Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, cùng với lực lượng công an nhân dân trong cả nước, lực lượng An ninh Phú Yên đã góp phần xứng đáng vào thắng lợi vẻ vang của sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Một trong những chiến công xuất sắc của lực lượng An ninh Phú Yên là phối hợp với lực lượng vũ trang của tỉnh giải thoát Luật sư Nguyễn Hữu Thọ trong quá trình luật sư bị Mỹ - Diệm quản thúc ở Phú Yên.

Lực lượng vũ trang tỉnh phối hợp cùng lực lượng An ninh Phú Yên giải thoát Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đưa về căn cứ an toàn - Ảnh: TL

Trong suốt 6 năm, từ tháng 4/1955-10/1961, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đã bị bọn Mỹ - Diệm giam giữ, quản thúc ở Củng Sơn, Hòa Thịnh và TX Tuy Hòa nhằm tách luật sư ra khỏi phong trào đấu tranh hòa bình Sài Gòn - Chợ Lớn. Bởi bọn chúng biết rằng với vai trò là Phó Chủ tịch Phong trào hòa bình Sài Gòn - Chợ Lớn, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ có ảnh hưởng rất lớn đến tầng lớp trí thức ở Sài Gòn - Chợ Lớn lúc bấy giờ. Bọn Mỹ - Diệm quản thúc luật sư ở các địa phương trên bởi đây là những vùng nông thôn, miền núi hẻo lánh, dân cư thưa thớt, nhằm hạn chế sự ảnh hưởng của ông đối với phong trào đấu tranh cách mạng.

Năm 1959 với Luật 10/59, bọn Mỹ - Diệm đã lê máy chém khắp miền Nam, giết hại hàng chục vạn đồng bào và chiến sĩ cách mạng. Giữa năm 1960, Bác Hồ và Trung ương Đảng đã nhận định: “Cách mạng miền Nam cần lập Mặt trận sớm và rộng rãi để tập hợp các tầng lớp nhân dân chống Mỹ, cứu nước. Phải có người trí thức, có tiếng tăm tiêu biểu nhưng vững vàng để lãnh đạo”. Trung ương Cục miền Nam, các tầng lớp nhân dân đồng tình, Đảng và Bác Hồ đã chọn Luật sư Nguyễn Hữu Thọ.

Tháng 9/1960, theo chỉ thị của Trung ương và Liên Khu ủy 5, Tỉnh ủy Phú Yên chỉ đạo lực lượng an ninh và Tỉnh đội Phú Yên thực hiện nhiệm vụ giải thoát Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đang bị quản thúc tại TX Tuy Hòa. Trong tình hình bọn địch kiểm soát rất gắt gao, để giải thoát luật sư thành công, trước hết phải tìm cách bắt liên lạc với luật sư. Đồng chí Công Minh, Bí thư Thị ủy Tuy Hòa đã giao nhiệm vụ cho đồng chí Võ Hồng Chinh, Trưởng Ban An ninh Tuy Hòa II, bắt liên lạc với cô Võ Thị Hồng Giác, một cơ sở cách mạng bí mật ở TX Tuy Hòa để cô Giác tìm cách bắt liên lạc với luật sư. Từ đó, một đường dây liên lạc từ căn cứ cách mạng đến luật sư đã được hình thành.

Nhận chỉ thị của Tỉnh ủy Phú Yên, bà Trần Thị Tâm, một cơ sở cách mạng bí mật ở xã Hòa Quang, đã mang thư của Tỉnh ủy giao cho bà Hà Thị Vận, một cơ sở bí mật ở xã Hòa Trị. Bà Hà Thị Vận đã đóng vai thành người bán trứng xuống TX Tuy Hòa trao thư liên lạc của Tỉnh ủy cho cô Võ Thị Hồng Giác ở phường 1.

