Nguyễn Phụng Kỳ được giao nhiệm vụ đi cải cách ruộng đất ở các huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh; huyện Thụy Anh, tỉnh Thái Bình và huyện Đông Triều, tỉnh Hồng Quảng. Tháng 10/1956, ông Kỳ được điều về làm phóng viên, biên tập viên Đài truyền thanh tỉnh Hồng Quảng – sau này là tỉnh Quảng Ninh. Còn ông Nguyễn Văn Thử là bộ đội đóng quân ở thủ đô Hà Nội. Năm nào cũng vậy, đến kỳ nghỉ phép, ông Thử đều dành vài ba ngày xuống Quảng Ninh thăm ông Kỳ.

 

BỨC THƯ BÁO HUNG TIN

 

Theo chứng cứ tài liệu chúng tôi thu thập được, giữa năm 1964, ông Nguyễn Văn Thử được lệnh lên đường trở lại chiến trường miền Nam. Trước khi đi B, anh em ông Kỳ đã gặp nhau lần cuối cùng ở Quảng Ninh. Lần đó, ông Kỳ đã kể cho người em trai của mình biết, ngoài việc dành dụm tiền lương mỗi tháng, tiền thưởng các đợt thi đua công tác, tiền nhuận bút để gửi tiết kiệm tại ngân hàng được 3.000 đồng, ông còn mua sắm được chiếc nhẫn một chỉ vàng y, một đồng hồ đeo tay, một quạt điện để bàn, một radio, một chiếc xe đạp làm phương tiện đi lại cùng nhiều đồ dùng sinh hoạt cá nhân khác. Sau này ông Thử kể lại, một buổi chiều đầu mùa đông năm 1972, khi ông đang là sĩ quan quân đội, trực tiếp làm công tác chính trị ở Trường quân chính tổng hợp Quân khu 5, thì chiến sĩ quân bưu mang đến cho ông lá thư của một người bạn là Lê Phong gửi từ miền Bắc. Trước đó ông Phong từng đảm nhiệm công việc Trưởng Đài truyền thanh tỉnh Hồng Quảng, nhưng sau này đã chuyển sang giữ chức vụ Giám đốc Xí nghiệp mỏ than Hòn Gai - Cẩm Phả. Trong thư, ông Phong báo tin người anh trai của ông Thử đã hy sinh sau khi bị máy bay Mỹ oanh tạc, ném bom ngay phía trước cửa hầm trú ẩn. Theo lời kể của ông Phong trong thư, lúc đó ông Nguyễn Phụng Kỳ đang làm nhiệm vụ trực đài để phát tin tức thời sự buổi trưa ngày 9/6/1972. Dù đã được đồng đội đưa vào bệnh xá để cấp cứu, nhưng thân thể ông Kỳ bị bỏng nặng, nên ông đã trút hơi thở cuối cùng vào lúc 13 giờ chiều ngày 10/6/1972. Lúc đó, ngoài công việc của một phóng viên, biên tập viên, ông Kỳ còn là Trưởng phòng Tổ chức – Hành chính Đài truyền thanh tỉnh Quảng Ninh.

 

Cầm bức thư trong tay, ông Thử đã đọc đi, đọc lại nhiều lần, nước mắt đẫm ướt cả trang giấy sẫm màu, tâm trạng rối bời. Biết là trong hoàn cảnh chiến tranh loạn lạc, đất nước chia cắt hai miền, không ai có thể đùa bằng một hung tin đau xót như thế. Tuy nhiên, lúc đó ông Thử vẫn thầm mong những điều chẳng lành mà người bạn đã viết trong thư chỉ là một sự nhầm lẫn nào đó. Do chiến tranh ngày càng diễn ra ác liệt, nên ông Thử chưa có điều kiện xác minh nguồn tin anh trai hy sinh, trong khi đó cơ quan quản lý cũng không thể nào gửi được giấy báo tử vào Nam cho thân nhân gia đình.

 

31 NĂM ĐI TÌM DANH HIỆU LIỆT SĨ

 

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, trong khi nhiều gia đình ở miền Nam thật sự mừng vui khi đón chào người thân của mình từ miền Bắc trở về quê nhà sau hơn 20 năm xa cách, thì bà Nguyễn Thị Chơi cùng 5 người con phải sống trong tâm trạng buồn tẻ khi biết chắc ông Kỳ đã mãi mãi đi xa. Một đêm giữa tháng 11/1975, người con trai đầu của ông Kỳ là Nguyễn Phụng Lãnh, lúc đó đương chức Hiệu trưởng Trường cấp III Hoàng Văn Thụ, TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa đã khoác túi xách lên tàu hỏa ra miền Bắc để tìm kiếm phần mộ và di vật của người cha để lại.

