Nhắc đến trận đánh Mỹ đầu tiên trên quê hương Phú Yên tại đỉnh đèo Cù Mông năm xưa, hẳn nhiều người còn nhớ. Tại trận này, quân ta chỉ có một tổ ba người nhưng đã đánh thắng một đại đội Mỹ, tiêu diệt 80 tên và thu nhiều tài liệu, vũ khí, quân trang, quân dụng… Phú Yên nổi tiếng trên khắp các chiến trường miền Nam lúc đó: một trong 3 tỉnh đầu tiên trên cả nước đánh thắng giặc Mỹ xâm lược ngay trận đầu.
Ông Ủng cho biết: “Sau trận đó, tôi nhận liền 3 bằng Dũng sĩ diệt Mỹ” - Ảnh: H.ANH
Để chuẩn bị cho việc đổ bộ quân lên toàn chiến trường miền Nam vào cuối năm 1965, đế quốc Mỹ đã cho quân đổ bộ lên một số tỉnh, trong đó có Phú Yên. Ở Phú Yên, Mỹ đã điều một tiểu đoàn quân thám báo tập kết ở đỉnh đèo Cù Mông, mục đích của chúng làm nhiệm vụ tiền trạm để lót đường cho đội quân của chúng sau này. Lúc này bọn Mỹ liên tục huênh hoang tuyên truyền về một đội quân hùng hậu được trang bị các loại vũ khí, khí tài hiện đại nhất… nhằm làm nhụt chí đối phương. Trung ương Đảng, Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhận định phải đánh Mỹ để rút kinh nghiệm cho việc đánh Mỹ sau này khi chúng đổ bộ. Phú Yên là một trong 3 tỉnh thành được giao nhiệm vụ đánh Mỹ đầu tiên trên cả nước cùng với Đà Nẵng và Nam Bộ. Nhận được lệnh của Quân khu 5 và Tỉnh đội Phú Yên, Ban chỉ huy Đại đội đặc công 202 đã giao cho 3 đồng chí là Huỳnh Văn Ủng làm tổ trưởng cùng hai đồng chí Quý (Tây Hòa), tổ phó và đồng chí Hường (Đồng Xuân) đi đánh trận này. Dù thời gian đã trôi qua gần nửa thế kỷ, nhưng ông Huỳnh Văn Ủng vẫn còn giữ nguyên những phút giây đầy vinh dự và tự hào vì là người được chọn đi đánh Mỹ đầu tiên trong tỉnh. Nhận nhiệm vụ mới này ai cũng háo hức muốn được đánh ngay, kẻ thù trước mắt là quân Mỹ, liệu bọn chúng có tinh nhuệ và không có đối thủ như chúng đã khoe khoang (?!).
Đi đánh trận này, mỗi người được trang bị 30 quả lựu đạn và bộc phá, riêng ông Ủng được trang bị nhiều hơn 5 quả. Đây là trận đầu tiên đánh Mỹ, nên công tác chuẩn bị chiến trường được các đồng chí trong tổ rất chú trọng. Sau khi đặt đài quan sát chọn hướng tập kích thì được biết tiểu đoàn Mỹ này đóng ở 3 vị trí khác nhau. Một đại đội được chúng chốt ở hướng bắc, một đại đội và ban chỉ huy đóng ở đỉnh và gần quốc lộ, còn một đại đội nữa đóng quân ở phía nam. Sau khi nghiên cứu kỹ lưỡng và thấy tại địa điểm phía nam có nhiều thuận lợi hơn như dễ đặt đài quan sát, có nhiều cây cối, gộp đá có thể làm công sự rất chắc chắn để rút quân… tổ của ông quyết định đánh tại điểm này. Ông Ủng phân công đồng chí Quý đánh hai dãy bạt phía tây; đồng chí Hường đánh 2 dãy bạt phía đông, còn ông đánh thọc sâu vào ban chỉ huy đại đội này. Nhiệm vụ của 2 đồng chí Quý và Hường đánh 2 dãy bạt hai bên nhằm tạo đường rút lui khi ông đã đánh xong ban chỉ huy của chúng. Kế hoạch đã vạch xong thì bất ngờ khoảng 4g30 địch đi kiểm tra. Lúc này cả 3 người đã ém mình rất kỹ và không hề để lộ dấu vết. Dù bọn chúng đi tuần rất đông nhưng cũng không phát hiện được điều gì khác thường nên rút đi. Lúc này tổ của ông thấy “ngon ăn” định đánh ngay nhưng sau lại thấy không nên vì để đến đêm đánh sẽ tiêu diệt được nhiều địch hơn. Đúng 12g đêm, ông Ủng phát hỏa trước đánh vào ban chỉ huy địch, và sau đó là 2 đồng chí Quý và Hường đồng loạt tấn công. Do lúc chiều bọn địch đi kiểm tra không phát hiện điều gì khác thường nên rất chủ quan, mất cảnh giác; vì vậy chỉ sau 10 phút bị quân ta tấn công, đại đội này đã bị tiêu diệt. Sau khi bị thua đau, chúng điều trực thăng đến thả pháo sáng và bắn chặn đường rút lui của quân ta nên cả 3 đồng chí phải núp vào trong các gộp đá và bụi cây. Chúng quần đảo khoảng một giờ rưỡi mới chịu rút. Trận này ta đã tiêu diệt được 80 tên gồm sĩ quan và binh lính Mỹ, thu được một balô trong đó có nhiều tài liệu quan trọng và nhiều quân trang, quân dụng khác…
Sau trận đó, tổ của ông Ủng được đi dự Đại hội Dũng sĩ diệt Mỹ do Quân khu V tổ chức tại Đà Nẵng. Quân khu đã khen: Phú Yên 1 tổ 3 người đánh tiêu diệt một đại đội Mỹ và ông nhận liền 3 bằng Dũng sĩ diệt Mỹ do miền Nam, Quân khu V và Tỉnh đội Phú Yên khen tặng. Ông được đi báo cáo về cách đánh Mỹ để rút kinh nghiệm cho các đơn vị trong tỉnh… Ông cười sảng khoái: “Đánh Mỹ cũng như đánh ngụy, Mỹ cũng là con người có da có thịt, chỉ cần có lòng quyết tâm đánh… là thắng”.
HÀ ANH
