Đồng chí Huỳnh Nựu, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên những năm 1936 – 1939, một trong những bậc tiền bối của phong trào cách mạng Phú Yên đã đi xa, để lại nhiều tiếc thương cho các thế hệ cách mạng nối tiếp.

Đồng chí Huỳnh Nựu (bìa phải) tại lễ mừng thọ 90 tuổi và nhận huy hiệu 70 năm tuổi Đảng

Đồng chí Huỳnh Nựu sinh năm 1916 trong một gia đình nề nếp có truyền thống làm nghề thầy thuốc. Ông là một trong những hậu duệ của cụ Huỳnh Tấn Phòng, một trong những vị lãnh đạo phong trào yêu nước chống sưu cao thuế nặng ở Phú Yên năm 1908, bị thực dân Pháp đàn áp bắn giết dã man ở Chợ Gành.

Cụ Huỳnh Hượt – thân sinh của đồng chí Huỳnh Nựu – là một thầy thuốc Bắc nổi tiếng. Cụ đã lấy tên chữ của núi Chóp Chài (Nựu Sơn) đặt tên cho người con trai út với ngụ ý gởi gắm ý chí của hòn núi quê hương và truyền thống quật cường của ông cha trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm.

Theo ý nguyện của thân phụ, hai người con trai đều nối chí cha học chữ và học nghề thầy thuốc để chữa bệnh giúp đời, nhưng chỉ có người anh là Đông y sĩ Huỳnh Ảnh học nghề đến nơi đến chốn, trở thành vị Chủ tịch Hội đông y đầu tiên của tỉnh Phú Yên. Còn người thanh niên Huỳnh Nựu trên đường theo anh ruột tầm sư học nghề đã sớm tiếp xúc với những nhà cách mạng, giác ngộ lý tưởng cộng sản và năm 19 tuổi trở thành đảng viên cộng sản, một trong những Tỉnh ủy viên trẻ nhất của Tỉnh ủy Phú Yên.

Trong những năm 1935 – 1938, Tỉnh ủy Phú Yên tổ chức nhiều hoạt động công khai, thành lập 2 phủ ủy Tuy An, Tuy Hòa; tổ chức nhiều hoạt động gây quỹ Đảng; mời các gánh hát Tân Hữu Hiệp, Trúc Viên từ Sài Gòn ra Tuy Hòa tổ chức biểu diễn gây quỹ ủng hộ các tờ báo của Đảng như “Tin Tức”, “Thời Thế”, “Thời Mới”.

Do hoạt động công khai, một số đồng chí lãnh đạo chủ chốt bị lộ, mật thám Pháp ráo riết theo dõi.

Để tiếp tục đẩy mạnh hoạt động của Đảng, Tỉnh ủy Phú Yên họp tại Ga Minh Chính (nay là thôn Phú Vang xã Bình Kiến, thành phố Tuy Hòa) bầu đồng chí Huỳnh Nựu làm bí thư Tỉnh ủy (thay đồng chí Trần Hào) do chưa bị lộ địch ít chú ý, có điều kiện đi lại tương đối thuận lợi và đồng chí Huỳnh Nựu có khả năng diễn thuyết, vận động tuyên truyền phát triển Đảng và xây dựng các tổ chức quần chúng cách mạng. Đồng chí Huỳnh Nựu được bầu vào Ban Chấp hành liên Tỉnh ủy Ngãi – Bình – Phú.

Trong những năm 1938 – 1939, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy Phú Yên do đồng chí Huỳnh Nựu đứng đầu, công tác xây dựng và phát triển Đảng thu được nhiều kết quả. Ngoài hai phủ ủy Tuy Hòa, Tuy An, Tỉnh ủy xây dựng được một số chi bộ trực thuộc.

Một trong những nét son truyền thống của Đảng bộ Phú Yên trước cách mạng tháng Tám là Tỉnh ủy tổ chức mit-tinh tại bến xe ngựa gần Băng-ga-lô phủ lỵ Tuy Hòa ngày 14/7/1939 (ngày quốc khánh Pháp). Thực hiện chủ trương chung của xứ ủy Trung kỳ, Tỉnh ủy Phú Yên tổ chức cuộc mit-tinh lớn có cờ đỏ búa liềm, băng rôn viết các khẩu hiệu với sự tham dự hàng ngàn người để phản đối dự luật tăng thuế của chính phủ Nam Triều, đồng chí nêu yêu sách với thực dân Pháp phải phòng thủ Đông Dương chống nguy cơ phát – xít và phải thực hiện các quyền tự do, dân chủ, hòa bình và cơm áo cho dân nghèo.

