Chưa bao giờ, đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng tái định cư thuỷ điện Sông Ba Hạ đón Tết vui như năm nay. Những khó khăn trước đây đã lùi dần vào dĩ vãng, thay vào đó là cuộc sống mới với nhiều tín hiệu của ấm no, hạnh phúc.
Gia đình Ma Thơ đón Tết - Ảnh: Trình Kế
Tôi đến nhà Ma Pun ở buôn Xây Dựng xã Suối Trai (huyện Sơn Hòa) vào những ngày giáp Tết Đinh Hợi. Ma Pun tiếp chúng tôi trong một ngôi nhà ngói xây kiên cố với các tiện nghi hiện đại như xe máy, ti vi, tủ đứng, tủ trà, ghế sa lông... Ma Pun nói : "Cái nhà này Ma Pun làm hết 100 triệu đồng, tất cả được làm bằng tiền nhà nước đấy. Cả đời ông cha mình không có được thế này đâu. Cứ ở nhà tranh rách nát, núp dưới mé nước Sông Ba kia kìa". Vừa nói Ma Pun vừa đưa tay chỉ về phía con sông Ba nằm khuất dưới chân núi Hòn Dung thuộc khu vực rừng cấm Krông Trai phía xa xa.
Ma Pun cho biết cả buôn Xây Dựng có 130 hộ đồng bào dân tộc Ê đê, hai năm trước còn ở cạnh con Sông Ba , đời sống còn nhiều khó khăn. Nắng hạn làm cho cây lúa rẫy không trỗ. Mùa mưa ở đây cũng lạ lắm, mưa dầm dề 3-4 tháng liền. Mưa thối đất, chết cỏ làm cho hàng trăm trâu bò chết đói, chết rét. Đến đầu năm 2004 tại đây nhà nước triển khai xây dựng công trình Thủy điện Sông Ba Hạ . Buôn Xây Dựng nằm trong lòng hồ thủy điện nên phải dời về nơi ở mới.
Ma Pun kể rằng mới đầu bà con mình nghe nói chuyện nhà nước lấy đất, dời làng, bà con phản đối. Vì làm như thế là trái với ý giàn, trái với ý của thần sông, thần núi. Tuy nhiên sau đó khi nghe cán bộ trên huyện, trên về động viên giải thích bà con chịu nghe. Ai cũng đồng ý giao đất lại cho nhà nước làm công trình vì lợi ích chung. Người đầu tiên ký vào biên bản giao toàn bộ số đất gia đình đang sản xuất là ông Ma Thơ, Bí thư xã Suối Trai. Ma Thơ nói: "Mình làm cán bộ nhà nước, phải gương mẫu. Biết rằng mảnh đất đã gắng bó với bà con mình đến hàng ngàn năm, nhưng cái công trình điện là việc lớn hơn, vị lợi ích nhà nước, trong đó có lợi buôn làng mình, gia đình mình. Bà con muốn có điện sáng thì phải tạo điều kiện cho nhà nước làm sớm công trình để có điện".
Chính vì thế mà tiến độ giải phóng mặt bằng, di dời tái định cư đồng bào lòng hồ thủy điện Sông Ba Hạ được thực hiện nhanh chóng. Bà Nguyễn Thị Minh Tựa, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Hòa, cho biết xã Suối Trai có hai buôn Xây Dựng và Thống Nhất với 93 hộ trong diện giải tỏa. Sau hai năm việc dền bù, di dời dân đã được hoàn tất. Ban quản lý thủy điện 7 phối hợp cùng địa phương thực hiện tốt việc qui hoạch xây dựng khu tái định cư mới một cách nhanh chóng.
