Trong vài năm trở lại đây, câu chuyện xếp hàng ở xứ ta được truyền thông nói đi nói lại nhiều lần. Cứ mỗi khi quốc tế đưa những hình ảnh về người dân địa phương ngay ngắn xếp hàng chờ viện trợ, cứu tế, mua vé tàu, mua hàng khuyến mãi... thì ngay lập tức truyền thông nước ta lại dùng phép so sánh.
Và tất nhiên dân ta lại một phen bị bôi xấu vì không có văn hóa xếp hàng. Nhật Bản là quốc gia được ca tụng nhiều nhất về chuyện xếp hàng. Dù chịu nhiều thiên tai, mất nhà mất của, thậm chí mất đi người thân nhưng họ vẫn nghiêm túc xếp hàng chờ cứu trợ mà không giành giật gây mất trật tự.
Đúng là ở xứ ta chuyện xếp hàng dường như là thứ gì đó xa xỉ, khó với tới. Đi bất cứ nơi đâu, trong hoàn cảnh nào cũng có thể bắt gặp những hình ảnh lộn xộn, bát nháo. Vì thế mà dân ta bị gán cho cái “danh” kém văn hóa xếp hàng. Vậy nguyên nhân sâu xa do đâu khi trước đây người Việt từng được bạn bè quốc tế ngợi khen là hào hoa, lịch thiệp, kiên nhẫn, hòa đồng? Đồng ý rằng, cũng có một số người kém văn hóa, đến sau nhưng lại muốn về trước. Nhưng không thể đánh đồng tất cả là người dân chúng ta đều thiếu nhã nhặn vì không chịu xếp hàng.
Đi công chứng giấy tờ, trong khi rất nhiều người ngoan ngoãn đợi xét duyệt thì không ít cá nhân nhờ sự quen biết để được ký liền, ký gấp. Muốn giấy phép kinh doanh, xây dựng duyệt sớm, họ lại dùng đến chiến thuật “chạy”, kèm theo phong bì.
Từ những việc ấy đã làm người ta mất niềm tin vào chuyện xếp hàng. Ở Nhật Bản hay các quốc gia khác, người ta chịu khó xếp hàng vì họ tin rằng dù gì thì cũng đến lượt mình, theo nguyên tắc ai đến trước thì đứng trước và được thụ hưởng trước. Còn ở ta, những gì vừa nêu đã khiến người ta mất niềm tin với chuyện xếp hàng, dẫn đến cảnh lộn xộn. Đừng đổ lỗi cho giáo dục mà cần nhìn nhận xu hướng xã hội đã chi phối tư tưởng của con người. Một số người nghĩ, họ xếp hàng từ khuya để chờ lấy số thứ tự nhưng có người đến sau lại vào khám trước, thế thì cần gì xếp hàng cho mệt. Từ một người, hai người... dẫn đến nhiều người bất mãn với chuyện xếp hàng. Bên cạnh việc chán chuyện xếp hàng, họ còn dạy con mình tương tự thế. Nên trẻ dù đã được học văn hóa xếp hàng ngay từ ngày đầu tiên đến lớp vẫn bị chi phối tâm lý, cách ứng xử của xã hội.
Vì thế, để vực dậy văn hóa xếp hàng của người Việt thì cơ quan chức năng, các bệnh viện, nhà ga..., nơi tập trung đông người phải làm gương, xử lý công việc theo nguyên tắc “ai đến trước được trước”. Cần loại bỏ những cá nhân tiêu cực, thay đổi nguyên tắc. Một khi người ta cảm thấy được đối xử công bằng trong chuyện xếp hàng thì họ sẽ nghiêm túc thực hiện việc này một cách tự giác. Lúc đó, xã hội mới không còn cảnh chen lấn xô bồ.
NGUYỄN HOÀNG DUY