Dưới lá cờ đỏ búa liềm phất phới trên bầu trời phủ lỵ Tuy Hòa, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Huỳnh Nựu đứng trên một chiếc bàn cao diễn thuyết với nội dung tố cáo chính sách sưu cao thuế nặng, sự đàn áp bóc lột dã man của thực dân Pháp. Đồng chí Huỳnh Nựu giải thích cho nhân dân về nguy cơ chiến tranh phát xít sắp nổ ra, nhân dân trong tỉnh đoàn kết đấu tranh đòi nhà cầm quyền Pháp phải tổ chức phòng thủ Đông Dương chống phát xít, đồng thời mở rộng các quyền dân sinh, dân chủ, đại xá chính trị phạm.

Kết thúc cuộc mit-tinh, hàng ngàn quần chúng cách mạng đã cùng đồng chí Huỳnh Nựu hô vang các khẩu hiệu:

- Đả đảo phát xít Đức – Ý – Nhật.

- Ủng hộ phòng thủ Đông Dương.

- Tự do cơm áo hòa bình.

- Ban hành các quyền tự do dân chủ.

- Đại xá chính trị phạm.

- Ban hành luật lao động ngày làm 8 giờ.

- Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm.

Bọn thực dân Pháp và quan lại bù nhìn tay sai đang hí hửng nâng cốc chúc mừng quốc khánh Pháp tại Băng – ga – lô giật mình hốt hoảng bởi tiếng hô khẩu hiệu và tiếng vỗ tay. Địch ra lệnh báo động, đồng thời vây bắt các vị lãnh đạo Tỉnh ủy. Địch tổ chức khủng bố khốc liệt khám nhà và bắt giam đồng chí Huỳnh Nựu. Đảng bộ Phú Yên bị khủng bố trắng.

Ra tù, đồng chí Huỳnh Nựu bị địch theo dõi gắt gao song vẫn tìm mọi cách liên lạc với tổ chức, trở thành một trong những vị lãnh đạo tổ chức giành chính quyền tại tổng Hòa Bình (nay là Bình Kiến, Hòa Kiến)… trong cách mạng Tháng Tám.

Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, đồng chí Huỳnh Nựu đảm nhiệm các nhiệm vụ lãnh đạo Văn phòng Tỉnh ủy, Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy, Ban Tổ chức Tỉnh ủy. Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, đồng chí thuộc diện được cấp trên cho đi tập kết cả gia đình.

Những năm tháng trên đất bắc, đồng chí đảm nhiệm các công việc Phó Viện trưởng Viện chống Lao Trung ương (Viện trưởng là bác sĩ Phạm Ngọc Thạch), Hiệu trưởng Trường trung cấp Y dược Trung ương, Viện trưởng Viện Điều dưỡng Trung ương (K95).

Sau ngày giải phóng, vừa tròn 60 tuổi, đồng chí Huỳnh Nựu xin nghỉ hưu và trở về quê hương, xây dựng một mái tranh đơn sơ trên nền ngôi nhà xưa của cha mẹ để lại để vui sống những năm cuối đời. Thị ủy Tuy Hòa có hỗ trợ chút ít để ngói hóa căn nhà cấp bốn 20m2.

Năm 1995, đường dây điện 35KV Tuy Hòa – Quy Nhơn đi ngang qua nhà, nhà đồng chí Huỳnh Nựu thuộc diện giải tỏa phải di dời để đảm bảo an toàn. Ngành điện lực đền bù xây cho ông một nhà cấp 4 có giá trị tương đương nhà cũ trên một mảnh đất nhỏ ven quốc lộ tại quê nhà.

32 năm về lại quê hương, ông vui hưởng tuổi già ở làng quê chôn nhau cắt rốn. Ông góp nhiều công sức, dày công xây dựng lịch sử Đảng bộ tỉnh, các ngành và các địa phương, trong đó có tập Chóp Chài – mảnh đất kiên trung – quê hương ông.

Ông có tiếng nói khá thẳng thắn và có phần gay gắt khi đề cập đến các vụ việc tham nhũng, tiêu cực.

Ông ra đi để lại một tấm gương trong về tính kiên nghị, nếp sống thanh bạch và trọn đời thủy chung son sắt với lý tưởng mà mình đã chọn. Những cống hiến mang tính lịch sử của vị tiền bối cách mạng Huỳnh Nựu đã, đang và sẽ sống mãi trong trang sử vàng truyền thống của quê hương và đất nước.

Với công lao to lớn của một đời hoạt động cách mạng, nhà cách mạng lão thành Huỳnh Nựu được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng nhất, Huân chương Kháng chiến hạng II (chống Pháp) hạng nhất (chống Mỹ), huy hiệu 70 năm tuổi Đảng. 

HUỲNH TRÚC