Sau hai lần giải thoát Luật sư Nguyễn Hữu Thọ không thành, đồng chí Bùi Định (Tư Khiêm), Thường vụ Liên khu 5 giao nhiệm vụ cho Tỉnh ủy Phú Yên trực tiếp nắm tình hình, bắt liên lạc với luật sư và tìm cách giải thoát luật sư lần thứ ba. Nhận nhiệm vụ, đồng chí Trần Suyền, Bí thư Tỉnh ủy và đồng chí Nguyễn Lầu, Tỉnh đội trưởng hết sức trăn trở là làm sao bắt liên lạc lại với luật sư. Cơ sở bí mật của ta ở TX Tuy Hòa trong lần giải thoát thứ nhất đã bị lộ. Lần thứ hai ở Củng Sơn (huyện Sơn Hòa) do chưa bắt liên lạc, thống nhất kế hoạch với luật sư nên việc giải thoát cũng không thành công. Từ thực tiễn đó, Tỉnh ủy chỉ đạo việc bắt liên lạc, thống nhất kế hoạch hành động với luật sư là nhiệm vụ hết sức quan trọng và cấp thiết. Để tránh bị bọn mật vụ, cảnh sát ngụy ở TX Tuy Hòa theo dõi phát hiện, Tỉnh ủy giao nhiệm vụ cho đồng chí Võ Minh, Đội trưởng Đội Công tác A12 và đồng chí Phan Công Thanh, đặc công rà soát lại các cơ sở cách mạng ở Củng Sơn xem ai có điều kiện và đã từng tiếp xúc với luật sư. Sau khi rà soát, đồng chí Võ Minh phát hiện đồng chí Lưu Trọng Báng, đảng viên hợp pháp thường xuyên sang chỗ luật sư chơi cờ tướng. Đồng chí Lưu Trọng Báng có con trai là Lưu Trọng Điểu, quen với ông Nguyễn Đùng, tên thường gọi là Ba Suối, là một cơ sở bí mật rất đáng tin cậy, quê ở Bãi Điều, Củng Sơn. Nhận nhiệm vụ của Tỉnh ủy giao, ông Lưu Trọng Điểu đã đưa ông Ba Suối xuống TX Tuy Hòa gặp luật sư. Trong vai một người nông dân mặc bộ quần áo vải trắng, đội mũ trắng, tay mang khăn gói cuộn theo 3 tờ giấy mua bán ruộng đất xuống TX Tuy Hòa. Mọi người cứ tưởng ông Ba Suối đi thuê thầy kiện về tranh chấp ruộng đất. Đến gặp luật sư, ông Lưu Trọng Điểu giới thiệu mình là con trai của ông Lưu Trọng Báng và giả vờ nhờ luật sư làm đơn thưa kiện ruộng đất trong dòng họ cho ông Ba Suối nhưng thực chất là giới thiệu ông này với luật sư. Ngày hôm sau trở về Củng Sơn, ông Ba Suối đã báo cáo tình hình với các đồng chí lãnh đạo tỉnh. Sau khi bàn bạc, lên phương án giải thoát luật sư, đồng chí Trần Suyền đã viết lên mảnh giấy pơluya nhỏ, nói rõ phương án đi theo đường 7 và phương án ra mả bà Dũ Ký ở xã Bình Kiến, TX Tuy Hòa để luật sư biết. Ông Ba Suối mua một bao thuốc lá thơm, lấy một điếu bỏ thuốc ra, nhét tờ giấy pơluya nhỏ vào đó rồi xuống TX Tuy Hòa gặp luật sư. Ông Ba Suối mời luật sư hút thuốc, bên trong có thư mật của đồng chí Trần Suyền. Xem xong tờ giấy, luật sư nói với ông Ba Suối: “Khoảng 18 giờ ngày 30/10, tôi mặc bộ đồ lụa trắng đi xe đạp ra ngoài hóng mát, tới mả bà Dũ Ký, hút điếu thuốc lá thơm. Nếu các anh ở đó thì đưa tôi ra”. Như vậy, việc thống nhất kế hoạch hành động với luật sư bước đầu đã đạt kết quả.

Lập tức, đồng chí Trần Suyền và đồng chí Công Minh chỉ đạo cho đồng chí Võ Hồng Chinh, Trưởng Ban An ninh Tuy Hòa II triển khai các phương án để tổ chức giải thoát Luật sư Nguyễn Hữu Thọ. Các cơ sở bí mật của ta ở TX Tuy Hòa thường xuyên nắm tình hình hoạt động của bọn địch. Lực lượng An ninh Tuy Hòa II do đồng chí Võ Hồng Chinh chỉ huy phát động phong trào “phòng gian, bảo mật” trong quần chúng nhân dân ở các xã Hòa Kiến, Bình Kiến, Hòa Trị, bảo vệ hành lang an toàn từ TX Tuy Hòa đến xã Bình Kiến. Đúng như kế hoạch, lúc 18 giờ ngày 30/10/1961, lợi dụng địch sơ hở, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đi xe đạp, vượt qua mấy bót gác của địch, đến mả bà Dũ Ký ở chân núi Chóp Chài. Cơ sở bí mật của ta đã bắt liên lạc với tổ vũ trang của Tỉnh đội đưa luật sư vượt qua cánh đồng Màng Màng, hướng lên phía Thọ Vức, Hòa Kiến... Một bộ phận chốt lại sẵn sàng đánh địch nếu chúng tung lực lượng ra truy tìm luật sư. Kế hoạch được thực hiện một cách hoàn hảo. Trưa ngày hôm sau, luật sư về đến căn cứ Tỉnh ủy ở xã Phước Tân (huyện Sơn Hòa) an toàn trong niềm vui khôn xiết của mọi người.

Tháng 3/1962, Đại hội lần thứ I Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam đã bầu Luật sư Nguyễn Hữu Thọ làm Chủ tịch. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam do Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đứng đầu có vai trò rất lớn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng.

Việc giải thoát Luật sư Nguyễn Hữu Thọ thành công đã thể hiện ý chí quyết tâm của Đảng bộ, quân và dân Phú Yên, trong đó có vai trò đóng góp quan trọng của lực lượng An ninh Phú Yên. Chiến công xuất sắc đó đã thể hiện phẩm chất cao đẹp, sự mưu trí, tài tình, những biện pháp nghiệp vụ công an sắc bén của lực lượng An ninh Phú Yên, góp phần tô thắm những trang sử vàng vẻ vang của lực lượng An ninh nhân dân Việt Nam anh hùng.

PHƯƠNG HỒNG