Ngày còn nhỏ, học lịch sử về thời kỳ dựng nước của các vua Hùng và được biết sự tích bánh chưng, bánh dầy, chúng tôi ao ước được ra Phú Thọ lên núi Nghĩa Lĩnh thăm Đền Hùng. Đầu năm 1977, tôi về Đoàn Địa chất thủy văn 62 thực tập tốt nghiệp với chuyên đề Tìm kiếm thăm dò nước ngầm khu vực Tiên Kiên- Ba Hàng. Nhìn vào tấm bản đồ địa hình thấy có biểu tượng vị trí Đền Hùng Vương ở núi Nghĩa Lĩnh thuộc xã Hy Cương, có đường đồng mức ghi độ cao 175 mét, trong khu vực của phương án, mấy anh em học sinh thực tập chúng tôi háo hức định rủ nhau lên thăm.
Dâng lễ vật trong ngày giỗ Tổ - Nguồn: VNN
Anh tổ trưởng tổ phương án bảo đợi đến mùng mười tháng ba âm lịch, địa phương mở hội hẵng đi mới vui. Chúng tôi nóng lòng chờ đến ngày Giỗ Tổ để lên viếng Đền Hùng.
Sau hai tháng thực tập lộ trình đo vẽ địa chất thủy văn, chúng tôi chuyển lên xã Tứ Xã thực tập theo dõi khoan bơm thủy văn. Ba anh em trọ trong một nhà dân, thay nhau ra lỗ khoan đo mực nước ngầøm, mô tả mẫu khoan, ghi chép tài liệu. Một buổi chiều từ lỗ khoan về, thấy bác chủ nhà sửa soạn lau chùi bàn thờ, anh lớn tuổi nhất trong nhóm chúng tôi hỏi thăm có phải nhà sắp có đám giỗ. Bác chủ nhà mới nói, hôm nay là mùng chín, mai mùng mười Giỗ Tổ Hùng Vương, bà con ở đây vẫn thường sửa soạn bàn thờ để cúng Tổ. Lúc đó anh em chúng tôi mới biết là ngày Giỗ Tổ đã đến, vì mải làm việc nên không nhớ.
Hồi đó việc tổ chức giỗ Tổ chỉ tiến hành ở Đền Hùng (xã Hy Cương, tỉnh Vĩnh Phú - nay là Phú Thọ)ï, còn ở các nơi khác hầu như không tổ chức gì. Bởi vậy khi thấy bà con ở Phú Thọ giỗ vua Hùng trong nhà mình, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên. Mới hay câu ca “Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba” thể hiện đạo lý, sự thành kính đối với tổ tiên cội nguồn dân tộc của mỗi người dân đất Việt, như con cháu nhớ ngày giỗ ông bà, cha mẹ mình trong mỗi gia đình.
Sáng hôm đó chúng tôi dậy nấu cơm ăn sớm. Năm giờ sáng trời còn sương mù song trên các nẻo đường làng, người dân đã í ới gọi nhau đi lễ Đền Hùng. Chúng tôi hòa vào dòng người trẩy hội, trực chỉ hướng núi Nghĩa Lĩnh cách nơi ở hơn mười ki-lô-met. Khoảng bảy giờ, sương mù tan, nắng mỗi lúc mỗi gay gắt. Mồ hôi bắt đầu nhễ nhại, thấm ướt lưng áo. Mọi người vẫn hồ hởi cuốc bộ hướng về Đền Hùng, mong đến sớm để hành lễ.
Chúng tôi đến chân núi vừa lúc đoàn đại biểu Đảng và Nhà nước do ông Hoàng Quốc Việt, Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam dẫn đầu về viếng các vua Hùng đang chầm chậm leo lên núi. Ba anh em tôi hòa vào dòng người như lũ cuốn nhích từng bước, từng bước, lên từng bậc thang. Hơi người và cái nóng hừng hực vẫn không làm chùn chân người hành hương. Qua cổng, leo lên 255 bậc, chúng tôi đến đền Hạ ở lưng chừng núi, địa thế khá bằng phẳngï. Tương truyền đền Hạ là nơi mẹ Âu Cơ sinh ra bọc trăm trứng nở ra trăm người con. Mọi người xếp hàng lần lượt vào kính cẩn thắp hương trước bàn thờ mẹ Âu Cơ. Trong khói nhang nghi ngút, hương trầm ngào ngạt, con dân nước Việt về đây vọng nhớ Người Mẹ vĩ đại của cội nguồn dân tộc để thấm thêm cái nghĩa cái tình của hai chữ đồng bào. Từ đền Hạ trèo lên 168 bậc nữa sẽ đến đền Trung, nơi vua Hùng cùng các quan nghỉ ngơi sau khi thăm thú vùng đất Tổ và săn bắn, hoặc đàm đạo việc nước, việc quân. Theo dòng người tiếp tục cuộc hành trình, chúng tôi leo tiếp 102 bậc để lên đền Thượng thắp hương bái lạy Quốc Tổ Hùng Vương. Ngày xưa, hàng năm các vua Hùng vẫn thường lên đỉnh núi này làm lễ tế trời đất, cầu cho mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an. Từ trên đỉnh núi nhìn về phía đông nam thấy lấp lóa trong ánh nắng chói chang là ngã ba Bạch Hạc, nơi sông Lô đổ vào sông Hồng. Đưa mắt nhìn xa xa, bên phải là núi Tản Viên mờ xanh ẩn hiện trong mây ngàn, bên trái là dãy núi Tam Đảo hùng vĩ; ruộng vườn xanh ngút ngát, tiếp nối đồi cọ nương chè lóng lánh nắng tươi. Cạnh đền Thượng về phía đông thấp hơn vài chục bậc là lăng mộ vua Hùng thứ sáu. Phía sau ngọn núi này có rất nhiều cây cổ thụ cao hàng chục mét.
Sau khi thắp hương, chúng tôi đi xuống, men theo lối nhỏ khác với lối lên, rẽ qua đền Giếng, nơi thờ hai công chúa Ngọc Hoa và Tiên Dung, con vua Hùng thứ mười tám. Trong đền có một cái giếng, nước rất trong làm nổi rõ những đồng xu, tờ giấy bạc một hào, hai hào, năm hào… có cả tờ mười đồng nằm chìm dưới đáy giếng do những người đến viếng thả xuống. Một sư cô đang dùng cái kẹp tre gắp những đồng bạc lên. Vừa làm sư cô vừa kể cho mọi người đến viếng biết: Tương truyền, khi theo vua cha lên núi Nghĩa Lĩnh, hai công chúa thường đến soi mặt, chải tóc ở đây. Rời đền Giếng, chúng tôi quay ngược trở lại, lên bảo tàng lịch sử được đặt trong dãy nhà của chùa Thiên Quang ở đền Hạ để tham quan các di tích khảo cổ có từ thời đại các vua Hùng như trống đồng, các vật dụng bằng đá, bằng đồng…
Mải tham quan, viếng Đền Hùng, chúng tôi như quên cả đói và thời gian, lúc rời nhà bảo tàng đã xế chiều. Mấy anh em chụp vài tấm ảnh kỷ niêïm rồi hòa vào dòng người tỏa về các ngả. Mang theo tâm tưởng của một con dân nước
Ba mươi mốt năm rồi, bây giờ khu vực Đền Hùng đã được tu bổ, xây dựng thêm nhiều công trình mới khang trang đẹp đẽ, nhưng tôi vẫn nhớ mãi chuyến hành hương về Đền Hùng đầy ấn tượng năm ấy.
HỮU THỌ