 

Lần đầu tiên ra Hà Nội, rồi xuống Quảng Ninh, ở đâu ông Lãnh cũng được nhiều người giúp đỡ rất tận tình. Khi nghe ông Lãnh cho biết mình là con trai của ông Kỳ, nhiều cán bộ, phóng viên ở Đài truyền thanh tỉnh Quảng Ninh đã bật khóc khi nhận ra trên gương mặt của ông Lãnh có nhiều nét giống ông Kỳ. Ông Lãnh kể: “Sau một hồi thăm hỏi cuộc sống, sức khỏe những người thân trong gia đình tôi, ông Trần Thế Bạt - Phó trưởng phòng Tổ chức – Hành chính mở chiếc tủ gỗ, rút ra tập hồ sơ cá nhân cha tôi. Ngoài tấm Huy chương kháng chiến hạng nhất do Chính phủ tặng thưởng và chứng minh thư số 264678 do Sở công an Hồng Quảng cấp cho cha tôi ngày 8/9/1958, còn có nhiều tài liệu giấy tờ khác. Trong đó có nhiều tài liệu khiến tôi thật sự xúc động đến rơi nước mắt…”. Đó là sơ đồ mộ chí ông Nguyễn Phụng Kỳ trong Nghĩa trang miền Nam ở núi Xẻ, Hòn Gai được một phóng viên vẽ lại trên giấy A4 bằng bút mực khá cẩn trọng; giấy báo tử số 083/ĐTT của Đài truyền thanh Quảng Ninh gửi cho Bộ nội vụ và Ty thương binh xã hội tỉnh Quảng Ninh ngày 12/10/1972; Quyết định số 204/QĐ-UB ngày 15/9/1972 của UBND tỉnh Quảng Ninh thanh toán tiền trợ cấp chôn cất và hai tháng lương cho ông Kỳ gồm 324 đồng 7 hào 2 xu. Ngoài ra, Đài truyền thanh tỉnh Quảng Ninh đã tiến hành lập biên bản kiểm kê tài sản cá nhân ông Nguyễn Phụng Kỳ gồm 63 danh mục từ áo lót, bít tất, bút máy, bút chì, viên đá lửa, đèn pin cho đến nhẫn vàng, xe đạp đều được thống kê đầy đủ. Một số tài sản, đồ dùng hư hỏng được lập biên bản tiêu hủy, loại còn sử dụng được thì định giá để bán hoặc bàn giao cho cơ quan chức trách lưu giữ.

 

Đồng đội viếng mộ liệt sĩ Nguyễn Phụng Kỳ (tháng 11/1975)

 

Ngày 21/11/1975, Ty thương binh – xã hội tỉnh Quảng Ninh cấp giấy giới thiệu cho ông Nguyễn Phụng Lãnh đến Bộ Lao động – Thương binh - Xã hội nhận số tiền còn lại của ông Nguyễn Phụng Kỳ gồm 522 đồng 2 hào 2 xu và 9 loại tài liệu, di vật lưu niệm khác.

 

Trở về miền Nam sau khi viếng mộ, thắp nén hương tưởng nhớ người cha, suốt 31 năm sau đó, ông Lãnh cùng người mẹ ruột Nguyễn Thị Chơi, chú ruột Nguyễn Văn Thử liên tục gửi đơn đến các cơ quan chức trách ở tỉnh Quảng Ninh và Bộ Lao động – Thương binh - Xã hội đề nghị công nhận liệt sĩ đối với ông Nguyễn Phụng Kỳ. Mặc dù ngày 7/3/1986, Hội đồng Nhà nước truy tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhì cho ông Nguyễn Phụng Kỳ vì đã có công lao trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nhưng do hiểu nhầm ông Kỳ bị tử nạn trong trường hợp bị máy bay địch ném bom trúng cửa hầm trú ẩn, mà không tính đến tình tiết ông đang thực hiện nhiệm vụ trực ban tại Đài truyền thanh Quảng Ninh để phát tin tức thời sự, nên việc lập thủ tục hồ sơ đề nghị công nhận liệt sĩ đối với ông chưa được các cơ quan có thẩm quyền xem xét giải quyết. Mãi đến ngày 20/10/2006, danh hiệu liệt sĩ Nguyễn Phụng Kỳ mới được công nhận tại bằng Tổ quốc ghi công và Quyết định số 1379/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

 

Trong danh sách 704 liệt sĩ hy sinh trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ bảo vệ Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế của hai xã An Ninh Tây, An Ninh Đông hôm nay có thêm tên liệt sĩ Nguyễn Phụng Kỳ, sinh năm 1918, quê quán thôn Xuân Phu, xã An Ninh Tây, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên.

 

PHAN THẾ HỮU TOÀN