Núi Sầm (Hòa Trị, Phú Hòa) đã ghi dấu một chiến công lẫy lừng của quân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Tại đây đã diễn ra một trận đánh vô cùng ác liệt, không cân sức giữa ta và địch, là một trận đánh quân ta đã diệt gọn một tiểu đoàn biệt động trong đó có nhiều sĩ quan và binh lính Mỹ.
Tháng 10/1964, Tiểu đoàn biệt động 23 bị thua đau trên chiến trường Đà Nẵng liền rút vào Phú Yên đóng quân tại núi Sầm (Hòa Trị, Phú Hòa) để bổ sung lực lượng. Đây là một tiểu đoàn rất ác ôn. Chúng đi đến đâu là ở đó có sự hoang tàn đổ nát bởi sự cướp bóc, đốt phá, giết người, cướp của, hãm hiếp đàn bà con gái…Hầu như ngày nào cũng có cảnh tang thương diễn ra. Người dân vô cùng phẫn nộ, căm thù bọn chúng đến tận xương tủy.
Họ chỉ mong bọn bán nước phải đền tội ngay một sớm một chiều. Trước thảm cảnh đó, trong lòng các chiến sĩ cách mạng như có lửa đốt, lòng căm thù giặc cao độ, quyết phải trả thù cho đồng bào, đồng chí sớm ngày nào sẽ bớt đi đau thương ngày đó…Tỉnh ủy và Tỉnh đội Phú Yên quyết định phải tiêu diệt chúng.
Tiểu đoàn biệt động 23 có quân số đông và chúng chia quân thành 3 địa điểm khác nhau đóng tại núi Sầm. Sau khi kiểm tra tình hình địch, quân ta xác định muốn đánh chúng phải điều động một lực lượng lớn. Tỉnh đội Phú Yên điều Đại đội 202 và toàn bộ Tiểu đoàn 85 tham gia trận đánh này. Đại đội 202 lúc này được chia thành 3 mũi tiến công. Mũi 1: đánh xóm Ao. Mũi 2: đánh vào Ban chỉ huy và 1 đại đội ở dưới chân núi Sầm. Mũi 3: đánh 1 đại đội đóng quân ở trên đồi. Không hiểu vì lý do gì, hôm đó toàn bộ tiểu đoàn địch lại dồn tất cả lên đồi. Tuy vậy tất cả các mũi tiến công của quân ta vẫn tiếp tục vào vị trí đã phân công chờ lệnh… Mũi 3 do đồng chí Huỳnh Văn Ủng chỉ huy, được lệnh phát hỏa vào lúc 12g20 đêm. Không may hôm đó, trời tháng 10 mưa rất to đã gây bất lợi cho quân ta. Mũi 3 vừa hành quân đến xóm Lẫm cách núi Sầm khoảng 1km, thì nghe tiếng súng của quân ta, sau đó mới biết mũi 1 và mũi 2 chờ đến 12g30, không thấy mũi 3 phát hỏa, nên đã vội vàng nổ súng vì vậy đã bị lộ. Địch thả pháo sáng sáng rực cả một góc trời, tất cả mọi người phải nằm ém mình xuống mương rút gần đó. Đến khoảng 3g30 sáng, địch tưởng rằng quân ta đã rút hết nên không thả pháo sáng nữa. Lúc này, Ban chỉ huy Đại đội 202 cũng ra lệnh rút quân. Do nghiên cứu kỹ công tác chuẩn bị chiến trường, thấy có nhiều điều kiện thuận lợi như bọn địch cũng rất chủ quan, chúng vẫn tưởng rằng quân ta vì bị lộ nên sẽ không đánh nữa. Nếu lúc này đánh thì có các trung đội bộ binh của Tiểu đoàn 85 do đồng chí Dương Minh Hoàng, Chính trị viên trực tiếp chỉ huy hỗ trợ. Trong khi đó tất cả các mũi, các tổ được phân công nhiệm vụ rất chặt chẽ, kỹ lưỡng. Mũi 3 có 4 tổ; mỗi tổ ở phía bắc và nam đều có 4 đồng chí; hai tổ còn lại có 8 đồng chí được phân công đánh ban chỉ huy và trung tâm. Vì vậy mũi 3 đã quyết tâm xin được đánh. Đồng chí Huỳnh Văn Ủng được giao nhiệm vụ phát hỏa. Sau khi phát hỏa, toàn bộ các tổ ở hướng bắc và nam đồng loạt tấn công. Hết đạn chuyển qua đánh giáp lá cà, lúc này quân ta bị thương khá lớn. Các trung đội bộ binh của Tiểu đoàn 85 đã kịp thời xông vào tiêu diệt tiếp số địch còn lại.
Trận đánh tại núi Sầm diễn ra trong vòng 30 phút đã kết thúc thắng lợi. Ta đã tiêu diệt trên 300 tên, có một tên thiếu tá (tiểu đoàn trưởng) và 3 tên cố vấn Mỹ. Thắng lợi này đã làm nức lòng người dân các vùng lân cận.
HÀ THU
(Ghi theo lời kể của các cựu chiến binh tham gia trận đánh tại núi Sầm)
