Chúng tôi về Hòa Xuân, (huyện Đông Hòa), “lũy thép dưới chân đèo Cả” năm xưa vào một ngày nắng ấm. Ghé thăm thắp hương tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ tại Bia chiến công Núi Hiềm, Tượng đài Di tích lịch sử Bến tàu Không số Vũng Rô… nghe các vị lão thành cách mạng kể chuyện xưa, chuyện nay và nhận ra: Hòa Xuân trong những năm tháng chiến tranh và trong công cuộc đổi mới, CNH-HĐH hôm nay thật khác xa.
Cảng Vũng Rô đang được đầu tư nâng cấp phục vụ cho Khu kinh tế Nam Phú Yên - Ảnh: M.NGUYỆT
KHÚC TRÁNG CA DƯỚI CHÂN NÚI HIỀM
Ông Đỗ Thơm, cán bộ hưu trí hiện sống ở TP Tuy Hòa cùng trở về thăm quê kể: Thực hiện ý đồ xâm chiếm vùng tự do của Quân khu 5, ngày 13/1/1947, từ vùng tạm chiếm Khánh Hòa, thực dân Pháp tập trung hai trung đoàn chủ lực tinh nhuệ chia làm hai cánh quân ồ ạt tiến công ra mặt trận đèo Cả nhằm thực hiện âm mưu chiếm đóng vựa lúa Tuy Hòa. Bị quân ta chặn đánh quyết liệt, chúng buộc phải đổ một trung đoàn vào Vũng Rô và Bãi Xép kết hợp với cánh quân theo đường quốc lộ 1 và truông Gia Long có máy bay, pháo binh yểm trợ tiến công chiến khu II. Để bảo tồn lực lượng, quân dân ta vừa đánh địch vừa rút lui ra tuyến sau.
Chọc thủng mặt trận đèo Cả, giặc Pháp hí hửng tiến quân ra ven quốc lộ 1, dừng chân ở Phú Lâm. Quân dân ta mở nhiều đợt phản công, gây cho địch nhiều tổn thất nặng nề, buộc chúng phải tháo chạy về Hòa Xuân, co cụm tại cứ điểm núi Hiềm, lập bót, xây đồn, thành lập ngụy quyền, khống chế nhân dân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân Hòa Xuân xây dựng làng chiến đấu, tổ chức phá đường, canh gác, bám địch, tổ chức nhiều hoạt động quấy phá, làm cho chúng nơm nớp lo sợ, ăn ngủ không yên, nhất là mỗi khi ra khỏi đồn. Liên tiếp từ tháng 1/1947, đến năm 1948, dân quân du kích Hòa Xuân độc lập và phối hợp với bộ đội địa phương, lực lượng chủ lực phục kích đánh địch tiêu diệt hàng trăm tên. Đặc biệt, nhờ tai mắt của nhân dân, lực lượng du kích đã tóm gọn 127 tên gián điệp làm tay sai cho Pháp, đồng thời đánh tiêu diệt một trung đội công binh Pháp tại xóm Quán; liên tục tấn công bao vây địch ở căn cứ núi Hiềm; tổ chức đánh lẻ chúng ở đồn Pê-tí, Py-đông (Cầu Lớn), tháp canh Cầu Mới, sông Ván, sông Tra…
Ngoài tấn công trực diện bằng lực lượng vũ trang, diệt tề điệp, cắt đứt nguồn tin tức, tổ chức mạng lưới điệp báo nắm tình hình địch, ta còn đẩy mạnh công tác địch vận, tổ chức rải truyền đơn, phát loa kêu gọi lính ngụy và vận động cha mẹ, vợ con họ vào đồn núi Hiềm đòi chồng, con về với gia đình. Do thất bại liên tiếp và bị bao vây nhiều ngày, giặc Pháp ở núi Hiềm hoang mang dao động tột độ. Để tránh nguy cơ bị tiêu diệt hoàn toàn, chúng phải tháo chạy khỏi núi Hiềm ngày 5/12/1950. Chiến thắng núi Hiềm là khúc tráng ca của quân và dân Hòa Xuân, đập tan chiến dịch Át Lăng của thực dân Pháp và góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lẫy lừng, chấn động địa cầu.
Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược và bè lũ tay sai, Hòa Xuân tiếp tục là lũy thép vững chắc của phong trào cách mạng. Đặc biệt, nhân dân Hòa Xuân đã góp phần mở bến Vũng Rô, là nơi tiếp nhận và vận chuyển an toàn hàng trăm tấn vũ khí, thuốc men từ những chuyến tàu Không số, góp phần làm nên huyền thoại Vũng Rô và đường Hồ Chí Minh trên biển.
