Vừa mới đi vào hoạt động không lâu, song việc khai thác mỏ sắt Phong Hanh của Công ty TNHH luyện kim Sơn Giang đã có những vi phạm. Phải chăng vì được hưởng ưu đãi đầu tư mà nhà đầu tư đến từ Trung Quốc muốn bỏ qua các thủ tục cần thiết ?

Khu vực tinh luyện quặng sắt - Ảnh: N.TRƯỜNG

 

MỎ TẠM DỪNG KHAI THÁC

Từ thị trấn Chí Thạnh theo tuyến ĐT 641 về hướng tây nam chừng 4 km là đến khu vực mỏ sắt Phong Hanh, thuộc địa phận xã An Định (Tuy An). Đây là vùng đồi núi thấp, dày cây bụi tiếp giáp với khu vực dân cư, đồng ruông. Theo đánh giá của Sở Tài nguyên và Môi trường Phú Yên mỏ sắt Phong Hanh có trữ lượng quặng sắt khoảng vài chục triệu tấn với hàm lượng Fe2O3 từ 10 đến 50%, nằm gần như lộ thiên dễ khai thác, chế biến. Mỏ khoáng sản kim loại này được UBND tỉnh Phú Yên cấp phép khai thác cho Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang (100% vốn nước ngoài) trên diện tích 21 ha tại Giấy phép số 629/GP-UBND vào ngày 2/4/2007.

Vừa vào khu vực mỏ chúng tôi gặp ngay một khối lượng lớn quặïng sắt thành phẩm có màu đen dạng bột đổ thành đống cao liền nhau, nằm phơi trên nền đất. Vào sâu trong mỏ, là một vùng đồi núi được “bóc vỏ” lộ ra lớp đất đá đỏ gạch tương phản với màu xanh quen thuộc của núi rừng chung quanh. Trên những quả đồi nham nhở lộ ra lớp đất đỏ lấn vào màu xanh cây cối đã hình thành những tuyến đường uốn lượn theo sườn đồi phục vụ cho việc vận chuyển quặng thô về khu chế biến. Lúc này việc khai thác đã tạm dừng, các phương tiện khai thác như máy đào, máy xúc, xe tải nặng được tập kết về trước văn phòng Ban điều hành mỏ. Còn tại khu vực tuyển quặng, cả trăm nghìn khối quặng thô lẫn đất đá sẵn sàng đưa vào dây chuyền chế biến. Nhiều công nhân đang cặm cụi sửa chữa hệ thống sàn tuyển quặng. Nơi đầu ra của hệ thống tinh tuyển quặng, trên một bãi đất rộng khoảng nửa ha, quặng sắt màu đen còn ngậm nước đặc sệt đang được một chiếc máy ủi gom lại một góc tạo thành đống lớn để xe tải chuyển ra địa điểm tập kết thành phẩm. Điều này cho thấy, các hoạt động khai thác và chế biến quặng sắt chỉ mới tạm dừng trước đó vài ngày.

Ông Đặng Văn Khanh, Giám đốc Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang cho biết: “Sau khi được UBND tỉnh cấp phép khai thác mỏ, công ty đã tiến hành làm vệ sinh toàn bộ khu vực, mở đường đến các điểm khai thác quặng. Trong quá trình đó, chúng tôi đã tận thu lớp phủ có chứa quặng nghèo (10% Fe2O3). Đến đầu năm 2008, công ty chúng tôi mới bắt đầu tuyển quặng, đến nay thu được hơn 5.000 tấn quặng tinh tuyển, có hàm lượng sắt chiếm 61%. Trong giai đoạn này, công ty vẫn còn trong chương trình sản xuất thử để hoàn thiện dây chuyền tinh tuyển quặng sắt. Công ty đang lập dự án xây dựng Nhà máy Luyện cán thép tại chỗ, có công suất 100.000 tấn/năm, dự kiến sẽ đi vào hoạt động cuối năm 2009, nên đang làm thủ tục mở rộng khu vực khai thác mỏ lên 100 ha với yêu cầu quặng tinh luyện 300.000 tấn/năm”. Chủ tịch UBND xã An Định, Phan Văn Ba cho hay: “Hiện tại việc khai thác mỏ sắt Phong Hanh chưa ảnh hưởng gì đến cuộc sống nhân dân địa phương, song do người dân ở thôn Phong Thăng lo ngại việc đơn vị khai thác mỏ đắp đập để lấy nước tự chảy từ khe núi có thể làm thiếu nước cho đồng ruộng vào mùa nắng hạn.

