Sinh năm 1930, lúc mới 16 tuổi, ông Cao Hữu Phúc đã gia nhập đoàn Vũ trang tuyên truyền Đắk Lắk đóng quân ở Phú Yên, rồi tham gia chiến đấu trên chiến trường Tây Nguyên khoảng 2 năm. Năm 1953, ông là một trong những chiến sĩ đầu tiên của Đại đội 377 thuộc Tỉnh đội Phú Yên. Tháng 3/1954, Tiểu đoàn 375 thành lập, ông được điều về đơn vị này và tháng 5/1955 ông tập kết ra Bắc thuộc biên chế của Sư 324 đóng quân ở huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An. Suốt thời gian dài trong quân ngũ và có mặt ở hầu hết các đơn vị chủ lực, ông tham gia chiến đấu trên chiến trường Phú Yên với rất nhiều trận đánh. Trong đó ông nhớ nhất trận đánh đầu tiên trong chiến dịch Át-lăng của Đại đội 377 và du kích địa phương với hai tiểu đoàn thủy quân lục chiến của địch đổ bộ tại bãi biển phường 6 (TX Tuy Hòa) nay là phường 7, TP Tuy Hòa.

Bãi biển Tuy Hòa nơi cách đây 58 năm diễn ra trận đánh giữa Đại đội 377, du kích địa phương với hai tiểu đoàn thủy quân lục chiến Pháp - Ảnh: H.THU

Cuối năm 1953, giặc Pháp bị thất bại nặng nề trên khắp các chiến trường ở Bắc Bộ, Thượng Lào và Liên khu 5. Để cứu vãn tình thế, địch đã thay đổi tướng tá, đưa Nava sang Đông Dương mang theo kế hoạch bình định Đông Dương trong vòng 18 tháng với ý đồ là ổn định và củng cố miền Nam, tiến tới giành lại thế chủ động ở miền Bắc… Ở Nam Trung Bộ, âm mưu của chúng là mở chiến dịch Át-lăng. Tại chiến dịch này, giặc Pháp có tham vọng đánh chiếm toàn bộ vùng tự do Liên khu 5, mà Phú Yên là tỉnh địa đầu chúng sẽ đánh chiếm trước tiên… Chúng đã tập trung một lực lượng lớn để tham gia chiến dịch này gồm 22 tiểu đoàn của 4 binh đoàn cơ động và 2 tiểu đoàn dù cùng nhiều máy bay và trọng pháo, được chia thành 3 cánh quân: một cánh đổ bộ từ biển đánh chiếm TX Tuy Hòa; một cánh từ Khánh Hòa đánh ra đèo Cả, Hòa Xuân (huyện Tuy Hòa) theo đường quốc lộ 1 để gặp cánh quân ở TX Tuy Hòa và một cánh từ Cheo Reo theo đường số 7 đánh xuống phía tây Phú Yên.

Về phía quân ta, nhận được thông báo của Bộ Tư lệnh Quân khu 5 trước khi giặc Pháp đổ bộ một tháng nên công tác sẵn sàng chiến đấu được gấp rút chuẩn bị để đón đánh địch.

Ngay từ những ngày đầu chiến dịch Át-lăng, giặc Pháp thực hiện ý định đánh nhanh, chiếm nhanh nên sáng ngày 20/1/1954, hai tiểu đoàn thủy quân lục chiến của giặc Pháp đã ào ạt đổ quân lên bãi biển phường 6, TX Tuy Hòa. Chúng có nhiều tàu lớn, nhỏ được trang bị vũ khí hiện đại, nhiều trọng pháo từ tàu chiến bắn hàng ngàn quả đạn vào TX Tuy Hòa, ven bờ biển và dọc quốc lộ 1 cùng với máy bay ném bom để hỗ trợ cho bộ binh cơ giới tiến công. Dù lực lượng của chúng đông và được hậu thuẫn bởi các phương tiện chiến tranh hiện đại, nhưng chúng đã gặp phải sự phản kháng quyết liệt của quân ta. Tại đây chúng đã bị Đại đội 377 và du kích địa phương dùng vũ khí thô sơ như bàn chông, đào hàng trăm hầm chông, cạm bẫy, gài mìn nguội dày đặc do Quân giới Liên khu 5 chế tạo, bao vây đánh kìm chân địch không cho chúng tiến công ra phía bắc Phú Yên. Địch mở rất nhiều đợt phản công nhưng đều gặp phải sự chống cự ngoan cường của quân ta. Vì thế, sau ròng một ngày nhưng chúng chỉ đánh chiếm lên đến trung tâm TX Tuy Hòa. Ý đồ đánh nhanh chiếm nhanh của kế hoạch Nava đã bị thất bại hoàn toàn.

Sau trận thắng đầu trong chiến dịch Át-lăng, quân và dân TX Tuy Hòa đã được Đại tướng Võ Nguyên Giáp gửi thư khen. Trong thư có đoạn viết: “Khen ngợi các cán bộ, chiến sĩ ở Tuy Hòa và địch hậu Liên khu 5 đã tích cực hoạt động, tiêu hao và tiêu diệt nhiều sinh lực địch, bảo vệ tính mạng và tài sản nhân dân”*.

----------------------

* Trong bài có sử dụng một số tư liệu lịch sử trong tập: Quân dân Phú Yên góp sức đánh bại chiến dịch Át-lăng.

HÀ ANH

(Ghi theo lời kể của ông Cao Hữu Phúc,

nguyên chiến sĩ của Đại đội 377 và Tiểu đoàn 375 thuộc Tỉnh đội Phú Yên)