Ai đến với Suối Trai trong dịp xuân này đều cảm nhận được sự đổi đời của hàng trăm hộ dân nơi đây. Trường học, trạm xá, bưu điện, nhà rông văn hóa, công trình điện nước... tất cả vừa mới được nhà nước xây dựng phục vụ đồng bào tái định cư. Đẹp nhất là hai dãy phố hình chữ L nằm tại trung tâm xã với 100% nhà ngói xây kiên cố, hiện đại. Giá trị mỗi ngôi nhà thấp nhất không dưới 50 triệu đồng, nhiều nhà từ 100-150 triệu đồng như nhà ông Ma Thơ, Ma Pun, Ma Pác...
Bà KPá H' Dút, một người dân địa phương, cho biết hầu hết những căn nhà này đều được xây dựng bằng tiền nhà nước đền bù đất. Mỗi ha đất được nhà nước đền bù 25 triệu đồng, rồi hoa màu, cây cối, nhà cửa mỗi gia đình được nhận từ 100 đến vài trăm triệu đồng. Từ khoản tiền này bà con được huyện chỉ đạo trả trước 2 phần cho bà con cất nhà, mua sắm dụng cụ sinh hoạt, mua bò, phần còn lại đem gửi tiết kiệm lấy lãi. Tết này có vui không? KPá H'Dứt trả lời: " Vui nhiều lắm. Trước đây là gì được như thế này, nhất là năm 80-90 gì đấy trên này đâu có biết tết là thứ gì đâu. Nay nhà nào nhà nấy cũng sắm tết cùng người kinh ăn tết như nhau thôi. Vui lắm."
Không vui sao được khi đời sống của bà con thực sự chuyển biến mạnh mẽ. Buôn Xây Dựng có 100% nhà xây kiên cố, 95% gia đình có xe máy, nhà nào cũng có các vật dụng đắt tiền.
Tất cả lợi ích quốc gia, lợi ích dân làng đang hiện ra trên toàn bộ công trình thủy điện Sông Ba Hạ. Khu vực tái định cư tết cổ truyền như đến sớm hơn. Ông Ma Thơ, Bí thư xã Suối Trai, nói: " Theo phong tục trước đây người dân tộc Ê đê chúng tôi không ăn tết như bây giờ, mà trong tháng Chạp, già làng chọn một ngày để cúng gọi là cúng bến nước. Năm nào làm ăn được thì cúng nhiều bò, heo. Năm gặp khó khăn mất mùa thì cúng con gà ché rượu. Mỗi nhà thì cúng mừng mùa lúa mới. Còn những năm gần đây chúng tôi vẫn giữ truỳên thống cúng bến nước, nhưng cũng sắm sửa ăn tết như người dưới xuôi. Bác Hồ nói ngừời kinh người thượng một nhà mà."
Nhìn tổng thể khu tái định cư xã Suối Trai trong tết này như một bức tranh thủy mặc phong cảnh hữu tình, vừa mang đậm bản sắc núi rừng với các ngọn núi thân thuộc hòn Dung, hòn Ó, núi Dài, vừa mang tính hiện đại với những công trình, nhà cửa san sát nhau với dáng dấp của khu phố mới. Vẫn dòng nước Sông Ba ngọt ngào nuôi sống bao thế hệ con người nơi đây, nhưng con sông Ba hôm nay không còn ầm ào hung dữ trong mùa lũ uy hiếp dân làng, nó đã bị chặn lại bởi một con đập đất khổng lồ của công trình thủy điện Sông Ba Hạ vắt qua 2 ngọn núi cao chặn lại. Từ đó nước sông Ba dâng lên hiền hòa chảy theo ý con người. Trước khi chảy vào hầm dẫn nước để tạo dòng điện sáng , nước sông Ba theo kênh dẫn nước chạy ngang qua buôn làng, vừa tạo cảnh quan, vừa đem dòng nước mát tưới cho cánh đồng lúa nước rộng 300 ha đang đựơc qui hoạch và đưa vào sản xuất cùng lúc với công trình thủy điện Sông Ba Hạ đi vào hoạt động vào cuối năm 2007.
TRÌNH KẾ
