Đó là một trò chơi tuổi nhỏ, vào mùa hè, ở quê, mà ngày trước lũ trẻ chúng tôi cực kỳ mê.

Trò chơi tuổi thơ – Ảnh: HOÀNG NHIỆM

Nhà chòi là một “công trình” vừa là nhà, vừa là chòi. Cất nhà chòi khá đơn giản, nhưng ấy là với người lớn; còn trẻ con, muốn làm được nhà chòi cũng phải có “nghề” chút đỉnh (nghĩa là có ít nhất một lần theo các anh chị lớn dựng nhà chòi mà… học việc) và còn cần thêm chút tài hoa. Không tài hoa, chỉ có nghề thì dựng cũng thành thôi, nhưng căn nhà chòi sẽ thô vụng, không xinh. Đầu tiên là kiếm chặt tre hay cây săn (tức các loại cây thân gỗ, ruột đặc – không rỗng như tre nứa) mà dựng sườn, cột mái. Vườn quê xưa cây cối, tre trảy không hiếm, vấn đề là phải biết cách ước lượng, tính toán để chọn cây thẳng thớm, vừa tầm cỡ, kích thước, tỉ lệ thì căn nhà chòi dựng lên mới đẹp và tương đối vững bền. Khâu này thường dành cho các “thợ cả” (lớn tuổi) dày dạn kinh nghiệm, óc thẩm mỹ và… sức lực. Đám “thợ phụ” bé con chỉ có thể phò theo cho các “đàn anh”… sai vặt: gom cây cối, quét tước, lẻn vào nhà lấy (trộm) các đồ dùng...

Dựng nhà chòi phải chọn chỗ đất bằng phẳng, sạch sẽ (thường là dưới các tán cây cổ thụ). Cột nhà được đào lỗ, chôn luôn xuống đất. Công cụ dựng nhà chủ yếu chỉ trông vào… cái rựa, còn rường, kèo, đòn tay, rui mè… tất tật được buộc dính vào nhau bằng dây… dây chuối. Ấy vậy mà rồi cũng xong, cũng vững chãi ra trò! Phần việc đầu tiên của lũ thợ phụ là hò nhau đi chặt từng ôm lá đủng đỉnh (một loại cây giống cọ, lá có thể dùng bó chổi) về lợp mái, dừng vách. Tiếp đến là leo bẻ lá sầu đâu (lá xoan) mà rải nền. Tiếng là giao thợ phụ, nhưng thợ cả vẫn phải để mắt mà trông nom, mà chỉ đạo cho em út “thi công”; bởi khâu lợp mái, dừng vách mà buộc, nẹp không khéo, chỉ cần một trận gió to thổi qua là cả căn nhà chòi lại chỉ còn… trơ cái sườn trống huếch! Khâu cuối cùng là tạo dáng thẩm mỹ. Dùng dao, rựa mà hớt bỏ những phần lá thừa cho gọn. Trang điểm thêm cho căn nhà chòi bằng hoa, lá và các vật dụng (đồ chơi) ưa thích.

Nhà chòi là đồ chơi, nhưng là thứ đồ chơi được sử dụng thật. Cái nền nhà là nơi để rủ nhau ngồi mát, tán gẫu, để nằm đọc sách hoặc… ngủ trưa những khi chúng tôi có nhu cầu về một chốn giang sơn riêng biệt, tự do.

Trong ký ức tuổi thơ tôi, dựng xong căn nhà chòi là xem như đã hoàn thành xong… việc lớn! Những ngày sau đó, ngoại trừ ban đêm bị mẹ bắt… vào nhà mà ngủ, còn ban ngày, lũ trẻ chúng tôi hầu như… loay hoay suốt ở nhà chòi! Cái thiên đường tuổi nhỏ náu mình nơi góc vườn quê êm mát kia quả có sức quyến rũ đến mê người. Để rồi khi lớn lên, bắt đầu cuộc hành trình tạo gia dựng nghiệp, lần đầu tiên bước qua ngưỡng cửa căn nhà do chính ta làm chủ, ta mới chợt bàng hoàng nhận ra: cảm giác ấy sao mà giống cảm giác bước qua ngưỡng cửa căn nhà chòi của ta ngày xưa đến vậy.

Y NGUYÊN