Lâu nay, các hoạt động liên quan đến công tác bảo vệ môi trường nói chung, công tác quản lý môi trường nói riêng thường được coi là nhiệm vụ của các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành. Hiện nay, bảo vệ môi trường được xác định là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, trong đó các doanh nghiệp phải có trách nhiệm cao.

Các doanh nghiệp sản xuất phải coi trọng trách nhiệm bảo vệ môi trường là một vấn đề quan trọng - Ảnh: N.TRƯỞNG

ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CẦN SỰ THAM GIA CỦA NHIỀU THÀNH PHẦN

Trước đây, các vấn đề liên quan đến môi trường ít thu hút sự chú ý của các doanh nghiệp (DN) ở Phú Yên nên các DN đã gặp nhiều khó khăn khi phải giải quyết các hậu quả môi trường để lại. Xét tổng thể, chi phí để khắc phục các hậu quả môi trường, trong nhiều trường hợp, còn lớn hơn chi phí để xây dựng các công trình xử lý chất thải. Đó là chưa kể tới các khoản lệ phí, tiền phạt vi phạm khi xảy ra các sự cố môi trường.

Đánh giá tác động môi trường là một công cụ hữu hiệu của công tác quản lý nhà nước về môi trường. Mặt khác, đánh giá tác động cũng có liên quan mật thiết với sự hoạt động của các DN, đặc biệt là khi DN đầu tư xây dựng mới hoặc nâng cấp dây chuyền công nghệ sản xuất... Đánh giá tác động môi trường là một công đoạn bắt buộc trong trình tự xây dựng, thực hiện dự án, vừa giúp cho các DN xác định được các tác động (tích cực và tiêu cực) có thể xảy ra trong quá trình xây dựng và ngay cả khi dự án đã đi vào hoạt động. Nhờ đó, DN có thể tiết kiệm được cả tiền của, thời gian, công sức trong công tác bảo vệ môi trường.

Đánh giá tác động môi trường cần sự tham gia của nhiều thành phần trong xã hội như cơ quan quản lý môi trường các cấp, chủ đầu tư (các DN), cơ quan tư vấn chuyên ngành, cộng đồng dân cư địa phương... liên quan chặt chẽ với hoạt động của từng DN với các dự án cụ thể. Nhận được sự đồng thuận của các thành phần xã hội trên một cách nhanh chóng, chính xác sẽ góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của các DN.

CÁC CÔNG CỤ KINH TẾ TRONG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG

Công cụ kinh tế được đánh giá là một trong những công cụ quản lý môi trường hữu hiệu. Hiện nay, công cụ kinh tế đã được các cơ quan chức năng từng bước áp dụng ở các quy mô khác nhau. Việc nắm chắc bản chất, cơ chế hoạt động của các công cụ này sẽ giúp cho các DN nâng cao khả năng cạnh tranh của mình trong bối cảnh hội nhập kinh tế của đất nước. Bên cạnh đó, đánh giá tác động môi trường cũng là một phần việc vừa mang tính pháp lý phải tuân thủ vừa giúp cho các DN tranh thủ được sự đồng thuận của cộng đồng dân cư địa phương và hơn thế nữa, họ có thể nắm được những tác động có thể xảy ra của dự án. Từ đó, có những phương án quản lý, giảm thiểu những tác động tiêu cực.

Nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền: Tổ chức Hợp tác kinh tế và phát triển soạn thảo “Nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền” và được chấp nhận năm 1972 như là một nguyên tắc kinh tế căn bản cho chính sách môi trường. Nguyên tắc này đòi hỏi những người gây ô nhiễm trả tiền cho việc kiểm soát làm giảm chất thải xuống một mức chấp nhận được, chứ không phải cho sự suy giảm môi trường bởi lượng chất thải đó.

Lý thuyết hiệu quả kinh tế đòi hỏi người gây ô nhiễm phải trả hoàn toàn chi phí về sự phá hoại môi trường do hoạt động của họ. Điều này buộc các nhà sản xuất làm giảm sự ô nhiễm, ít ra cũng ở mức mà chi phí biên của việc giảm ô nhiễm bằng với chi phí biên của sự ô nhiễm đó.

Thuế môi trường, thuế ô nhiễm tối ưu: Đây là loại thuế thu vào các đối tượng gây ô nhiễm môi trường nhằm góp phần bảo vệ môi trường, nhằm chống chuyển dịch công nghệ “bẩn”, ô nhiễm môi trường vào nước ta, ngăn chặn, kiểm soát nguồn phát thải, phá hoại môi sinh từ các cơ sở sản xuất công nghiệp, tạo lập quỹ để cải tạo môi trường.

Phí phát thải hay phí ô nhiễm: Đánh vào việc thải chất ô nhiễm vào không khí, nước hoặc đất, vào việc gây tiếng ồn.

Các loại thuế, lệ phí môi trường đang được áp dụng tại Việt Nam gồm thuế tài nguyên, thuế tiêu thụ đặc biệt, phí xăng dầu, phí vệ sinh, phí bảo vệ môi trường đối với nước thải, phí phòng chống thiên tai, một số loại lệ phí, phí khác liên quan đến công tác bảo vệ môi trường.

Tiến sĩ TRẦN ANH TUẤN

Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội