Trong lòng TP Tuy Hòa có một làng nghề gốm đã từng hình thành rất sớm. Trước năm 1945 làng gốm thuộc làng Bình Tháng, xóm Lò Gõ, hiện nay thuộc khu phố 4, phường 4. Theo lời kể của ông Nguyễn Chát, 90 tuổi, người đã được sinh ra và lớn lên ở đây, thì lúc mới hình thành, cả làng chỉ có khoảng 3-4 hộ làm gốm. Sau này con cháu tiếp nghề, phát triển thành làng gốm.

 

Sản phẩm gốm phường 4

Nguyên liệu chính làm nên sản phẩm gốm là đất sét. Người thợ ở đây chọn đất sét ở vùng Hòa An. Sau khi khai thác về, đất sét phải qua các công đoạn: sàng lọc sạn, rác… rồi cho vào luống tưới nước ngâm, ủ khoảng 24 giờ. Đến lúc đất mềm thì dùng cuốc băm nhỏ, tay bóp, chân đạp làm cho đất thật nhuyễn, trộn với cát (để cho sản phẩm không bị nứt, nổ trong quá trình nung). Cứ 1 cộ đất sét trộn 8 thúng đất cát, trộn đều, sau đó tiếp tục đạp thật đều, đem ủ thành từng đống rồi bắt đầu sử dụng.

 

Đồ gốm chủ yếu làm bằng tay và bàn xoay. Sau khi sản phẩm hình thành, người thợ chỉnh dày mỏng, vuốt láng, đắp thêm các phần phụ rồi để lên giá phơi khô, chuẩn bị vào lò.

 

Lò nung sản phẩm là loại lò tròn có nhiều kích cỡ khác nhau, xây bằng gạch, mạch hồ bằng đất sét. Thông thường lò cao 1,5m, đường kính 1m, phần đáy chừa 2 cửa để đốt củi, phần thân chừa 1 cửa để ra vào lò. Sản phẩm vào lò theo nguyên tắc loại dày để dưới, loài mỏng để trên, mỗi lò như vậy vào được 200 sản phẩm. Thời gian đốt lò kéo dài khoảng 2 giờ, sau đó ngừng đốt để lò, sản phẩm nguội thì mới ra lò.

 

Sản phẩm gốm của phường 4 rất phong phú và đa dạng, gồm: lò, nồi, ấm, lu, hũ, bọng giếng, máng heo, chõ, thùng… Các loại sản phẩm này từng được thị trường ưa chuộng, không những có mặt ở các chợ trong tỉnh mà còn ra các vùng lân cận như: Bình Định, Khánh Hòa. Với thế phát triển như hiện nay, các sản phẩm công nghiệp hiện đại đã dần thay thế sản phẩm gốm. Ở phường 4 hiện chỉ còn vài hộ gia đình làm gốm theo đơn đặt hàng. Trước đây, làng gốm có thờ ông tổ nghề và tổ chức cúng nghề vào rằm tháng 2 hàng năm. Trong những năm gần đây, làng gốm không còn hưng thịnh, việc cúng tổ nghề không còn duy trì mà thay vào đó, họ cúng vào lúc bán được sản phẩm.

 

TRÚC LỆ