Ngó lên hang Hổ xa chừng

Anh về, mau xuống xin đừng quên em

Anh về làm rẫy ít hôm

Xong rồi anh xuống đừng buồn xanh xao

Lời thề hang Hổ ngày nào

Ai mà phụ bạc, trên cao có trời…

“Hoa văn” trên biển An Chấn - Ảnh: D.T.X

Hang Hổ nằm trong một ngọn núi cao chừng 100m, tiếp giáp với dãy Trường Sơn, phía nam nối liền với Phú Cốc, phía bắc nối liền với núi Phú Cần, thuộc thôn Phú Thạnh xã An Chấn (Tuy An). Đường vào hang Hổ có hai ngả: ngả từ Màng Màng thôn Phú Vang (xã Bình Kiến, TP Tuy Hòa) lên đến chợ Phú Cốc rồi đến hang Hổ chừng 5 cây số; ngả từ quán ông Cường thôn Phú Thạnh, xã An Chấn lên Đồng Dót rồi đến hang Hổ chừng 3 cây số.

Nhiều người ngạc nhiên là những cụm đá ở đây hình như được tạo hóa dày công sắp xếp. Mỗi cụm là một cái hang ăn sâu vào lòng đất, có thể chứa từ 2 đến 5 người. Hang lớn nhất là hang Hổ chứa được 30 đến 40 người. Hang cao đến 5m, trong hang có nhiều tảng đá bằng có thể ngồi nằm thuận tiện. Phía trước có một hòn đá ba cạnh đứng thẳng đỉnh ngọn, gọi là tảng đá Giáo.

Cấu tạo hang Hổ rất đặc biệt. Mới nhìn ta tưởng thời xa xưa, có ông khổng lồ bê từng tảng đá chồng lên nhau, tạo thành hang làm nơi dừng chân. Cửa hang lại có một tảng đá nhỏ nhô lên như cái bình phong, chia thành hai lối đi tả hữu.

Ngày xưa vùng này có nhiều cọp, nên dân quanh vùng đặt tên hang Hổ để mọi người thận trọng. Gần đấy có hang Chùa, có một thầy tu không rõ vào thời nào qua đây thấy hang thiên tạo rất tốt bèn dừng chân ở ẩn tu hành. Ông hoán cải được thú dữ, hay có võ công trừ được cọp nên không sợ chúng ăn thịt. Thời gian ông lưu trú, dân qua lại không bị cọp vồ nên cho rằng bậc chân tu đã ngăn không cho cọp quấy nhiễu họ. Sau khi ông qua đời, nhân dân lập miếu để thờ, gọi là miếu ông Tạ Từ, đến nay không còn dấu vết.

Sau khi ông Tạ Từ qua đời, cọp lại trở về hang Hổ. Dân làng chọn những người giỏi võ, trang bị giáo mác đi tìm cọp để giết. Một số con bỏ trốn lên núi cao.

Thời kháng chiến, hang Hổ là căn cứ giao liên giữa miền xuôi với miền ngược. Địch thả bom, bắn súng cối và thỉnh thoảng đi càn nhưng không dám dừng lại, vì du kích nấp trong hang gây nhiều thiệt hại thương vong cho quân địch.

Sau năm 1975, cạnh sườn núi phía nam, người ta đắp đập đưa nước tưới cho cánh đồng. Phía trước hang Hổ là đồng lúa mượt mà xanh tươi. Nơi đây không còn hổ dữ nhiễu hại dân cư, thế nhưng ta vẫn nghe câu ca dao:

Tiếng đồn hang Hổ nhiều beo

Có vài giạ lúa nó theo ầm ầm

Tìm hiểu mới biết có cô con gái đang xuân lấy một người đàn ông lớn tuổi góa vợ làm chồng nên bị chàng trai đem lòng thương cô chê trách.