Kỷ niệm 50 năm mở đường Hồ Chí Minh trên biển tổ chức tại Khu di tích lịch sử Vũng Rô - Ảnh: X.HIẾU
PHÁT TRIỂN KINH TẾ GẮN VỚI CỦNG CỐ QUỐC PHÒNG - AN NINH
Đưa chúng tôi đi viếng, thắp hương các liệt sĩ tại Bia chiến công Núi Hiềm ở thôn Phú Khê 1, Bí thư Đảng ủy xã Hòa Xuân Đông Ngô Viết Hải cho biết: Thời gian qua tình hình chung gặp không ít khó khăn, nhất là diễn biến thời tiết thất thường, giá cả thị trường biến động theo hướng bất lợi cho người nông dân; dịch bệnh trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản diễn biến phức tạp… Nhưng với truyền thống đoàn kết, phát huy tinh thần yêu nước, nêu cao ý chí tự lực tự cường, đặc biệt là được sự quan tâm chỉ đạo kịp thời, thường xuyên của Huyện ủy, UBND huyện, sự hỗ trợ, giúp đỡ của các cấp các ngành, Đảng ủy, UBND xã Hòa Xuân Đông đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, phát huy nỗ lực của cán bộ, đảng viên và nhân dân trong phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh. Trong sản xuất nông nghiệp, toàn xã mỗi năm gieo trồng hơn 1.600ha lúa, năng suất đạt trên 62,4tạ/ha, cho sản lượng trên 10.000 tấn. Bình quân lương thực đầu người 685kg/năm. Tổng đàn gia súc hiện có trên 5.400 con, trong đó đàn trâu, bò 750 con, heo 4.600 con; đàn gia cầm trên 90.000 con. Diện tích nuôi trồng thủy sản (chủ yếu là tôm thẻ chân trắng) 70ha, năng suất bình quân đạt 4,5tấn/ha, sản lượng đạt 315 tấn, giá trị đạt khoảng 27 tỉ đồng. Xã tiếp tục giữ chuẩn quốc gia về y tế và hai trường tiểu học
Bên cạnh chú trọng chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho các tầng lớp nhân dân, thời gian qua Đảng ủy, UBND xã Hòa Xuân Đông luôn gắn phát triển kinh tế với củng cố quốc phòng - an ninh và ngược lại. Bên cạnh nâng cấp trụ sở làm việc UBND xã, xây mới phòng làm việc cho khối đoàn thể, bê tông hóa các tuyến đường giao thông nông thôn, đặc biệt là tuyến đường Bàn Thạch - Thạch Tuân dài 1.235m, hàng năm xã đều dành kinh phí để tu bổ các tuyến đường ở từng thôn phục vụ việc đi lại, vận chuyển hàng hóa... dễ dàng. Lực lượng dân quân được xây dựng phù hợp với tỉ lệ dân số, thường xuyên được luân phiên thay thế và huấn luyện đủ thời gian, nội dung, bảo đảm về độ tin cậy, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. “Năm 2012 và những năm tiếp theo, cùng với các xã anh em lân cận, Đảng ủy, UBND xã Hòa Xuân Đông tập trung lãnh đạo chỉ đạo cán bộ, đảng viên và nhân dân tích cực xây dựng nông thôn mới, thực hiện đạt và vượt các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh đã đề ra. Tiếp tục tạo chuyển biến mạnh mẽ trong thực hiện việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; phấn đấu 15/15 chi bộ đạt trong sạch vững mạnh, giữ vững danh hiệu Đảng bộ trong sạch vững mạnh” - đồng chí Ngô Viết Hải cho biết.
TRIỂN VỌNG NGÀY MAI
Cùng với Hòa Xuân Đông, “những người anh em” cùng chung lũy thép: Hòa Xuân Tây, Hòa Xuân Nam, Hòa Tâm cũng có sự đổi mới, đi lên và đạt được nhiều thành quả quan trọng trong phát phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh. Đặc biệt với sự hình thành Khu kinh tế Nam Phú Yên, vùng đất là “lũy thép dưới chân đèo Cả” này đã, đang và sẽ là nơi của nhiều dự án, công trình, nhà máy… lớn. Theo đó, ngoài Cảng tổng hợp Vũng Rô (Hòa Xuân Nam) sẽ có thêm Cảng chuyên dùng Bãi Gốc (Hòa Tâm) cùng các khu công nghiệp (KCN) sẽ mọc lên liền kề với hai cảng biển này. Trong đó, KCN hóa dầu Hòa Tâm quy mô 1.080ha; KCN lọc dầu 170ha, KCN đa ngành 855ha và khu công nghệ cao 370ha; Trung tâm tiếp vận hàng hóa và thương mại dịch vụ đầu mối khoảng 115ha. Các khu du lịch và dịch vụ du lịch sinh thái có quy mô khoảng 740ha, bao gồm: các khu du lịch dọc bờ biển; tổ hợp du lịch Biển Hồ - Đập Hàn kết hợp với các điểm di tích bao quanh hình thành nhiều loại hình du lịch nghỉ dưỡng và vui chơi giải trí, tham quan… hấp dẫn. Quốc lộ 29 xuất phát từ Vũng Rô đi Tây Nguyên sẽ được nâng cấp mở rộng. Hầm đường bộ Đèo Cả hoàn thành sẽ rút ngắn khoảng cách với các tỉnh phía Nam, thuận tiện hơn trong việc đi lại, vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ. Khu vực cảng Vũng Rô ở phía tây công suất 0,8-1 triệu tấn/năm, cỡ tàu 5.000-7000DWT; phía đông với tính chất chuyên dùng cho Nhà máy lọc dầu Vũng Rô, dự kiến công suất đến năm 2025 là 4-5 triệu tấn/năm, cỡ tàu 10.000-30.000DWT, tàu nhập dầu thô: 100.000-300.000 DWT. Cảng Bãi Gốc bao gồm 2 khu vực: khu vực cảng tự do của khu phi thuế quan và khu vực cảng chuyên dùng của KCN hóa dầu Hòa Tâm, công suất dự kiến đến năm 2025 là 7-8 triệu tấn/năm, cỡ tàu 100.000 -200.000 DWT.
Quá khứ vẻ vang, hiện tại xứng đáng. Vùng đất thép năm xưa trong hai cuộc chiến tranh đã và đang trở thành vùng kinh tế trọng điểm Nam Phú Yên, đóng vai trò địa bàn rất quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa hôm nay.
Dưới đỉnh Đá Bia sừng sững lưng trời, vùng đất dưới chân đèo Cả đang vươn tới tương lai tươi sáng bằng lao động, niềm tin và mơ ước.
XUÂN HIẾU
