Lời ăn tiếng nói trong giao tiếp hàng ngày như “cơm ăn áo mặc”, nhưng nói làm sao cho đẹp, đúng mực thì cần có sự rèn luyện của mỗi người. Hiện nay, tình trạng trẻ em nói tục, chửi bậy… khá phổ biến. Sự dễ dãi trong lời ăn tiếng nói cũng là một khía cạnh của sự buông thả trong lối sống.
Đất nước ta đang hướng tới một nền kinh tế tri thức nên lối nói năng thô tục không thể chấp nhận được. Một xã hội văn minh, trước hết mọi người không nói tục, chửi bậy. Đặc biệt, trẻ em phải được rèn giũa lời ăn tiếng nói ngay trong trường học và gia đình. Sự hoàn thiện nhân cách của trẻ em được quyết định bởi ba môi trường giáo dục: nhà trường, gia đình và xã hội. Nếu cha mẹ, anh chị trong gia đình thường nói tục, chửi bậy thì trẻ sẽ học và nói theo. Ông bà xưa dạy: “Tiên học lễ, hậu học văn”, cho thấy lễ tiết rất được coi trọng - thể hiện một khía cạnh văn hóa của dân tộc. Trong các gia đình xưa, lễ giáo được xem như điều căn bản. Ở Việt Nam, dù người giàu hay người nghèo, nếp sống của từng gia đình xưa khá chuẩn mực, quy tắc. Con cái phải vâng lời cha mẹ, người nhỏ tuổi phải lễ độ với người lớn tuổi… Cuộc sống hiện đại ngày nay không đòi hỏi con người phải giữ những nghi lễ khắt khe như xưa, tuổi trẻ có thể phát huy tính sáng tạo, tự do trong các mối quan hệ. Tuy nhiên, hiện đại không có nghĩa là “phát triển tự do” không có nề nếp, không theo chuẩn mực đạo đức, không nên bỏ qua những quy tắc cơ bản trong giao tiếp, từ những việc nhỏ như: cảm ơn, xin lỗi, chào hỏi, kính trên nhường dưới…
Lời ăn tiếng nói đến cách ứng xử hàng ngày ở nơi công cộng phản ánh trình độ văn hóa của mỗi người. Nhiều người băn khoăn phải chăng trong xã hội ngày nay văn hóa ứng xử đang xuống cấp? Tình trạng chen lấn, xô đẩy; người trẻ tuổi không biết nhường chỗ cho người lớn tuổi, nam giới cậy khỏe chen lấn, chiếm chỗ của phụ nữ… vẫn xảy ra trên đường, trong bệnh viện, xe buýt, quầy thanh toán ở siêu thị… Những cử chỉ đẹp như đưa người già qua đường hay giúp đỡ người tàn tật dường như ngày càng hiếm hoi.
Trong cuộc sống, đối nhân xử thế với mọi người xung quanh là thước đo thể hiện một lối sống văn minh mà xã hội cần hướng đến.
TRẦN HUY MINH
(TP Tuy Hòa)