Mặc dù đã yêu cầu dừng mọi hoạt động khai thác, chế biến quặng, nhưng máy ủi vẫn đang tiếp tục gom quặng tuyển ở khu vực tinh luyện quặng - Ảnh: N.TRƯỜNG

 

PHÁT HIỆN NHỮNG SAI PHẠM

Sự việc bắt đầu vào ngày 26/3/2008, khi Đội quản lý thị trường cơ động (Chi cục QLTT tỉnh Bình Định) phát hiện gần 515 tấn quặng sắt tinh tuyển đang chuẩn bị đưa xuống tàu tại cảng Quy Nhơn. Số quặng sắt này của Xí nghiệp Chí Thành (khu phố Chí Đức, thị trấn Chí Thạnh huyện Tuy An) xuất khẩu sang Trung Quốc. Lần theo đường dây mua bán, các cơ quan chức năng phát hiện quặng sắt đó có xuất xứ từ mỏ sắt Phong Hanh do Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang khai thác. Từ thông tin đó, ngày 4/3, Sở Tài nguyên và Môi trường Phú Yên tiến hành kiểm tra hoạt động khai thác mỏ sắt Phong Hanh thì phát hiện nhiều sai phạm nghiêm trọng.

Tại hiện trường, Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang đã mở 4 moong khai thác quặng sắt, sàn tuyển hơn 5.000 tấn quặng tinh luyện nhưng chưa ký hợp đồng thuê đất, chưa ký quỹ phục hồi môi trường, chưa có thiết kế khai thác mỏ và cũng không có giám đốc điều hành mỏ. Ông Nguyễn Duy Dương, Chánh thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường chỉ ra việc làm của Công ty này đã vi phạm điều 3 của Giấy phép 629/GP-UBND: “Hoạt động khai thác khoáng sản theo giấy phép này chỉ được tiến hành sau khi Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang nộp thiết kế mỏ, kế hoạch khai thác cho Sở Tài nguyên và Môi trường; ký quỹ phục hồi môi trường; ký hợp đồng thuê đất và đăng ký hoạt động sản xuất kinh doanh tại các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật”. Và mặc dù từ ngày 15/5/2007, Sở Tài nguyên và Môi trường có công văn yêu cầu Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang bổ sung các thủ tục theo quy định tại điều 3 của Giấy phép 629/GP-UBND, song Công ty không quan tâm thực hiện. Đây là hành vi cố tình dây dưa của nhà đầu tư. Sau khi lập biên bản vi phạm hành chính, chúng tôi đã yêu cầu Công ty TNHH dừng ngay mọi hoạt động khai thác mỏ sắt Phong Hanh, buộc làm đầy đủ các thủ tục như quy định của điều 3 của Giấy phép chậm nhất đến hết ngày 30/5/2008, đồng thời xem xét để có hình thức xử phạt nghiêm minh.

Một góc khu vực khai thác mỏ sắt Phong Hanh -  Ảnh: N.TRƯỜNG

 

Qua kiểm tra, cơ quan chức năng còn phát hiện Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang đã ký hợp đồng bán 60.000 tấn sắt quặng tinh cho Xí nghiệp Chí Thành với giá 200.000 đồng/tấn và đã có hóa đơn xuất bán hàng với số lượng 5.000 tấn. Điều này đã vi phạm nghiêm trọng Giấy chứng nhận đầu tư do UBND tỉnh cấp, nghĩa là quặng sắt khai thác tại đây chỉ phục vụ cho Nhà máy Luyện kim của công ty này đặt tại cụm công nghiệp Tam Giang (Tuy An). Hơn nữa, mặc dù mới khai thác hơn 5.000 tấn quặng, song công ty đã ký hợp đồng bán đến 60.000 tấn, thể hiện ý đồ muốn chuyển quặng lâu dài về Trung Quốc thông qua một doanh nghiệp tư nhân địa phương để tránh tiếng.

Những sai phạm nói trên cho thấy nhà đầu tư đến từ Trung Quốc cố tình không chấp hành các quy định của pháp luật Việt Nam.

Mong rằng, Công ty TNHH Luyện kim Sơn Giang nhanh chóng khắc phục những tồn tại trên để việc khai thác mỏ sắt Phong Hanh có thể trở lại hoạt động bình thường. Cơ quan chức năng cũng cần xem lại hoạt động kinh doanh của Xí nghiệp Chí Thành, đơn vị đã tiếp tay cho nhà đầu tư nước ngoài làm “chảy máu” tài nguyên quốc gia.

NGUYÊN TRƯỜNG